آیا روتیوب حریف یوتیوب می شود؟

فرارو-پایگاه خبری "اسپکتِیتور" در گزارشی، به تلاش های گسترده دولت روسیه و ساختار حکمروایی این کشور در ارائه نسخه جایگزین روسیِ سرویس اشتراک ویدئو موسوم به "روتیوب" برای "یوتیوب" پرداخته و تاکید کرده تشدید تلاش های روسیه در این زمینه تا حد زیادی با تلاش های آن در راستای تقابل با کشورهای غربی در عرصه فضای مجازی که طور خاص پس از وقوع جنگ اوکراین، ابعاد تازه ای را به خود گرفته، همخوانی دارد. با این حال، اسپکتِیتور با ذکر دلایلی تاکید دارد که پیشبرد این دستورکار با اما و اگرهای فراوانی نیز مواجه است.

اسپکتِیتور در این رابطه می نویسد: «همزمان با تشدید عملیات نظامی روسیه در جبهه جنگ اوکراین، روند نظارت‌های آن در ابعاد مختلف بر جامعه این کشور(روسیه) نیز شدیدتر می شود. در این راستا کرملین رسانه هایی را که با جهان‌بینی آن همسو نباشند (به طور خاص جریان های رسانه ای مستقل این کشور) را سرکوب می کند.

با این حال دولت روسیه نگرانی های جدی را در مورد این مساله دارد که برخی ابعاد منفی مرتبط با جنگ روسیه علیه اوکراین، به گوش مردم این کشور برسد. مساله ای که البته در چندین نوبت به واسطه فضای مجازی به سمع و نظر مردم روسیه رسیده است. در زمان انجام حمله روسیه به اوکراین، شمار قابل توجهی از روس ها(قریب به 40 درصد، بر اساس آمارهای سازمان نظرسنجی مستقل روسیه موسوم به "لِوادار سنتر") ، اخبار مد نظر خود از روند جنگ اوکراین را از طریق شبکه های اجتماعی دریافت می کردند.

در این راستا، در فضایی که دولت روسیه مجبور به رصد و نظارت شدید جریان اطلاعات داخلی در این کشور در بحبوحه جنگ اوکراین است، بسیاری از مردم روسیه با هجوم به شبکه های اجتماعی نظیر اینستاگرام و فیس‌بوک، به دنبال آن هستنند که بفهمند در میدان های جنگ اوکراین حقیقتا چه اتفاقی می افتد. در این چهارچوب، پیام‌های ضدجنگ نیز از سوی مردم به نحو گسترده ای منتشر شده اند. تا 21 مارس سال جاری میلادی، فعالیت‌های اینستاگرام و فیس بوک در روسیه قدغن و ممنوع اعلام شدند. دسترسی به توئیتر نیز به نحو شدیدی محدود شده است.

به گزارش فرارو، علی رغم همه این ها، شماری از غول های شبکه های اجتماعی در کشورهای غربی همچنان در روسیه فعال هستند که از جمله آن ها می توان به واتساپ، آخرین سنگر "شرکت متا" در روسیه و همچنین یوتیوب اشاره کرد. با این حال باید پرسید که آن ها تا چه زمان در این کشور دوام می آورند؟

در این راستا شاهد بوده ایم که دولت روسیه به دنبال ارائه یک آلترناتیو بومی به جای یوتیوب، با عنوان "روتیوب" بوده است. در واقع دولت روسیه سعی دارد تا آن(روتیوب) را به مثابه رقیبی جدی برای یوتیوب در بازار شبکه‌های اجتماعی منطقه روس زبان معرفی کند.

روتیوب که در سال 2006 بنیانگذاری شده، نزدیک به 15 سال در وضعیتی مبهم و نسبتا فراموش شده قرار گرفت تا اینکه در سال 2020 توسط بخش رسانه ای غول انرژی روسیه یعنی شرکت گازپروم خریداری شد. از آن زمان تاکنون این پلتفُرم توجهات زیادی را به سمت خود جلب کرده است. در این راستا، تلاش های زیادی انجام شده تا اینفلوئنسرها و بلاگِرهای مطرح از یوتیوب وارد روتیوب شوند. البته که در این زمینه مشوق های زیادی نیز ارائه شده است.

روتیوب چه از حیث ساختار مجازی و چه مفهومی تا حد زیادی شبیه به یوتیوب است. در این راستا تا حد زیادی همان محتوای سرگرم کننده ای که در یوتیوب مشاهده می شود را می توان در شبکه اجتماعی روتیوب نیز مشاهده کرد. با این حال این دو، تفاوت های قابل توجهی نیز با یکدیگر دارند. علی رغم بسیاری از پیشنهاداتِ وسوسه برانگیز برای فعالان حاضر در شبکه های اجتماعی جهت ورود به روتیوب، شاهد آن هستیم که این روند با استقبال چندانی رو به رو نشده است. در این چهارچوب شاهدیم که در روتیوب نمی توان تعداد بازدیدکنندگان را مشاهده کرد یا دیگران نمی توانند کامنت(پیام و طرح دیدگاه) بگذارند. دست بر قضا این دو مولفه برای فعالان شکبه های اجتماعی و به ویژه اینفلوئنسرها از اهمیت فراوانی برخوردار هستند. از این منظر، بازیگران و کنشگران فضای مجازی در قالب شبکه اجتماعی روتیوب، کاملا در ابهام قرار دارند و نمی توانند بفهمند که آیا محتوای ارائه شده از سوی آن ها با استقبال مخاطبان رو به رو شده یا خیر و اساسا اینکه آن ها نمی دانند روند گذاشتنِ محتوا را باید به چه مسیری سوق دهند.

