چرا بازی ترامپ علیه پوتین شکست خورد؟

دونالد ترامپ، به دلیل دعوت از ولادیمیر پوتین برای حضور در خاک آمریکا برای اولین بار طی یک دهه گذشته -با فرش قرمز، تابلوی درخشان «آلاسکا ۲۰۲۵» و یک نشست خبری مشترک-به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت و همان‌طور که در نشست خبری روز جمعه دو رئیس‌جمهوری به‌سرعت آشکار شد، ترامپ حتی به حداقل خواسته‌اش، یعنی آتش‌بس موقت هم دست نیافت. با وجود سخنان محبت‌آمیز پوتین به ترامپ -و توصیف ترامپ از او به عنوان یک شریک «فوق‌العاده» - به نظر می‌رسید که روسیه هیچ‌گونه عقب‌نشینی از موضع بنیادین خود نکرده است: اینکه درباره اوکراین هیچ مصالحه‌ای در کار نخواهد بود. 

به گزارش ایران، با این حال، رئیس‌جمهوری آمریکا همه چیز را به بهترین شکل ممکن جلوه داد اما اذعان کرد در مورد آتش‌بس که احتمالاً مهم‌ترین مسأله بوده، پیشرفتی حاصل نشده است. 

ترامپ گفت: «هیچ توافقی وجود ندارد مگر اینکه توافقی حاصل شود»؛ او بار دیگر فلسفه همیشگی حرفه‌اش را به‌عنوان مدعی استاد «هنر معامله» بازگو کرد. این مسأله کمکی به او نکرد چون بدون دریافت هرگونه امتیازی پیش از نشست، در وهله اول با برگزاری آن موافقت کرده بود. معمولاً چنین دیدارهای پرخطر تنها زمانی تدارک دیده می‌شوند که نشانه‌های معقولی از مصالحه دوطرفه وجود داشته باشد. اما ترامپ با تشویق و خوش‌وبش صمیمانه با پوتینی خندان هنگام ورود او به آلاسکا، سطح انتظارات را بالا برد. 

نشست از پیش شکست خورده

در واقع، پوتین مشتاق به نظر می‌رسید که با ارضای غرور ترامپ بازی کند. ساکن کرملین گفت: «امروز، وقتی رئیس‌جمهوری ترامپ می‌گفت که اگر آن زمان او رئیس‌جمهوری بود، جنگی در کار نبود، من کاملاً مطمئنم که واقعاً همین‌طور می‌بود. من می‌توانم این را تأیید کنم.» 

این نشست از همان آغاز ممکن بود محکوم به شکست باشد، چراکه از کاخ سفید سیگنال‌های کاملاً متناقضی صادر شده بود. این دیدار تنها چند هفته پس از آن رخ داد که ترامپ اعلام کرده بود از «مزخرفات» پوتین به تنگ آمده است. ترامپ هنگامی که در هفته منتهی به برگزاری نشست اظهار کرد که مبادله ارضی میان روسیه و اوکراین را مدیریت خواهد کرد اما سپس به رهبران اروپایی گفت تنها چیزی که می‌خواهد آتش‌بس است و هرگونه تقسیم سرزمین باید به بعد موکول شود. هرچند موضع خود زلنسکی در مذاکرات نیز این است که ابتدا باید آتش‌بس برقرار شود، اما او به نشست آلاسکا دعوت نشده بود. 

دو رهبر امکان گفت‌وگوهای آینده را باز گذاشتند و بسیاری از کارشناسان معتقدند که با گذشت سه سال از جنگ هیچ امیدی به حل‌وفصل آن نیست و با این چشم‌انداز که اوکراین در نهایت شکست خواهد خورد، مدت‌هاست که زمان تلاش برای نوعی دیپلماسی فرارسیده است. چه برسد به تنش‌های هسته‌ای دائمی و آماده‌باش میان مسکو و غرب، در حالی‌که ثبات جهانی به‌تدریج در حال فروپاشی است. 

دیپلماسی حالا تابو نیست

جرج بیب، رئیس پیشین بخش تحلیل روسیه در سازمان سیا که اکنون در اندیشکده «کوئینسی» فعالیت دارد، گفت: «اگر به یاد بیاورید، یک سال پیش واشنگتن اساساً اجازه هیچ بحثی در مورد چگونگی شکل‌گیری یک راه‌حل دیپلماتیک برای جنگ اوکراین را نمی‌داد. این تابو بود. حالا دست‌کم در این باره صحبت می‌کنیم. بخشی از این به خاطر آن است که ترامپ چنین بحثی را ممکن کرده است. بخشی دیگر نیز این است که ما واقعیت را پذیرفته‌ایم: اوکراینی‌ها در جنگ فرسایشی دوام نخواهند آورد.» 

بیب و دیگر کارشناسان سیاست خارجی گاهی از سلف ترامپ، جو بایدن نیز انتقاد می‌کردند؛ کسی که در عمل درِ مذاکره با پوتین را بست، با آنکه بارها گفته بود گفت‌وگو تنها راه خروج از جنگ است. اما یک بن‌بست ادامه‌دار می‌تواند به این معنا باشد که ترامپ پس از این نشست پرمخاطره، تحقیر شده و بی‌اثر جلوه کند. در واقع، اگر او به هر یک از مطالبات پوتین بدون رضایت اوکراین یا همکاری اروپا تن دهد، بی‌شک با مقایسه‌هایی با نویل چمبرلین در مونیخ ۱۹۳۸ یا دست‌کم فرانکلین روزولت در کنفرانس یالتا در ۱۹۴۵ روبه‌رو خواهد شد (روزولت متهم شد که در برابر خواسته‌های ژوزف استالین برای تقسیم اروپا تسلیم شد). 

