پرده آهنین تازه اطراف اینترنت روسیه

فرارو- روز جمعه دسترسی آنلاین کاربران روس و صاحبان کسب و کار‌های غربی به اینترنت روسیه محدود شد، زیرا جنگ در اوکراین بهانه‌ای به دست پوتین داده تا دسترسی آزادانه به اینترنت را محدود کند.

به گزارش فرارو به نقل از واشنگتن پست؛ طرفداران اینترنت باز در سطح جهانی مدت نگران این موضوع بوده اند که یک کشور یا منطقه بزرگ در بحبوحه درگیری‌های ژئوپولیتیکی از شبکه جهانی وب جدا شود و امید‌ها به شبکه‌ای یکپارچه که قادر به متحد کردن یک جهان متزلزل باشد را از بین ببرد.

با گذشت بیش از یک هفته از حمله روسیه به اوکراین، جهان بیش از هر زمان دیگری به آن پیش گویی ناراحت کننده نزدیک می‌شود.

سانسورچیان اینترنت در مسکو روز جمعه فیس بوک را فیلتر کردند و دسترسی کاربران روس به دیگر سرویس‌های رسانه‌های اجتماعی آمریکایی را محدود ساختند. در واکنش به این تصمیم، شرکت اپل نیز فروش مایکروسافت به روس‌ها را متوقف ساخت. کوجنت (Cogent) یک شرکت پیشروی امریکایی در حوزه داده‌های اینترنتی روابط خود را با مشتریان روس قطع کرد تا از استفاده از شبکه‌های خود برای تبلیغات دولت روسیه یا حملات سایبری علیه اوکراینی‌های تحت محاصره جلوگیری به عمل آورد.

در مجموع، این وقایع و رویداد‌های دیگر احتمالا دنبال کردن رویداد‌های وحشتناک اوکراین را برای روس‌ها دشوارتر می‌سازند به خصوص در زمانی که رسانه‌های مستقل روسیه تقریبا به طور کامل با فرمان " ولادیمیر پوتین" رئیس جمهوری روسیه تعطیل شده اند. در مقیاس کلان تر، این اقدامات روسیه را به روزی نزدیک‌تر می‌سازند که شبکه‌های آنلاین این کشور تا حد زیادی به سمت اینترنت داخلی متمایل شده و ارتباطات جهانی آن اگر به طور کامل با اینترنت جهانی قطع نشود، اما ضعیف شود.

"میخائیل کلیمارف" مدیر اجرایی انجمن حفاظت از اینترنت که از آزادی‌های دیجیتال در روسیه حمایت می‌کند می‌گوید:"من از این وضعیت بسیار می‌ترسم. من می‌خواهم به مردم سراسر جهان بگویم که اگر اینترنت در روسیه خاموش شود این به معنای قطع واقعی امکان دسترسی به اطلاعات برای ۱۴۰ میلیون نفر است. تا زمانی که اینترنت وجود دارد مردم می‌توانند حقیقت را دریابند. زمانی که اینترنت وجود نداشته باشد مردم روسیه مجبورند تنها به تبلیغات حکومت آن کشور گوش دهند".

در همین حال، "آندری سولداتوف" روزنامه نگار روسی که کتاب "وب سرخ" را درباره وضعیت اینترنت در روسیه نوشته می‌گوید:"فناوری سانسور اینترنت روسیه به طور فزاینده‌ای در حال پیشرفت است. کاربران روس به طور فزاینده‌ای برای دسترسی به وب سایت‌های مسدود شده از وی پی ان استفاده می‌کنند، اما این خطر وجود دارد که حتی وی پی ان‌ها نیز توسط دولت مسدود شوند".

سولداتوف می‌افزاید:"برای روس ها، این رویداد بسیار دراماتیک و بسیار سریع در حال رخ دادن است. این بدان معناست که مردم نه تنها سعی می‌کنند خود را با شرایط تطبیق دهند بلکه تلاش می‌کنند همزمان با آن مقابله کنند".

حکومت‌های خودکامه در چندین کشور تلاش کرده اند تا کنترل بیش تری را بر آن چه شهروندان خود می‌بینند و انجام می‌دهند در فضای آنلاین اعمال کنند و به دنبال جداسازی شهروندان از ایده‌های بیرونی بوده اند. چین سال هاست که شهروندان خود را در پشت "دیوار آتش بزرگ" نظارت و سانسور تهاجمی به دام انداخته است. رسانه‌های مستقل روسیه که پیش‌تر سال‌ها تحت محاصره قرار داشتند اکنون تحت کارزار سرکوب تازه پوتین قرار دارند.