از سوی دیگر، نگرانی های زیادی نیز در مورد وقوع سانسور در شبکه اجتماعی روتیوب مطرح است. البته که گاهی اوقات بارگذاری یک ویدئو در این شکبه اجتماعی تا 24 ساعت طول می کشد. بارگذاری ویدئو در یوتیوب، 4 برابر کمتر زمان می برد. دلیل اصلی این مساله نیز این است که تیمِ نظارتی روتیوب باید هر ویدئو را قبل از بارگذاری تماشا کنند. در عین حال گمانه زنی های مختلفی نیز وجود دارند که شبکه اجتماعی روتیوب(در قالب یک پلتفرمِ ویدئویی) شدیدا تحت نظارت های دولتی قرار دارد.

در عین حال، گشت و گذاری در داخل فضای روتیوب به وضوح نشان می دهد که این پلتفُرم تا حد زیادی حامی دولت روسیه است. در این راستا به طور خاص ویدئوهای خاصی به کرات در مورد جنگ اوکراین(در حمایت از روسیه) و همچنین ویدئوهایی در تمسخر غرب در این شبکه اجتماعی خود را نشان می دهند.

در عین حال، کارزارِ جایگزین سازیِ روتیوب با یوتیوب، از سوی دولت روسیه نیز حمایت های مستقیمی را به خود جلب کرده است. بر اساس تحقیقات انجام شده توسط نهاد موسوم به "روزنامه نگاران تحقیقی مستقل روسیه iStories " کرملین منابع مالی قابل توجهی را به شبکه اجتماعی روتیوب از طریق طرف های ثالث تزریق کرده است(به طور خاص در سال 2021 این روند افزایشی بوده است). در آپریل سال جاری میلادی، سخنگوی مطبوعاتی کاخ کرملین دیمیتری پسکوف قول داد که روسیه به احتمال فراوان سرمایه گذاری های گسترده تری را نیز در شبکه اجتماعی روتیوب انجام خواهد داد.

البته که روتیوب ادعای پیروز شدن نیز در پیشبرد دستورکارهایش دارد. در ماه مارس، نهاد موسوم به "گازپروم مدیا"(صاحب شبکه اجتماعی روتیوب) اعلام کرد که این سایت یک چهارمِ بازدیدکنندگان روسی یوتیوب را به سمت خود جذب کرده است(چیزی در حدود 25 میلیون نفر). این در حالی است که بر اساس آمارهای رسمی و مستقل، روتیوب تنها توانسته 2.5 درصد از بازدیدکنندگان روسی شبکه اجتماعی یوتیوب را به سمت خود جلب کند.

در این نقطه این سوال مطرح می شود: آیا روتیوب می تواند خود را در قامت جایگزین یوتیوب در روسیه نشان دهد؟ آیا یوتیوب در نهایت تعطیل خواهد شد؟

در فوریه سال 2021، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه گفت که "سرویس اینترنت خارجی تا زمانی که یک نسخه بومی از آن در روسیه ایجاد نشود، همچنان برقرار خواهد بود". اگرچه که به گفته پوتین رفتارهای خصومت‌آمیز علیه روسیه در فضای اینترنت و شبکه های اجتماعیِ غربگرا، به هیچ عنوان قابل قبول نیست. درست به همین دلیل هم بود که در ماه مارس شاهد آن بودیم که شبکه های اجتماعی اینستاگرام و فیس بوک در روسیه ممنوع شدند. در این چهارچوب دولت روسیه اعلام کرد که شبکه های اجتماعی مذکور عملا به ترویج افراط گرایی و سخنان توام با خشونت و نفرت علیه روسیه در بحبوحه جنگ اوکراین دامن می زنند.

در حالی که یوتیوب شدیدا به مقابله با روتیوب ادامه می دهد، با این حال این به معنای شکست ناپذیریِ آن نیست. در شرایط کنونی، روسیه نیز مواضع سخت گیرانه ای را اتخاذ کرده و شاهدیم که گوگل را به دلیل امتناع از حذف محتوای ممنوعه در مورد جنگ اوکراین، 301 میلیون پوند جریمه می کند. اینکه گوگل تصمیم بگیرد این جریمه را بپردازد یا خیر، نقشی برجسته در آینده فعالیت های یوتیوب در روسیه در ماه های آتی دارد. با این همه باید توجه داشت که تصمیم دولت روسیه جهت قدغن کردنِ تداوم فعالیت های یوتیوب در روسیه، مساله ای نیست که اما و اگر بردارد. این موضوع قطعی است. مساله اصلی در این میان این است که چه زمان قرار است این اتفاق بیفتد؟»