علائم خرابی رله دوبل و سنسور اکسیژن؛ راهنمای سریع عیب‌یابی خودرو

فرارو- روشن شدن چراغ چک، شنیدن صدای عجیب از موتور و کاهش ناگهانی شتاب، از وجود مشکل در کارکرد خودرو خبر می‌دهند.

به گزارش فرارو؛ اگر این روزها بدون دوراندیشی معمول به دل جاده زده‌اید تا دنبال مقصدی امن بگردید، هر نشانه‌ای را جدی بگیرید چون خرابی‌های کوچک علاوه بر اینکه عملکرد خودرو را مختل می‌کنند، در برخی موارد ممکن است به آسیب‌های پرهزینه و خطرناک منجر شوند. این نوشته یک راهنمای جامع عیب‌یابی است که کمک می‌کند حتی با کمترین دانش و اطلاعات فنی، با علائم خرابی پمپ بنزین، رله دوبل، سنسور اکسیژن، سنسور کیلومتر، تسمه تایم، دیسک و صفحه کلاچ آشنا شوید و بتوانید به موقع برای تعمیر خودرو به مکانیک مراجعه کنید.

جدول علائم خرابی قطعات خودرو

علائم خرابی رله دوبل خودرو چیست؟

رله دوبل که به آن رله پمپ بنزین یا رله اصلی نیز گفته می‌شود، در برخی خودروها به‌ویژه مدل‌های قدیمی‌تر و خودروهای داخلی، وظیفه تأمین برق پمپ بنزین، انژکتورها، کویل احتراق و یونیت کنترل موتور (ECU) را بر عهده دارد. خرابی این قطعه عملکرد موتور را مختل می‌کند.

1- روشن نشدن خودرو

اولین نشانه خرابی رله دوبل، عدم استارت خوردن و روشن نشدن خودرو است. در این حالت، خودرو استارت می‌خورد اما موتور روشن نمی‌شود.

2- عدم شنیده شدن صدای پمپ بنزین

با باز کردن سوئیچ و قبل از استارت زدن، باید صدای وزوز خفیف پمپ بنزین از قسمت عقب خودرو (محل باک) برای چند ثانیه شنیده شود. اگر این صدا شنیده نشد، احتمال نرسیدن برق به پمپ بنزین به دلیل خرابی رله دوبل را در نظر بگیرید.

3- خاموش شدن ناگهانی خودرو هنگام حرکت

اگر رله دوبل هنگام کارکرد دچار قطعی موقتی یا دائمی شود، برق پمپ بنزین و انژکتورها قطع شده و خودرو به صورت ناگهانی خاموش می‌شود.

4- روشن نشدن چراغ چک موتور

چراغ چک موتور با باز کردن سوئیچ، برای چند ثانیه روشن و سپس خاموش می‌شود. اگر با باز کردن سوئیچ، چراغ چک اصلاً روشن نشود، احتمال عدم دریافت برق ECU از رله دوبل وجود دارد.

5- پاشش نامنظم سوخت یا احتراق ناقص

برق کافی و پایدار در صورت عملکرد نامناسب رله دوبل، به انژکتورها نمی‌رسد و این مورد منجر به پاشش نامنظم سوخت، ریپ زدن موتور و احتراق ناقص خواهد شد.

رله دوبل چیست و چرا خراب می‌شود؟

رله دوبل یک قطعه الکترومکانیکی است و کنتاکت‌های داخلی آن با گذشت زمان و تعداد دفعات قطع و وصل شدن، فرسوده می‌شوند اما نوسانات ولتاژ در سیستم برق خودرو نیز می‌تواند زودتر از موعد به رله آسیب برساند. علاوه بر این قرار گرفتن رله در معرض آب یا رطوبت آن را خراب می‌کند.

هرگونه اتصال کوتاه در مدارات متصل به رله یا بار اضافی می‌تواند به آن آسیب برساند.

علائم خرابی سنسور اکسیژن خودرو چیست؟

سنسور اکسیژن،‌ وظیفه اندازه‌گیری میزان اکسیژن موجود در گازهای خروجی اگزوز را بر عهده دارد و اطلاعات آن را به یونیت کنترل موتور (ECU) ارسال می‌کند تا ECU بتواند میزان پاشش سوخت را برای دستیابی به بهترین نسبت مخلوط هوا و سوخت تنظیم کند.

