سند همکاری جدیدی در خصوص اقدامات مشترک آتی به امضای رؤسای کل بانک‌های مرکزی دو کشور رسید و متعاقب آن یک رویکرد جدید برای دلار زدایی و کاهش خطرات تحریمی، اتخاذ شده است.
اخیرا قرارداد پیمان پولی میان ایران و روسیه منعقد شد و بر اساس آن، از ابتدای شهریور ماه شبکه بانکی ایران به شبکه بانکی میر روسیه (سیستم پرداخت ملی روسیه) متصل می‌شود که بی‌شک میتواند نقش مهمی در حذف دلار از مبادلات تجاری و بانکی میان کشورها ایفا کند.
به گزارش ایسنا، فردای دور دوم انتخابات ریاست جمهوری در روز (۱۶ تیرماه سال جاری) با سفر محمدرضا فرزین - رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران - به روسیه، پیمان پولی میان دو کشور، منعقد شد؛ پیمانی که زمینه همکاری تجاری میان دو کشور را به شکل مطلوبی افزایش می‌دهد و با ایجاد یک ساختار و شبکه بانکی جدید میان دو کشور، بستر دلارزدایی و حذف تدریجی دلار به عنوان ارز واسطه‌ای در مبادلات میان طرفین را فراهم می‌کند.
در این رابطه، رئیس کل بانک مرکزی اظهار کرده که قرارداد پیمان پولی دوجانبه به منظور تامین (معاوضه) نقدینگی به پول‌های ملی برای تبادلات تجاری امضا شد و به زودی با افتتاح زیر ساخت معاملات توافقی ریال برون مرزی (ریال آفشور) در مرکز مبادله ارز و طلای ایران، دستورالعمل‌های لازم به شبکه بانکی و بازرگانان ابلاغ خواهد شد.
بنابراین، سند همکاری جدیدی در خصوص اقدامات مشترک آتی به امضای رؤسای کل بانک‌های مرکزی دو کشور رسید و متعاقب آن یک رویکرد جدید برای دلار زدایی و کاهش خطرات تحریمی، اتخاذ شده است.
امکان ارسال پیام استاندارد بانکی و توسعه زیرساخت پیام رسان بانکی میان دو کشور، یکی از اقداماتی بوده که اخیرا بستر آن فراهم شده است. همچنین یکی از الزامات مبادله بانکی بین ایران و روسیه، اتصال شبکه کارتی بانک‌های دو کشور به یکدیگر است.
اتصال شبکه کارتی میر روسیه به شبکه کارتی ایران از هفته اول شهریور ماه سال جاری یکی از بند‌های توافق نامه پولی - بانکی میان ایران و روسیه است. به عبارتی از هفته اول شهریور مسافران ایرانی و روسی می‌توانند از کارت‌های بانکی خود هم در دستگاه‌های خود پرداز و هم دستگاه‌های کارتخوان در دو کشور استفاده کنند.
با این توافق نامه مبادلات دو کشور با ارز‌های محلی دو کشور تسهیل شده و ریسک و هزینه ناشی از تبدیل ارز برای تجار دو طرف کاهش می‌یابد.
در این راستا، محسن کریمی - معاون امور بین‌الملل بانک مرکزی - اخیرا در یک برنامه تلویزیونی در راستای نتایج و اثرات پیمان پولی میان ایران و روسیه اظهار کرده که براساس وضعیت تحریمی طی دو دهه گذشته، توانسته‌ایم تجربیات بسیاری کسب کرده و بر اساس آن از دو سال گذشته، کار تخصصی روی انعقاد قرارداد و پیمان پولی میان ایران و روسیه آغاز شد که با توجه به این پیمان، ارز ثالث از مبادلات تجاری بین دو کشور حذف می‌شود و به بانک‌های مرکزی دو کشور اجازه داده تا واحد‌های اقتصادی در مراودات تجاری خود از پول‌های ملی خود استفاده کنند.
