با "سد ایلیسو" در دو سال آینده کار ایران تمام می‌شود

روزنامه قانون نوشت: در روز‌های نخست تابستان بود که سخنان جنجالی رییس سازمان پدافند غیرعامل درخصوص ابردزدی اسراییلی‌ها خبرساز شد و کارشناسان نیز این سخنان را بدون پایه و اساس علمی اعلام کردند، اما در میان تمامی این جنجال‌ها مسئولان کشور به‌راحتی از کنار آب دزدی اسراییلی‌ها می‌گذرند و نسبت به پروژه‌ای که آینده ایران را به مخاطره می‌اندازد، بی‌تفاوت هستند.

اما ماجرای آب دزدی اسراییلی‌ها از پروژه‌ای به‌نام «گاپ» آغاز می‌شود. پروژه آناتولی بزرگ یا طرح «گاپ» ترکیه، متهم ردیف نخست معضل ریزگرد‌های ایران است. در پروژه گاپ، ۲۲ سد و ۱۵ نیروگاه پیش‌بینی شده است. در جنوب شرقی ترکیه هشت سد بزرگ و متوسط، از جمله آتاتورک در رودخانه فرات و ایلیسو در دجله احداث شده اند.

در دو دهه گذشته ۲۳میلیارد دلار هزینه پروژه گاپ شده که هدف آن تامین ۲۵ درصد از منابع آبی و ۲۰ درصد از مجموعه برق مورد نیاز ترکیه است؛ طرحی که بیش از ۶۰ هزار میلیارد مترمکعب آب از حقابه رودخانه‌های دجله و فرات را به‌وسیله سدسازی ربوده و تیشه به ریشه محیط‌زیست ایران زده است. معروف‌ترین سد این پروژه «آتاتورک» است.

این طرح موجب شد منطقه میان‌رودان یا بین‌النهرین از ۹۰ رودخانه به‌ابعاد زاینده‌رود محروم شود. پیامد اجرای طرح گاپ تاکنون به بحران خشکسالی در سوریه و عراق، بایر شدن چند میلیون هکتار از اراضی کشاورزی این کشور‌ها و قطع حقابه رودخانه هور‌العظیم ایران از دجله و فرات بوده است.

کم‌آب شدن اروندرود و اتکایش به کارونِ بی‌رمق، سبب شده آب شور خلیج فارس در مواقع مد، سوار بر نخلستان‌ها شده و بیش از یک‌میلیون نفر نخل نابود شود؛ روند کاهنده‌ای که همچنان ادامه دارد و حتی منجر به شورش‌های خیابانی در بصره، آبادان و خرمشهر، ناشی از افت شدید آب شرب شده است.

دولت ایران طبق ادعای مقامات دولتی در ترکیه که پیوسته اعلام می‌کنند: «ما فقط آب را تنظیم کرده و از حقابه خود عدول نکرده و نخواهیم کرد»، باید دولت ترکیه را مجاب کند که همچنان همان حقابه سابق، یعنی ۲۵۰ مترمکعب بر ثانیه را از دو رودخانه دجله و فرات رها کنند؛ در حالی که به گفته مقامات عراقی این رقم هم‌اینک به کمتر از یک‌سوم کاهش یافته است و ضمن هماهنگی با دولت‌های سوریه و عراق، مطابق کنوانسیون UNCCD و رامسر، اجازه دهند مسیر طبیعی این رودخانه‌ها تا خلیج فارس ادامه یابد.

یکی از سد‌های معروف و البته بسیار خطرناک طرح گاپ، «ایلیسو» است، طبق برنامه‌ریزی‌ها این پروژه تا دو سال دیگر به اتمام می‌رسد. کارشناسان محیط‌زیست بار‌ها به‌علت پیامد‌های احداث و آبگیری این سد به دولت ترکیه هشدار داده‌اند، اما دولت ترکیه بدون توجه به این هشدار‌ها باسرعت بیشتری این پروژه را ادامه می‌دهد.

اگر سد ایلیسو به بهره‌برداری رسد، کار ایران برای همیشه تمام است. هشداری که تاکنون مسئولان کشور به آن واکنشی نشان نداده‌اند.

آنچه بدون تردید باید مورد توجه قرار گیرد، این نکته است که افزایش ناپایداری‌های زیست محیطی و کشاورزی درمنطقه میان‌رودان تاثیرمستقیمی بر زندگی مردم ایران دارد.

پرونده سدسازی کشور‌های همسایه در کمیته امنیت آب درحال بررسی است، اما دیپلماسی ضعیف آبی ایران اعتراض بسیاری از فعالان، کارشناسان و مسئولان را به‌دنبال داشته است.

دستگاه دیپلماسی ایران در برابر پروژه‌های خانمان‌برانداز ترکیه، واکنش مشخصی نشان نداده است. به‌گفته برخی کارشناسان، شاید مهم‌ترین دلیل بی‌تفاوتی وزارت امورخارجه ایران به پروژه‌های مخرب آبی ترکیه، عدم مطالبه از سوی وزارت نیرو است.

وزارت نیروی ایران هنوز به این باور نرسیده است یا نمی‌خواهد بپذیرد که سدسازی عامل بحران آب و تخریب محیط‌زیست است؛ چراکه اگر وزارت نیرو ایران قبول کند که سدسازی مخرب و عامل بیابان‌زایی است، بسیاری از پروژه‌های سدسازی داخل کشور نیز تحت تاثیر این مساله قرار می‌گیرند و باید به بازی سدسازی در ایران پایان داد.

این موضوع مهم‌ترین دلیل برای عدم اعتراض و پیگیری ایران در مجامع بین‌المللی در خصوص سدسازی‌های بی‌رویه ترکیه است.

همچنین دلیل دیگر بی‌تفاوتی ایران به این مساله نیز می‌تواند برخی ملاحظات سیاسی درباره موضع‌گیری ترکیه و ایران در قبال داعش در منطقه باشد؛ چر اکه ایران نمی‌خواهد ترکیه در جبهه مخالفان قرار گیرد. به‌همین دلیل این موضوع را به‌صورت رسمی از طریق سازمان‌های جهانی پیگیری نمی‌کند.