1- روشن شدن چراغ چک موتور

اولین نشانه خرابی سنسور اکسیژن، روشن شدن چراغ چک موتور روی داشبورد است. ECU کد خطای مربوط به سنسور اکسیژن را ثبت می‌کند (مانند P0133، P0171، P0172)

2- افزایش مصرف سوخت

زمانی که سنسور اکسیژن اطلاعات نادرستی ارسال کند، ECU  نمی‌تواند نسبت مخلوط هوا و سوخت را به درستی تنظیم کند. اغلب در این حالت،ECU  برای جلوگیری از آسیب به موتور، سوخت بیشتری پاشش می‌کند که منجر به افزایش قابل توجه مصرف سوخت می‌شود.

3- بوی نامطبوع از اگزوز

سوختن ناقص بنزین به دلیل نسبت سوخت و هوای نامناسب، باعث تولید گازهای آلاینده بیشتر و بوی خام بنزین یا بوی تخم‌مرغ گندیده (هیدروژن سولفید) از اگزوز خواهد شد.

4- کاهش قدرت موتور و شتاب خودرو

قدرت موتور با اختلال در نسبت سوخت و هوا کاهش پیدا می‌کند و خودرو در زمان شتاب‌گیری عملکرد ضعیفی خواهد داشت. ممکن است احساس کنید خودرو اصطلاحاً تنبل شده است.

5- ریپ زدن موتور یا کارکرد نامنظم 

سنسور اکسیژن معیوب باعث ریپ زدن موتور، لرزش در دور آرام (درجا) یا احتراق ناقص خواهد شد، زیرا ECU  نمی‌تواند زمان و میزان پاشش سوخت را به درستی تنظیم کند.

6- مردودی در تست آلایندگی

از آنجایی که سنسور اکسیژن نقش کلیدی در کنترل آلایندگی دارد، خرابی آن تقریباً به طور قطع منجر به عدم موفقیت در تست‌های آلایندگی خودرو می‌شود.

سنسور اکسیژن چگونه کار می‌کند؟

عمر مفید سنسور اکسیژن قطعات بین ۸۰ تا ۱۶۰ هزار کیلومتر) است. استفاده از سوخت با سرب بالا، روغن‌سوزی موتور، یا وجود سیلیکون در اگزوز (ناشی از نشتی واشرها) سنسور را آلوده می‌کند و عملکرد آن را مختل خواهد کرد. برخی مکمل‌های سوخت نیز به سنسور اکسیژن آسیب می‌زنند.

دمای بسیار بالای گازهای اگزوز یا مشکل در هیتر داخلی سنسور نیز می‌تواند باعث خرابی آن شود. آسیب دیدن سیم‌کشی سنسور اکسیژن (قطعی، اتصالی، خوردگی) در ارسال سیگنال‌های نادرست تاثیرگذار است.

علت روشن شدن چراغ چک موتور چیست؟

چراغ چک موتور یک هشدار عمومی است که از نقص در سیستم‌های کنترل آلایندگی یا عملکرد موتور حکایت دارد. پس از روشن شدن آن حتما بررسی دقیقی انجام دهید.

1- روشن شدن ثابت چراغ چک

اگر چراغ چک به صورت ثابت روشن بماند، نشان‌دهنده وجود یک مشکل تشخیص‌داده شده توسط ECU است. این مشکل در عین جزئی بودن، می‌تواند بسیار جدی باشد.

2- چشمک زدن چراغ چک

چشمک زدن چراغ درباره وجود یک مشکل جدی هشدار می‌دهد که نیازمند اقدام فوری است. معمولاً این حالت نشانه احتراق ناقص شدید است که باعث آسیب به کاتالیزور خواهد شد و باید فوراً خودرو را متوقف و خاموش کرد یا با احتیاط به نزدیکترین تعمیرگاه مراجعه کرد.

3- عدم تغییر در عملکرد خودرو

گاهی اوقات چراغ چک روشن می‌شود هیچ تغییر محسوسی در رانندگی احساس نمی‌کنید. این می‌تواند نشانه مشکلی جزئی باشد، مانند شل بودن درب باک بنزین یا خرابی سنسورهای کوچک. با این حال، همچنان باید موضوع را بررسی کرد.

