بی بی سی بررسی کرد
اگر اسد نه، پس چه کسی؟
در هماهنگ‌ترین تلاش دیپلماتیکی که تاکنون برای پایان بخشیدن به جنگ خونبار سوریه صورت گرفته، همۀ طرفهای این درگیری کنار هم جمع شده‌اند.
فرارو- در هماهنگ‌ترین تلاش دیپلماتیکی که تاکنون برای پایان بخشیدن به جنگ خونبار سوریه صورت گرفته، همۀ طرفهای این درگیری کنار هم جمع شدند.
به گزارش فرارو به نقل از بی‌بی‌سی انگلیسی، مواضع منابع عرب و غربی نشان از وجود یک هدف عمده دور جدید گفتگوها دارد: اجتناب از فروپاشی نیروهای امنیتی سوریه و نهادهای مدنی این کشور.
معنای این امر این است که همۀ طرفها در حال کوتاه آمدن از مواضع سرسختانه‌ای هستند که چهار سال پیش در آغاز ناآرامی‌های سوریه اتخاذ کرده بودند.
یکی از دیپلماتهای ارشد عرب در منطقه گفت: "اینکه اسد پیش از آغاز فرآیند انتقال قدرت برود، دیگر منطقی به نظر نمی‌رسد. اگر او به صورت ناگهانی قدرت را ترک کند، دو سوم فرماندهانش با او خواهند رفت و سوریه فرو خواهد پاشید."
افزایش مستمر قدرت داعش، و افزایش فشار بر ارتش تضعیف‌شدۀ سوریه، زنگ خطر را در مورد افتادن سوریه به دست افراطی‌ها به صدا درآورده است.
خطر ناشی از یک کشور چندپارۀ دیگر در خاورمیانه، حالا بیش از آن است که بتوان از آن گذشت. همینطور فرار غم‌انگیز صدها هزار سوری که ناامیدانه تلاش داشتند خود را به اروپا برسانند. سپس، عملیات هوایی غافلگیرکنندۀ روسیه در ماه سپتامبر، صحنه را برای مصرانه‌ترین دیپلماسی برای بحران سوریه آماده کرد.
نظراتی که از پایتختهای عربی و غربی بیرون آمده، شامل بک آتش‌بس، یک عفو عمومی برای نیروهای هر دو طرف و دولتی انتقالی است که هدف از آن تضمین گذار آرامی است که منجر به تدوین قانون اساسی جدید و انتخابات تازه شود. گذاری که ممکن است تا دو سال طول بکشد.
بعضی از این نظرات در گزارشها و پیشنهادهایی که از سوی ایران و روسیه مطرح می‌شوند نیز دیده می‌شود. ایران چند سالی است که "طرح چهار ماده‌ای" مطرح کرده است که سازمان ملل به طور جدی آن را بررسی کرد. اما به خاطر بیرون بودن ایران از گفتگوها راجع به سوریه، تا الان داشت خاک می‌خورد.
جایگزین‌های قابل قبول
یکپارچه کردن طیفی از نیروهای مسلح اگر خطرناک نباشد، بسیار دشوار خواهد بود، اما این امید وجود دارد که اصلاح ساختارهای مدنی کار آسانتری باشد.
منابع دیپلماتیک از جریان داشتن بحث‌هایی راجع به اینکه کدام یک از اعضای ارشد تیم بشار اسد باید قدرت را ترک کنند، خبر می‌دهند. بحث بر سر 10 - 15 نفر است.
همچنین این امید وجود دارد که در این دوران رهبرانی جدید، و قابل اتکاتر از میان اپوزیسیون بیرون بیایند تا بتوانند جانشین چهره‌هایی شوند که فاقد حمایت مردمی در سوریه هستند.
یکی از منابع حامی اپوزیسیون در این مورد می‌گوید: "آنها آدمهای خوبی هستند ولی پایگاه مردمی ندارند."
داشتن جایگزین‌های قابل قبولی که بتوانند مسئولیت بپذیرند، برای اطمینان دادن به روسیه و ایران که از اسد حمایت می‌کنند، ضروری است. به من گفته شده که نام نامزدهای احتمالی در حال آماده شدن است.