حتی دو هفته پیش، اینترنت روسیه نسبتا در دسترس بود و به اعضای جامعه مدنی اجازه داد تا سازماندهی اعتراضات را انجام دهد. چهره‌های اپوزیسیون می‌توانستند پیام‌های خود را به اشتراک بگذارند و شهروندان عادی روس امکان دسترسی به منابع خبری جایگزین در برهه زمانی‌ای که پوتین در حال خفه کردن رسانه‌های مستقل بود را داشتند.

سال گذشته، "الکسی ناوالنی" رهبر مخالفان حکومت روسیه که اکنون در زندان به سر می‌برد از یوتیوب برای افشاگری در قالب مستندی ویرانگر به نام "کاخ پوتین" درباره سبک زندگی مجلل او استفاده کرد. اخیرا اخباری از اوکراین از جمله تصاویر ناراحت کننده از حملات به غیر نظامیان و سربازان کشته شده روس در رسانه‌های اجتماعی و منابع خبری آنلاین از جمله از طریق سایت‌های خبری اوکراینی منتشر شده اند.

"پاتریک بولر" رئیس استراتژی دیجیتال در رادیو اروپای آزاد می‌گوید داده‌های به دست آمده توسط شرکت رصد رسانه‌های اجتماعی "کراود تنجل" نشان می‌دهند که اخبار مستقل به زبان روسی در سرتاسر جهان در رسانه‌های اجتماعی بسیار بیش‌تر از اخبار رسانه‌های دولتی روسیه به اشتراک گذاشته می‌شوند. او می‌گوید زمانی که کرملین کنترل خود را بر روایت جنگ اوکراین از دست داد بازپس گرفتن آن برای رژیم پوتین کار دشواری خواهد بود.

سازمان نظارت بر فعالیت‌های مخابراتی روسیه (روسکوم نادزور) روز جمعه اعلام کرد قصد دارد فیس بوک را مسدود کند. این سازمان در پستی در رسانه اجتماعی محبوب تلگرام، فیس بوک را متهم کرد که پس از انجام اقداماتی از سوی فیس بوک برای محدود کردن انتشار اخبار رسانه‌های دولتی روسیه در اروپا تصمیم اخیر برای مسدود کردن آن در داخل روسیه را اتخاذ کرده است. آن سازمان اعلام کرده بود که پیام‌های مشابهی را به TikTok و Google و یوتیوب ارسال کرده است. توئیتر هم چنین تایید کرده است که سرویس آن سایت برای برخی افراد در روسیه محدود شده است.

سانسور‌های دولتی هم چنین دسترسی شهروندان روسیه به بی بی سی، صدای آمریکا، رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی و دویچه وله و همچنین وب سایت‌های اصلی اوکراین را مسدود کرده اند. بی بی سی، سی ان ان و دیگر آژانس‌های خبری بین‌المللی اعلام کردند که گزارش‌های خود را در روسیه به دلیل قانون جدیدی که می‌تواند منجر به ۱۵ سال زندان برای انتشار اخبار نادرست درباره جنگ شود متوقف می‌کنند.

در عین حال، شرکت‌های غربی به طور فزاینده‌ای در حال تجدید نظر در روابط تجاری خود در روسیه هستند و در برخی موارد ترجیح می‌دهند خدمات خود را در این کشور قطع کنند. مایکروسافت روز جمعه اعلام کرد که برای تبعیت از تحریم‌های ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیه اروپا بسیاری از بخش‌های تجارت خود را در روسیه متوقف می‌سازد.

"نتسکوت" یک شرکت ارائه دهنده نرم افزار مستقر در کانکتیکت اعلام کرد که تمام خدمات خود به شرکت‌های روسی را مطابق با تحریم‌ها به حالت تعلیق در می‌آورد. "میخایلو فدوروف" وزیر تحول دیجیتال اوکراین ابتدا شرکت‌های مصرف کننده محبوبی مانند اپل، فیس‌بوک و گوگل را تحت فشار قرار داد تا خدمات خود را از روسیه خارج سازند. اکنون او توجه خود را به شرکت‌هایی معطوف کرده که در زمینه فعال سازی اینترنت کار می‌کنند.

روز جمعه، فدوروف در توئیتی نوشت که نامه‌ای را برای "جف بزوس" بنیانگذار آمازون ارسال کرده و از آمازون خواسته است تا ارائه خدمات سرور ابری در روسیه را متوقف کند. او نامه مشابهی را به "متیو پرینس" یکی از بنیانگذاران و مدیر عامل شرکت "کلود فلر" یک شرکت خدمات اینترنتی که متخصص در محافظت از سایت‌ها در برابر حملات آنلاین است ارسال کرده است. در اوایل هفته جاری او در توئیتی در نوشت: "کلود فلر" نباید از منابع وب روسیه محافظت کند در حالی که تانک‌ها و موشک‌های آن کشور به مهد کودک‌های ما حمله می‌کنند".

