شگردهای جدید کلاهبرداری؛ با یک تماس حساب شما خالی می‌شود
در سال‌های اخیر، کلاهبرداران تلفنی با استفاده از روش‌هایی نوآورانه و هماهنگ با شرایط اجتماعی و تکنولوژیکی جامعه، قربانیان زیادی را فریب داده‌اند. از روش‌های شایع، تقلب در قالب مسابقات تلویزیونی یا رادیویی و نیز تبلیغ وام فوری در شبکه‌های اجتماعی است.
در دنیای امروز، جایی که فناوری و ارتباطات به سرعت در حال پیشرفت است، کلاهبرداری‌های تلفنی به یکی از چالش‌های جدی برای شهروندان تبدیل شده این نوع کلاهبرداری‌ها همچنان قربانی می‌گیرند و کلاهبرداران با ترفندهای جدید و پیچیده، به طعمه‌های خود نزدیک‌تر می‌شوند.
به گزارش اطلاعات آنلاین، دنیای تاریک کلاهبرداری‌های تلفنی هر بار با جدیدترین روش‌ها روبرو است. یک شماره ناشناس روی صفحه نمایش می‌درخشد و بعد، اینجاست که آن کلاهبرداری معروف اتفاق می‌افتد. به همین راحتی و با یک تماس، پول میلیونی به حساب مجرمان واریز می‌شود و طعمه‌ها می‌مانند، با یک حساب خالی! قربانیان این پرونده‌ها، گاهی برنده قرعه‌کشی رادیو شده‌اند و گاهی هم برنده یک برنامه تلویزیونی.
گاهی هم وقتی جواب تماس را می‌دهند، صدای مردی را می‌شنوند که از سوءاستفاده حساب بانکی‌شان خبر می‌دهد و به همین منظور تمام اطلاعات حساب بانکی را می‌گیرد و کارش تمام می‌شود. این تنها یک تماس نیست؛ این یک تله است. کلاهبرداران با استفاده از تکنیک‌های روان‌شناسی، سعی می‌کنند قربانیان را تحت فشار قرار دهند و اطلاعات حساس آن‌ها را به‌دست آورند.
روش‌های جدید کلاهبرداری تلفنی
کلاهبرداران تلفنی، با ترفندهای پیچیده و فریبنده، به طعمه‌های خود نزدیک می‌شوند و در کمین نشسته‌اند تا با یک پیام یا تماس، اعتماد را جلب کنند. گاهی اوقات آن‌ها با ارسال پیامک‌هایی که به نظر می‌رسد از طرف بانک‌ها یا مؤسسات معتبر است، سعی در فریب قربانیان دارند. این پیامک‌ها معمولاً حاوی لینک‌هایی هستند که قربانی را به وب‌سایت‌های جعلی هدایت می‌کنند. آن‌هایی که با کلیک بر روی یک لینک، به دام می‌افتند.
همچنین در شگرد دیگری، کلاهبرداران با استفاده از شماره‌های ناشناس و هویت‌های جعلی، خود را به‌عنوان نمایندگان بانک‌ها معرفی می‌کنند. آن‌ها با صدای مطمئن و حرفه‌ای به طعمه‌های خود می‌گویند که برای تأیید اطلاعات حساب خود باید اطلاعات شخصی‌شان را ارائه دهند. همچنین کلاهبرداران با اعلام اینکه شما برنده یک قرعه‌کشی شده‌اید، سعی می‌کنند قربانیان را به پرداخت هزینه یا ارائه اطلاعات شخصی وادار کنند. این روش معمولاً با وعده جوایز وسوسه‌انگیز همراه است و بسیاری از افراد را به دام می‌اندازد.
آمارهای نگران‌کننده از افزایش کلاهبرداری تلفنی
طبق آمارهای پلیس فتا، تعداد کلاهبرداری‌های تلفنی در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل‌تر، ۳۰ درصد افزایش یافت. در سال گذشته، بیش از ۵۰ هزار مورد کلاهبرداری تلفنی گزارش شد و خسارات مالی ناشی از آن‌ها به بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان رسید. این اعداد تنها نمایانگر یک واقعیت تلخ هستند: کلاهبرداران در حال پیشرفت و تطبیق با شرایط جدید هستند.