یکی از مسئولانی که در گفتگوهای اخیر با روسیه حضور داشته، اینطور از روسیه نقل قول می‌کند: "اپوزیسیون کجاست؟ اگر بتوانید به ما اطمینان دهید که جواب می‌دهد، ما هم کشته مردۀ اسد نیستیم."
ایران و روسیه به تازگی حمایت نظامی خود را از اسد افزایش داده‌اند، تا موضع اسد را در بسیاری از جبهه‌های اصلی تقویت کنند. اما مسئولان این کشورها چند وقتی است که در دیدارهای خصوصی می‌گویند که هدفشان "نجات سوریه است، نه اسد."
اما بزرگترین اختلاف همچنان بر سر این موضوع است که بشار اسد تا چه مدت می‌تواند بخشی از فرآیند انتقال قدرت باشد. رقبای او اصرار دارند که آغاز این فرآیند با حضور او ممکن نیست، مگر اینکه قطعاً روشن باشد که بدون حضور او پایان خواهد یافت.
انتخاب‌های دشوار
در کنفرانس خبری‌ای که هفتۀ گذشته با حضور عال الجبیر، وزیر خارجۀ عربستان، و فیلیپ هموند، وزیر خارجۀ بریتانیا، در ریاض برگزار شد، دو طرف خواستار تعیین تاریخ مشخصی برای ترک قدرت از سوی بشار اسد شدند. این موضوع با واکنش تند دمشق روبرو شد.
عمران الزعبی، وزیر اطلاعات سوریه، صحبت کردن "کسانی که دستشان به خون آلود است، راجع به امور داخلی کشوری همواره آزاد بوده و خواهد بود" محکوم کرد.
در نهایت، این خودِ سوری‌ها هستند که باید تصمیمات دشوار را بگیرند. رفت و آمد اعضای ارتش آزاد سوریه که جزو نیروهای معتدل دسته‌بندی می‌شوند، به مسکو نشان می‌دهد که برای بحث فضا قائل هستند. اما گروههای قدرتمند مرتبط با القاعده و همینطور جنگجویان داعش، هیچ علاقه‌ای به حضور در این فرآیند مذاکره ندارند. آنها در لیست سیاه تروریستی قرار دارد و کسی هم آنها را دعوت نمی‌کند، اما همچنان برای حذف آنها راه درازی پیش روست.
و همچنان بدبینی عمیقی وجود دارد نسبت به اینکه حل اختلافات در روند مذاکرات امکانپذیر باشد وجود دارد، و شک و دشمنی میان ایران و عربستان سعودی و چند کشور دیگر حوزۀ خلیج فارس، بر نگرانی‌ها نسبت به نتیجۀ مذاکرات افزوده است.
هفتۀ گذشته ولادیمیر پوتین و باراک اوباما تلفنی با سلطان سلمان، پادشاه عربستان سعودی، صحبت کردند و جان کری و فیلیپ هموند، وزرای خارجۀ آمریکا و انگلیس، با او ملاقات کردند. گویا پادشاه سعودی از حضور ایران در فرآیند گفتگوها حمایت کرده است. الجبیر، وزیرخارجۀ عربستان به من گفت: "به عقیدۀ من نمی‌شود گفت که ایران در میز مذاکرات کرسی دارد، بلکه این کشور هم بخشی از گفتگوها است."
و چنانچه این مذاکرات شکست بخورد، مشخصاً پِلَن بی همۀ طرفها، تشدید گزینۀ نظامی خواهد بود. کمکهای نظامی همین حالا هم همزمان با گفتگوها در حال افزایش است.
یکی از دیپلماتهای ارشد عرب اینگونه اوضاع را خلاصه می‌کند: "کار ساده‌ای پیش رو نداریم و هر قدر هم که بیشتر طول بکشد، اوضاع پیچیده‌تر خواهد شد. به همین دلیل هم یک فرآیند منظم بهتر از یک گزینۀ نظامی است، چرا که در این نهادهای اجتماعی و سیاسی فرو خواهند پاشید."
نویسنده: لیز دوسِت
نویسنده: لیز دوسِت