4- تغییرات در عملکرد خودرو

همراه با روشن شدن چراغ چک، ممکن است علائم دیگری مانند کاهش قدرت موتور، افزایش مصرف سوخت، ریپ زدن، لرزش موتور، یا بوی نامطبوع از اگزوز مشاهده شود. این علائم نشان‌دهنده جدی‌تر بودن مشکل هستند.

5- روشن شدن چراغ چک پس از سوخت‌گیری

گاهی پس از سوخت‌گیری و شل بسته شدن درب باک بنزین، چراغ چک روشن می‌شود. این یک خطای رایج است و معمولاً با محکم کردن درب باک پس از چند سیکل رانندگی، چراغ خاموش می‌شود.

دلایل رایج روشن شدن چراغ چک موتور خودرو

خرابی سنسور اکسیژن رایج‌ترین علت روشن شدن چراغ چک است. این مشکل در صورت خرابی کاتالیزور، سنسور جریان جرم هوا، سنسور میل سوپاپ و میل لنگ یا کویل‌های احتراق و خرابی شمع‌ها و وایر شمع‌ها نیز رخ می‌دهد.

مشکل در سیستم آلایندگی EVAP مانند خرابی شیر کنیستر یا نشتی در سیستم تبخیر سوخت، نیز باعث روشن شدن چراغ چک خودرو خواهد شد.

مشکل در ترموستات که دمای موتور را تحت تأثیر قرار می‌دهد و افت فشار در سیستم سوخت نیز عامل روشن شدن چراغ چک باشند اما بهتر است اول شل بودن یا خرابی درب باک بنزین را بررسی کنید. یادتان باشد تشخیص دقیق علت روشن شدن چراغ چک، نیازمند اتصال خودرو به دستگاه دیاگ و خواندن کدهای خطا است.

علائم خرابی سنسور کیلومتر چیست؟

سنسور کیلومتر وظیفه اندازه‌گیری سرعت چرخش چرخ‌ها یا سرعت خروجی گیربکس را بر عهده دارد و این اطلاعات را به ECU، صفحه کیلومترشمار و سیستم‌های دیگر مانند کروز کنترل و ترمز ABS ارسال می‌کند.

1- از کار افتادن کیلومترشمار و سرعت‌سنج

کار نکردن عقربه سرعت‌سنج یا نمایش سرعت نادرست روی صفحه کیلومترشمار اولین نشانه است.

2- روشن شدن چراغ چک موتور

با خرابی سنسور کیلومتر،ECU  کد خطای مربوط به سرعت خودرو را ثبت کرده و چراغ چک موتور را روشن می‌کند.

3- کار نکردن کروز کنترل

از آنجا که سیستم کروز کنترل برای حفظ سرعت ثابت به اطلاعات سنسور کیلومتر نیاز دارد، خرابی این سنسور باعث از کار افتادن کروز کنترل می‌شود.

4- عملکرد نامناسب گیربکس اتوماتیک

ECU برای تعویض دنده‌ها به اطلاعات سنسور سرعت نیاز دارد. خرابی این سنسور منجر به تعویض دنده با تأخیر، تعویض دنده خشن، یا حتی خودداری از تعویض دنده در گیربکس اتوماتیک شود.

5- افزایش مصرف سوخت

ECU برای تنظیم پاشش سوخت و زمان‌بندی دقیق، به اطلاعات سرعت نیاز دارد. اگر این روند مختل شود،ECU وارد حالت لیمپ مد می‌شود که ممکن است به افزایش مصرف سوخت و کاهش راندمان موتور منجر خواهد شد.

6- خاموش شدن خودرو هنگام توقف

در برخی خودروها، ECU از اطلاعات سنسور سرعت برای تنظیم دور آرام هنگام توقف استفاده می‌کند. خرابی این سنسور باعث خاموش شدن ناگهانی خودرو هنگام توقف یا کاهش سرعت می‌شود.

7- روشن شدن چراغ ABS یا ESP

اطلاعات سرعت چرخ‌ها در برخی سیستم‌های ترمز ABS و کنترل پایداری الکترونیکی (ESP)، از طریق سنسور کیلومتر یا سنسورهای سرعت چرخ تأمین می‌شود. خرابی سنسور کیلومتر باعث روشن شدن چراغ ABS یا ESP نیز شود.