معمولا و از آنجاکه دلار و یورو به عنوان ارز‌های مسلط در تجارت جهانی قابلیت ایجاد شرایط تحریمی برای کشور‌های غیر همسو با سیاست‌های آمریکا و اروپا را داشته و از آنجایی که حجم غالب تجارت جهانی از طریق دلار و یورو انجام می‌شود، کنار گذاشتن دلار به عنوان ارز واسطه‌ای میان کشور‌های تحریمی میتواند، نقش مهمی در کاهش و خنثی سازی تحریم‌ها داشته باشد.
معاون امور بین‌الملل بانک مرکزی در این رابطه می‌گوید دلار زدایی یعنی کنار گذاشتن دلار از مبادلات تجارت خارجی و ما در حال کنار گذاشتن کارکرد واسطه‌ای دلار هستیم. رویکرد دلار زدایی که باعث خنثی سازی تحریم‌ها می‌شود، به معنای کنار گذاشته واحد پول دلار به عنوان واسطه رابطه‌ای تجارت خارجی بین دو یا چند طرف تجارت، است.
وی همچنین با اشاره به تلاش برای حفظ ارز پول ملی و ایجاد تقاضا برای خرید ریال در تجارت میان ایران و روسیه اظهار کرد که در این پیمان پولی برای ریال ایران، تقاضای معاملاتی ایجاد شده و هر تولید کننده و تاجر روس که بخواهد کالایی را از ایران خریداری کند، باید به ریال ایران کالای خود را خریداری کرده و سفارش دهد.
به گفته وی، به هر میزانی که برای پول ملی بتوانیم تقاضای مبادلاتی ایجاد کنیم میتواند در راستای قدرتمندتر شدن بیشتر پول ملی خود، گام برداریم؛ که کاهش تورم یکی از پیامد‌های آن است.
گفتنی است؛ برای کاهش تورم در اثر ایجاد تقاضا برای پول ملی در پیمان‌های پولی با کشور‌های خارجی، باید به دو نکته حجم مناسب تجارت و توسعه یک شبکه از پیمان‌های پولی توجه داشت. به عبارتی، باید ظرفیت مناسبی از تجارت میان طرفین را برقرار ساخته تا متعاقب آن تقاضا برای پول‌های ملی دو طرف افزایش داشته باشد؛ چراکه به هر میزانی که تقاضا برای پول ملی کشوری بالا باشد، به همان میزان شاهد کاهش تورم هستیم.
بر این اساس، باید یک الگوی موفق و تجربه مناسب برای ارائه مدل مطلوب به کشورها در جهت ایجاد و توسعه پیمان نامه‌های ارزی وجود داشته باشد. به عبارتی در صورت وجود تجربه و الگوی مطلوب، کشور‌های دوست تمایل بالایی برای انعقاد پیمان‌های پولی-بانکی از خود نشان می‌دهند که میتواند در کاهش و خنثی سازی اثرات تحریمی نقش مهمی داشته باشد.
در این میان معاون بین‌الملل بانک مرکزی معتقد است اگر پای دیگر کشورها به انعقاد پیمان نامه‌های پولی کشیده شود، میتواند نقش بسیار مهمی در خنثی سازی تحریم‌ها داشته باشد.
محمد باقر قالیباف - رئیس مجلس شورای اسلامی ایران - نیز که در روز‌های گذشته برای حضور در اجلاس کشور‌های عضو بریکس به روسیه سفر کرده بود از تمایل کشور‌های عضو این بلوک اقتصادی برای کاهش نقش دلار و ارز‌های واسطه‌ای در تجارت فی مابین اعضا خبر داده و گفته از جمله اقدامات مهمی که در بریکس دنبال شده، دلارزدایی و استفاده از ارز‌های جایگزین برای تجارت بین اعضا است که باعث قطع یکی از اهرم‌های اصلی فشار آمریکا بر اقتصاد‌های نوظهور می‌شود.