شرکت "کوجنت" ارائه خدمات خود را در روسیه متوقف کرده است امری که در تاریخ اینترنت اقدامی بی سابقه محسوب می‌شود.

کوجنت اعلام کرده که دسترسی به خدمات آن شرکت برای کاربران روس از روز جمعه اجرایی شده و از پیش اعلام شد تا ظرف مدت چند روز به کاربران روسیه اجازه داده شود از منابع جایگزین استفاده کنند. این شرکت، اما در بیانیه خود خطاب به مشتریان روس خود با صراحت نوشت:"با توجه به تهاجم غیرقانونی به اوکراین "کوجنت" به خدمات رسانی به شما از ساعت ۵ عصر ۵ مارس ۲۰۲۲ پایان می‌دهد".

تحریم‌های اقتصادی اعمال شده علیه روسیه در نتیجه تهاجم آن کشور به اوکراین و وضعیت امنیتی فزاینده نامطمئن، ادامه ارائه خدمات را برای کوجنت غیرممکن ساخته است. مایکروسافت فروش خود را در روسیه به حالت تعلیق درآورد که ضربه بزرگی به اقتصاد روسیه است.

" دیو شفر" مدیر اجرایی کوجنت می‌گوید که آن شرکت نمی‌خواهد شهروندان عادی روسیه را از اینترنت دور نگه دارد، اما می‌خواهد مانع از استفاده دولت روسیه از شبکه‌های کوجنت برای انجام حملات سایبری یا ارائه تبلیغاتی ضد اوکراینی در زمان جنگ شود.

او می‌گوید:"هدف ما صدمه زدن به کسی نیست. این تصمیم تنها برای آن است که به دولت روسیه اجازه ندهیم که از ابزار دیگری در طول جنگ علیه اوکراین استفاده کند".

به نظر می‌رسد حکومت روسیه خود در تلاش است تا توازنی میان روابط اش با شهروندان آن کشور و انتقام گرفتن از شرکت‌های فناوری امریکایی ایجاد کند. مسدود کردن فیس بوک به واتس آپ و اینستاگرام دو سرویس تحت مالکیت شرکت مادر فیس بوک یعنی متا که در بین رسانه‌های اجتماعی نزد روس‌ها محبوب‌تر هستند تعمیم پیدا نکرد. اینستاگرام توسط افراد مشهور، اینفلوئنسر‌ها و اعضای طبقه نخبگان روسیه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هم چنین، واتس آپ به طور گسترده برای تماس‌ها و ارتباطات روزمره بین شهروندان روسیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. هم چنین، تلگرام تا کنون محافظت شده است رسانه اجتماعی‌ای که توسط کارآفرینان روسی تاسیس شده، اما دفتر مرکزی آن به خارج از کشور انتقال یافته است. تلگرام دسترسی "راشا تودی" و شبکه‌های دولتی دیگر روسیه به آن رسانه اجتماعی را برای انتشار اخبار مسدود نکرده است.

اخبار و گزارش‌های با محتوای مخالف اوکراین و ضد اوکراینی که با هدف تاثیرگذاری بر افکار عمومی در روسیه منتشر می‌شوند کماکان در تلگرام در دسترس هستند. دولت روسیه سال‌ها است که به طور پیوسته در حال حرکت برای اعمال کنترل بیشتر بر اینترنت بوده است از جمله از طریق تنظیم قوانینی که به سازمان نظارت بر فعالیت‌های مخابراتی روسیه (روسکوم نادزور) اجازه می‌دهند اینترنت داخلی را قطع کرده و کنترل بیش تری بر ساختار وب داشته باشد.

دولت روسیه هم چنین سازمان‌های رسانه‌ای را که از خارج از کشور بودجه دریافت می‌کنند مجبور کرده تا خود را به عنوان "عامل خارجی" معرفی کنند و به طور غیررسمی، سازمان‌های دولتی اکثر کانال‌های رسانه‌ای مستقل را خریداری کرده اند. روس‌ها می‌گویند یافتن منابع اطلاعاتی واقعی و مستقل هنوز در داخل آن کشور هنوز امکان پذیر است. با این وجود، دسترسی به اینترنت و رسانه‌های اجتماعی در برهه زمانی‌ای که مردم به طور فزاینده‌ای در حال تلاش برای عبور از اقتصاد ویران شده ناشی از تحریم و سرکوب‌های دولتی علیه آزادی بیان هستند چالشی مهم خواهد بود.