سنسور کیلومتر چیست و چرا خراب می‌شود؟

آسیب فیزیکی به سیم‌ها، خوردگی در کانکتورها یا اتصالی در سیم‌کشی سنسور دلایل فیزیکی اختلال در عملکرد سنسور کیلومترشمار است. قرار گرفتن سنسور در معرض گرمای شدید (مخصوصاً در ناحیه گیربکس) نیز  به آن آسیب خواهد زد اما چون سنسورهای کیلومتر قطعات الکترونیکی هستند، طبیعی است با گذشت زمان یا کارکرد بالا، دچار فرسودگی شوند.

دیسک و صفحه کلاچ قطعات مصرفی هستند و عمر مفید آنها بسته به نوع رانندگی، به ۶۰ هزار تا ۱۰۰ هزار کیلومتر می‌رسد

علائم خرابی تسمه تایم خودرو چیست؟

تسمه تایم وظیفه هماهنگ کردن چرخش میل لنگ و میل سوپاپ را بر عهده دارد تا سوپاپ‌ها در زمان مناسب باز و بسته شوند و احتراق در موتور به درستی انجام گیرد. پارگی تسمه تایم آسیب‌های فاجعه‌بار و بسیار پرهزینه به موتور وارد می‌کند.

1- شنیدن صدای تیک‌تیک از موتور در حالت آرام

اگر تسمه تایم شروع به فرسوده شدن کند یا دندانه‌های آن آسیب ببینند، صدای تیک‌تیک خفیف از قسمت جلوی موتور (محل تسمه تایم) به گوش می‌رسد. این صدا می‌تواند ناشی از سفت کن تسمه تایم یا هرزگردها نیز باشد.

2- مشکل در استارت زدن خودرو یا عدم روشن شدن موتور

در صورتی که تسمه تایم یک یا چند دندانه جابه‌جا شود، زمان‌بندی باز و بسته شدن سوپاپ‌ها با حرکت پیستون‌ها به هم می‌خورد. در نتیجه، موتور به سختی روشن می‌شود یا اصلاً روشن نمی‌شود.

3- روشن شدن چراغ چک موتور

اگر زمان‌بندی موتور به دلیل خرابی یا جابه‌جایی تسمه تایم مختل شود، سنسورهای موقعیت میل لنگ و میل سوپاپ، ناسازگاری را تشخیص داده و چراغ چک موتور را روشن می‌کنند.

4- خروج دود غیرعادی از اگزوز

برهم خوردن زمان‌بندی سوپاپ‌ها باعث احتراق ناقص می‌شود و ممکن است دود سیاه یا سفید غیرعادی از اگزوز خارج شود.

5- کاهش قدرت موتور

در صورتی که تایم موتور حتی کمی به هم بخورد، موتور قادر نیست حداکثر توان خود دست پیدا کند و کاهش محسوسی در قدرت و شتاب خودرو احساس می‌کنید.

6- پارگی ناگهانی تسمه تایم

اگر تسمه تایم هنگام رانندگی پاره شود، موتور بلافاصله خاموش می‌شود چون در اکثر خودروها، پاره شدن تسمه تایم منجر به برخورد سوپاپ‌ها با پیستون‌ها خواهد شد. این برخورد سوپاپ‌ها را هم می‌کند، به سرسیلندر آسیب می‌زند و تعمیرات آن پرهزینه و زمان‌بر خواهد بود.

7- ترک‌ها یا فرسودگی قابل مشاهده روی تسمه

در برخی خودروها، می‌توان با باز کردن کاور تسمه تایم، وضعیت ظاهری آن را بررسی کرد. مشاهده ترک‌های ریز روی سطح تسمه، ساییدگی لبه‌ها یا از دست دادن دندانه‌ها، نشانه فرسودگی و نیاز به تعویض فوری است.

تسمه تایم چیست و علت خرابی آن چیست؟

تسمه تایم یک قطعه لاستیکی است و با گذشت زمان فرسوده می‌شود. عمر مفید تسمه تایم بین ۶۰ تا ۱۲۰ هزار کیلومتر است و معمولا پس از پنج سال حتی اگر کارکرد ماشین به این میزان کیلومتر نرسید، بهتر است برای تعویض تسمه‌ تایم اقدام کنید.