وی به توافق بانکی میان ایران و روسیه اشاره و اظهار کرده که توافق مالی اخیر میان ایران و روسیه از نمونه‌های موفق همکاری برای دلارزدایی از مناسبات دوجانبه است. گسترش همکاری در تعیین فرآیند‌های انتقال پول میان کشور‌های عضو و نیز توسعه کریدور‌های تجاری برای انتقال کالا و خدمات اعضای بریکس از جمله ظرفیت‌های مهمی است که باید از سوی مجالس عضو، پیگیری و فعال شود.
همچین، رئیس مجلس شورای اسلامی ایران با اشاره به اهمیت سازمان‌های اقتصادی برای کاهش یکجانبه‌گرایی می‌گوید بریکس یک فرصت بسیار مهم را برای ما فراهم کرده است. در رابطه با دلارزدایی همه معاملات بین ایران و روسیه بدون دلار انجام می‌گیرد. تمامی این موضوع به خاطر روش‌های نادرست و غلطی است که آمریکا در رابطه با یکجانبه گرایی خود در پیش گرفته است.
مسعود پزشکیان - رئیس جمهور منتخب مردم ایران - اخیرا در مقاله‌ای که در روزنامه تهران تایمز با عنوان «پیام من به جهان جدید» منتشر شد، در رابطه با شرکای تجاری-راهبردی ایران (چین و روسیه) و ظهور نظم جدید جهانی در مقابل یکجانبه گرایی غرب به ویژه ایالات متحده نوشت: چین و روسیه همواره در روز‌های سخت دوست و پشتیبان ما بوده‌اند. ما این دوستی را بسیار ارزشمند می‌دانیم.
به گفته وی، نقشه راه ۲۵ ساله ایران و چین یک گام مهم در جهت ایجاد یک «شراکت جامع راهبردی» سودمند برای هر دو کشور بود؛ و ما تمایل داریم در آستانه ورود به نظم جدید جهانی، همکاری‌های گسترده‌تری در این مسیر با پکن برقرار سازیم. در سال ۲۰۲۳، دولت چین نقش مهمی در تسهیل عادی‌سازی روابط ما با عربستان سعودی ایفا کرد و از این طریق دیدگاه سازنده و رویکرد آینده‌نگرانه خود را در امور بین‌المللی به نمایش گذاشت.
رئیس‌جمهور منتخب مردم ایران در این مقاله خاطر نشان کرده که روسیه یک هم‌پیمان راهبردی ارزشمند و همسایه ایران است و دولت من متعهد است که به گسترش و تقویت همکاری‌هایمان پایبند بماند. ما برای مردم روسیه و اوکراین آرزوی صلح داریم و دولت من آماده حمایت فعالانه از ابتکارات دیپلماتیک در جهت دستیابی به این هدف خواهد بود. دولت من همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه با روسیه را به ویژه در چارچوب‌هایی مانند بریکس، سازمان همکاری شانگ‌های و اتحادیه اقتصادی یوراسیا در اولویت قرار خواهد داد.
گفتنی است؛ لازمه دلارزدایی و کاهش اثر تحریمی ارز‌های تحریم پذیر مثل دلار و یورو، ایجاد ساختاری گسترده از تجارت بین کشور‌های هم سو با یکدیگر است. علاوه بر این، نقش پیمان پولی میان برخی کشورها، نشان از روابط عمین میان آن‌ها دارد و میتوان با پیمان‌های پولی و ایجاد یک شبکه بانکی میان کشور‌های دوست و هم نظر، اثر تحریم‌های اقتصادی را در تجارت بین الملل به شکل مطلوبی کاهش داد؛ چراکه در این شرایط هزینه خنثی سازی تحریم برای هر کشوری به حداقل می‌رسد.
در پایان باید خاطر نشان کرد که بی‌شک پیمان پولی میان ایران و روسیه، زمینه و بسترساز انعقاد و گسترش پیمان‌های پولی و بانکی میان ایران و دیگر کشور‌های دوست است که نتیجه و اثر آن در آینده قابل مشاهده است.