طبق آمار، بیشترین قربانیان در سنین ۲۵ تا ۴۰ سال قرار دارند. حدود ۴۵ درصد از کلاهبرداری‌ها مربوط به پیامک‌های جعلی و ۳۵ درصد مربوط به تماس‌های تلفنی با هویت جعلی است. همچنین میانگین خسارت مالی هر قربانی در این نوع کلاهبرداری‌ها حدود ۴ میلیون تومان تخمین زده شده است. کلاهبرداری‌های تلفنی در ایران به یک معضل جدی تبدیل شده است که نیازمند آگاهی و آموزش عمومی است.
با توجه به روش‌های جدید و پیشرفته کلاهبرداران، شهروندان باید هوشیار باشند و از ارائه اطلاعات شخصی و مالی خود به افراد ناشناس خودداری کنند. همچنین، نهادهای مسئول باید اقدامات جدی‌تری در راستای پیشگیری و مقابله با این نوع کلاهبرداری‌ها انجام دهند.
سه عامل مهم در افزایش کلاهبرداری‌ها
علیرضا طباطبایی هاشمی، حقوقدان و وکیل متخصص در زمینه جرایم رایانه‌ای، به بررسی دلایل استمرار کلاهبرداری‌های تلفنی در ایران پرداخته است.
او به چند عامل اجتماعی و اقتصادی کلیدی اشاره می‌کند که موجب افزایش این نوع کلاهبرداری‌ها شده‌اند.
او نخستین عامل را مشکلات اقتصادی و فشارهای معیشتی می‌داند. او می‌گوید: «بسیاری از مردم به دنبال راه‌های سریع برای کسب درآمد و دریافت کمک‌های مالی هستند. این وضعیت، بستر مناسبی برای کلاهبرداران فراهم می‌کند تا با وعده‌های واریز جوایز یا یارانه‌ها، قربانیان را فریب دهند.» او به پرونده‌ای اشاره می‌کند که در آن زنی خانه‌دار فریب تماسی را خورد که مدعی برنده شدن در قرعه‌کشی یکی از اپراتورهای تلفن همراه بود. این خانم، بدون اینکه در قرعه‌کشی شرکت کرده باشد، به امید دریافت پول، به دام افتاد.
دومین عامل، کاهش اعتماد عمومی به نهادها و منابع رسمی اطلاع‌رسانی است.
طباطبایی بیان می‌کند: «وجود اطلاعات جعلی در شبکه‌های اجتماعی باعث شده افراد کمتر به هشدارهای رسمی توجه کنند. بسیاری از مردم فکر می‌کنند که این مسائل برای دیگران اتفاق می‌افتد و نه برای خودشان. این تصور نادرست، آن‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد.»
سومین عامل، نداشتن سواد رسانه‌ای و حقوقی در قشر وسیعی از جامعه است. دکتر طباطبایی تأکید می‌کند: «این ناتوانی در تشخیص تماس‌های واقعی از جعلی، به ویژه در مناطق کم‌برخوردار، مشکل‌ساز است. کلاهبرداران با استفاده از صداهایی مشابه مجریان تلویزیونی، تلاش می‌کنند تا تماس‌های خود را معتبر جلوه دهند.»
چالش‌های پلیس و دستگاه قضایی
او همچنین به چالش‌های پلیس و دستگاه قضایی در ردیابی سریع مجرمان اشاره می‌کند: «استفاده از سیم‌کارت‌های اجاره‌ای و حساب‌های بانکی واسطه، موجب شده تا کلاهبرداران با خیال راحت به فعالیت خود ادامه دهند. این چرخه فریب ادامه خواهد داشت تا زمانی که آگاهی عمومی به سطح مناسبی نرسد و برخوردهای قضایی مؤثرتر شود.»
طباطبایی همچنین به ضعف نظارت رسانه‌ای نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «مقررات حاکم بر صداوسیما ضمانت اجرایی کافی ندارند. این ضعف در نظارت، به کلاهبرداران این امکان را می‌دهد که به راحتی به قربانیان دسترسی پیدا کنند.»
او تأکید می‌کند که بازنگری در سازوکار نظارت بر محتوای تبلیغاتی و ارتقاء سواد رسانه‌ای جامعه از ملزومات اصلاح این وضعیت است.
روش‌های نوین کلاهبرداران
در سال‌های اخیر، کلاهبرداران تلفنی با استفاده از روش‌هایی نوآورانه و هماهنگ با شرایط اجتماعی و تکنولوژیکی جامعه، قربانیان زیادی را فریب داده‌اند. آن‌ها دیگر به تماس ساده با «سلام، من از بانک تماس می‌گیرم» بسنده نمی‌کنند؛ بلکه با سناریوهایی پیچیده و حرفه‌ای وارد می‌شوند. یکی از روش‌های شایع، تقلب در قالب مسابقات تلویزیونی یا رادیویی است.