با این حال باید توجه داشت که دست‌کم از نظر آنچه در معرض خطر است، لحظه کنونی نه شبیه مونیخ است و نه یالتا. پوتین قصد ندارد وارد اروپای غربی شود و با ناتو روبه‌رو شده یا حتی کنترل بر بیشتر اوکراین را اعمال کند. پوتین بارها نشان داده که از نگه‌داشتن کنترل بر کریمه -که آن را در سال ۲۰۱۴ با اندک اعتراضی از سوی غرب ضمیمه کرد- و همچنین بخش‌های شرقی اوکراین که اکنون در اختیار دارد، راضی خواهد بود. 

شاید بهترین نتیجه ممکن از نشست آلاسکا یک آتش‌بس طولانی‌مدت در امتداد خطوط کنونی جبهه بود، در حالی که مسائل ارضی برای دهه‌ها به تعویق می‌افتاد. یک الگوی احتمالی در آینده می‌تواند آتش‌بس حل‌نشده میان کره شمالی و کره جنوبی باشد. الگوی دیگر بنا بر گزارش‌ها می‌توانست اعطای کنترل بالفعل اوکراین اشغالی به روسیه باشد. طبق گزارش تایمز لندن، این ایده در گفت‌وگوهای استیو ویتکاف، نماینده ترامپ، با همتایان روسی‌اش مطرح شد اما به نظر می‌رسد هیچ‌یک از طرفین در این زمینه به جایی نرسیدند. 

زیگزاگ‌های ترامپ درباره پوتین

سؤال‌های آزاردهنده درباره توانایی ترامپ در نشان دادن سختگیری واقعی در برابر پوتین همچنان بر آینده سایه می‌اندازد. این موضوع به اولین نشست رسمی مشهور آن دو در هلسینکی در ژوئیه ۲۰۱۸ بازمی‌گردد، زمانی که ترامپ از انکار پوتین درباره دخالت روسیه در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا دفاع کرد. درست پیش از حمله پوتین به اوکراین، ترامپ در واقع او را برای تهاجمی‌بودنش ستود. ترامپ در ۲۲ فوریه ۲۰۲۲ به یک برنامه رادیویی راست‌گرا گفت: «من گفتم، این نابغه است.» 

با این حال، در هفته‌های اخیر ترامپ مسیر خود را به‌طور چشمگیری در خصوص جنگ اوکراین تغییر داده است. رئیس‌جمهوری آمریکا اشاره کرد که ممکن است تحریم‌های موسوم به «ثانویه» را علیه کشورهایی که نفت و گاز روسیه را می‌خرند اعمال کند. اوایل اوت، ترامپ تعرفه‌های آمریکا بر هند را به دلیل خرید نفت و تسلیحات از روسیه دوبرابر کرد و به ۵۰ درصد رساند و دو روز قبل از نشست آلاسکا هشدار داد که اگر مسکو با یک توافق صلح موافقت نکند، با «پیامدهای شدید» روبه‌رو خواهد شد. 

با این حال، همان‌طور که این نشست نشان داد، هرگونه توافق در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسد. معدود دیپلمات‌ها -و مهم‌تر از همه زلنسکی و مقامات ارشد او- باور دارند که پوتین بدون دریافت امتیازی دائمی در قالب واگذاری ارضی در اوکراین، به مدت طولانی آتش‌بس را رعایت خواهد کرد. این امتیازی است که زلنسکی می‌گوید حاضر به دادن آن نیست، بویژه بدون تضمینی برای عضویت در ناتو یا پشتیبانی امنیتی آمریکا یا اروپا. ترامپ از پیش گفته است اوکراین را در ناتو نخواهد پذیرفت. 

درسی که ترامپ باید از دیپلماسی بگیرد

جنگ جاری تقریباً همه چیز دیگر را در نیمکره غربی متوقف کرده است؛ بویژه هر چشم‌انداز ازسرگیری گفت‌وگوهای راهبردی تسلیحاتی میان واشنگتن و مسکو. این در حالی رخ می‌دهد که هر دو طرف در حال نوسازی زرادخانه‌های هسته‌ای خود هستند؛ سلاح‌های بسیار پیشرفته‌تری مانند موشک‌های هایپرسونیک را توسعه می‌دهند و هوش مصنوعی را در سیستم‌های روزبه‌روز خودکارتر، با مقررات اندک یا بدون مقررات، ادغام می‌کنند. 

دیپلماسی موفق از هر نوعی، نیازمند نوعی مصالحه پرمخاطره است و موفقیت نتیجه‌ای بلندمدت است که تنها پس از شکست‌های اولیه حاصل می‌شود. در سال ۱۹۰۵، تئودور روزولت، رئیس‌جمهوری آمریکا در آخرین لحظه توانست در نیوهمپشایر، بن‌بست ظاهراً غیرقابل‌عبوری را در حل جنگ روسیه و ژاپن بشکند که یک سال بعد برای آن جایزه صلح نوبل را دریافت کرد. 

ترامپ علی‌رغم سیگنال‌های متناقض دولتش در مورد مدت زمان مشارکت در جنگ روسیه و اوکراین -ترامپ در کارزار انتخاباتی ۲۰۲۴ می‌گفت ظرف ۲۴ ساعت آن را حل خواهد کرد- اما پس از ورود به کاخ سفید بارها از پوتین و زلنسکی ابراز ناامیدی کرد. ترامپ خود را «صلح‌ساز» خوانده و آشکارا چشم به جایزه نوبل دارد. او روز پنجشنبه در دفتر بیضی گفت: «من شش جنگ را در شش ماه گذشته حل کرده‌ام و به آن بسیار افتخار می‌کنم. اما نشست آلاسکا به کار او کمکی نکرد.»