تماس تسمه تایم با روغن موتور یا مایع خنک‌کننده ناشی از نشتی کاسه نمدها یا واتر پمپ نیز به خرابی و پارگی تسمه تایم منجر می‌شود. همین اتفاق رخ می‌دهد اگر سفت کن یا هرزگردهای تسمه تایم (که تسمه روی آن‌ها می‌چرخد) خراب شود.

علائم خرابی پمپ بنزین خودرو چیست؟

پمپ بنزین، سوخت را از باک به موتور می‌رساند. خرابی این قطعه می‌تواند باعث مشکل در روشن شدن خودرو، ریپ زدن و حتی خاموش شدن کامل موتور شود.

1- مشکل در روشن شدن خودرو یا استارت‌های طولانی

اگر پمپ بنزین درست کار نکند، فشار کافی برای پاشش سوخت به موتور ایجاد نمی‌شود. در نتیجه، ممکن است خودرو با چند بار استارت زدن و با تأخیر روشن شود یا اصلاً روشن نشود.

2- ریپ زدن یا کاهش شتاب خودرو

وقتی پمپ بنزین نتواند سوخت کافی را به موتور برساند، در زمان‌هایی مثل شتاب‌گیری یا بالا رفتن از سربالایی که نیاز به سوخت بیشتر خواهد بود، خودرو ریپ می‌زند یا شتابش کم می‌شود.

3- شنیدن صدای وزوز بلند از باک بنزین

پمپ بنزین سالم معمولاً صدای وزوز خفیف تولید می‌کند که با باز کردن سوئیچ برای چند ثانیه شنیده می‌شود. اگر این صدا خیلی بلند، نامنظم یا غیرعادی باشد، می‌توانید آن را نشانه خرابی پمپ در نظر گرفت.

4- روشن شدن چراغ چک موتور

در برخی موارد، اگر فشار سوخت افت کند، سنسورها این مشکل را تشخیص می‌دهند و چراغ چک موتور روشن خواهد شد. کد خطا از نوع P0171 (سیستم سوخت رقیق) می‌تواند نشانه خرابی پمپ بنزین باشد.

5- خاموش شدن ناگهانی خودرو هنگام رانندگی

اگر پمپ بنزین به طور کامل از کار بیفتد، سوخت به موتور نمی‌رسد و خودرو هنگام رانندگی ناگهان خاموش می‌شود و تا زمانی که پمپ تعمیر یا تعویض نشود، روشن نخواهد شد.

6- کاهش مصرف سوخت نامعقول

پمپ بنزین خراب، در برخی موارد می‌تواند باعث مصرف سوخت نامعقول شود، چون مجبور می‌شود بیشتر کار کند تا فشار لازم را حفظ کند.

7- سخت روشن شدن خودرو در هوای گرم

گرمای هوا می‌تواند روی عملکرد پمپ بنزین فرسوده تأثیر بگذارد و باعث شود در هوای گرم، خودرو به سختی روشن شود.

پمپ بنزین خودرو چگونه خراب می‌شود؟

پمپ بنزین مانند هر قطعه الکترومکانیکی دیگر، عمر مفیدی دارد و با گذشت زمان فرسوده می‌شود اما رانندگی مکرر با باک بنزین تقریباً خالی باعث می‌شود پمپ بنزین بیشتر در معرض هوا و حرارت قرار بگیرد و خنک نشود. در این صورت عمر آن کوتاه خواهد شد چون سوخت به عنوان خنک‌کننده عمل می‌کند.

وجود ناخالصی و رسوب در باک، ذرات کثیفی یا زنگ‌زدگی در بنزین می‌تواند فیلتر پمپ بنزین را مسدود کند یا به خود پمپ آسیب بزند. مشکلات برقی یا خرابی رله پمپ بنزین هم ممکن است مانع رسیدن برق کافی به پمپ شود و عملکرد آن را مختل کند. کیفیت پایین سوخت و استفاده مداوم از سوخت بی‌کیفیت می‌تواند به پمپ بنزین آسیب برساند.