در پرونده‌ای که در رسانه‌ها بازتاب یافت، بیش از ۲۰۰ نفر فریب خوردند. فردی با قربانی تماس می‌گرفت و مدعی می‌شد که در حال پخش زنده از رادیو یا تلویزیون است و مخاطب در یک مسابقه شرکت داده شده. با القای فضای شاد و فوری، فرد را ترغیب می‌کردند اطلاعات کارت بانکی‌اش را برای دریافت جایزه وارد کند.
روش دیگر، تبلیغ وام فوری در شبکه‌های اجتماعی است. در تابستان ۱۴۰۴، پلیس فتا اعلام کرد که برخی از افراد سودجو با طراحی صفحات جعلی، افراد را برای دریافت وام فوری فریب می‌دادند و پس از دریافت پیش‌پرداخت یا اطلاعات بانکی، ناپدید می‌شدند.
همچنین فروش زمین و خودرو به‌صورت صوری رواج یافته. در مواردی دیده شده که باندهای حرفه‌ای، با اسناد جعلی، املاک یا خودروهایی را که اصلاً وجود خارجی ندارند، به فروش می‌گذارند و پس از دریافت بیعانه، شماره‌ها و ردپاهای خود را پاک می‌کنند.
این روش‌ها نشان می‌دهد کلاهبرداران تلفنی با تحلیل شرایط روز و نیازهای مردم، هر روز نقشه‌ای تازه می‌کشند.
قوانین چه می‌گوید؟
برای مقابله با کلاهبرداری‌های رسانه‌ای، به‌ویژه آن دسته که از طریق رادیو و تلویزیون یا پیام‌رسان‌ها صورت می‌گیرد، مجموعه‌ای از قوانین در کشور وجود دارند که می‌توانند پایه‌ای مناسب برای برخورد با این جرم باشند، اما پاسخگوی چالش‌های نوین این حوزه نیستند. یکی قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و کلاهبرداری که به‌طور کلی به فریب و تحصیل مال از طریق حیله و نیرنگ می‌پردازد، و دیگری قانون جرایم رایانه‌ای که ابزارهای دیجیتال و فضای سایبر را هدف قرار می‌دهد.
به عنوان مثال، اگر یک فرد از طریق تماس تلفنی یا پخش آگهی جعلی در صداوسیما مخاطب را فریب دهد، مشمول قانون تشدید است. ولی اگر از لینک جعلی یا درگاه پرداخت فیشینگ استفاده کرده باشد، به استناد مواد ۷۳۶ و۷۴۱ قانون مجازات اسلامی تحت تعقیب قرار می‌گیرد.
به گفته طباطبایی، قوانین موجود در حوزه جرایم سایبری به خودی خود کافی هستند و ما با خلاء قانونی خاصی برای مجازات مجرمان و مرتکبان مواجه نیستیم. مشکل عمده و اساسی، در فرآیند پیگیری و اثبات جرم توسط قربانیان است. اغلب قربانیان به دلیل‌عدم دانش کافی، اعتماد بی‌جا، طمع، یا ترس، اطلاعات لازم را در اختیار ندارند یا از ارائه آن خودداری می‌کنند که همین امر، کار رسیدگی را دشوار می‌کند.
راه چاره؛ افزایش آگاهی و نظارت
علیرضا طباطبایی هاشمی بر این نکته تأکید می‌کند که کلاهبرداری‌های تلفنی یک چالش جدی در جامعه امروز ایران هستند و نیاز به آگاهی عمومی و همکاری بین نهادهای مختلف برای مقابله با این پدیده احساس می‌شود. تنها با افزایش آگاهی و نظارت مؤثر می‌توان از گسترش این نوع کلاهبرداری‌ها جلوگیری کرد. برای پیشگیری از این نوع جرایم، یکی از راهکارهای مهم، تقویت سازوکارهای مقرراتی در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است.
این سازمان باید سازوکاری فراهم کند تا مردم بتوانند به راحتی تلفن‌های مشکوک به فعالیت کلاهبرداری را گزارش دهند و این شماره‌ها به سرعت محدود یا مسدود شوند. این اقدام می‌تواند از گسترش دامنه جرم و تداوم آن جلوگیری کند.