علائم خرابی دیسک و صفحه کلاچ خودرو چیست؟

دیسک و صفحه کلاچ در خودروهای دنده دستی، وظیفه انتقال نیرو از موتور به گیربکس و قطع و وصل کردن این نیرو را برای تعویض دنده برعهده دارند.

1- سفت شدن پدال کلاچ

اگر پدال کلاچ نسبت به قبل سفت شده و برای فشردن آن نیاز به نیروی بیشتری دارید، احتمال فرسودگی دیسک و صفحه یا مشکل در سیم کلاچ یا پمپ کلاچ در خودروهای هیدرولیک مطرح می‌شود.

2- لرزش خودرو هنگام حرکت

وقتی دنده را درگیر می‌کنید تا ماشین را به حرکت درآورید، اگر خودرو به جای حرکت نرم، لرزش‌های شدید داشته باشد، ممکن است دیسک و صفحه خراب شده یا دیسک کلاچ تاب برداشته باشد.

3- بوی سوختگی لنت

شنیدن بوی سوختگی شبیه به بوی لنت ترمز، به خصوص در سربالایی‌ها یا هنگام تعویض دنده، نشانه سائیدگی شدید صفحه کلاچ و درگیری بیش از حد آن است.

4- بد جا رفتن دنده‌ها یا مشکل تعویض دنده

اگر دنده‌ها به سختی جا می‌روند یا هنگام تعویض دنده احساس می‌کنید گیربکس صدا می‌دهد (خرد شدن) یا نمی‌توانید دنده را عوض کنید، خرابی صفحه کلاچ محتمل در نظر بگیرید.

5- افزایش دور موتور بدون افزایش سرعت متناسب

اگر در حال رانندگی هستید و با فشردن پدال گاز، دور موتور بالا می‌رود اما سرعت خودرو متناسب با آن افزایش پیدا نمی‌کند (انگار کلاچ درگیر نمی‌شود و هرز می‌چرخد)، تمام شدن صفحه کلاچ و بکسوات کردن را بررسی کنید.

6- صدای غیرعادی هنگام کلاچ گرفتن یا رها کردن کلاچ

صدای جیرجیر یا غژغژ، نشانه خرابی بلبرینگ کلاچ است. این صدا معمولاً وقتی پدال کلاچ را فشار می‌دهید شنیده می‌شود ولی صدای قرچ‌قرچ یا تق‌تق، نشانه وجود مشکل در فنرها یا فنر دوبل دیسک کلاچ است.

7- درگیر شدن کلاچ در انتهای پدال یا ابتدای آن

وقتی کلاچ در انتهای پدال درگیر می‌شود، یعنی کلاچ به سختی خلاص می‌شود و باید آن را نشانه تمام شدن صفحه کلاچ یا مشکل در سیستم هیدرولیک کلاچ فرض کرد. اگر کلاچ در ابتدای پدال درگیر می‌شود، یعنی کلاچ خیلی زود درگیر می‌شود. در این صورت رگلاژ نبودن کلاچ یا تاب برداشتن دیسک را بررسی کنید.

عمر مفید و دلایل اصلی خرابی دیسک و صفحه کلاچ

دیسک و صفحه کلاچ قطعات مصرفی هستند و با هر بار کلاچ گرفتن، مقداری از آنها ساییده می‌شود. عمر مفید آنها بسته به نوع رانندگی، به ۶۰ هزار تا ۱۰۰ هزار کیلومتر می‌رسد.

سبک رانندگی نامناسب که شامل گاز دادن زیاد با کلاچ نیم‌کلاچ می‌شود، مهمترین عامل سایش شدید و سریع صفحه کلاچ به حساب می‌آید. حتی فشار جزئی روی پدال کلاچ باعث درگیری جزئی و سایش صفحه خواهد شد.

رانندگی با تیک‌آف‌های مکرر و رانندگی پرشتاب فشار زیادی به سیستم کلاچ وارد خواهد کرد و با نگه داشتن دنده سنگین یا حرکت با دنده مرده در سربالایی‌ها، به کلاچ فشار زیادی می‌آید. خرابی بلبرینگ کلاچ، دوشاخ کلاچ، سیم کلاچ یا پمپ‌های هیدرولیک (در سیستم‌های هیدرولیک) مهمترین دلیل خرابی زودرس دیسک و صفحه هستند.