معمولا چند روز یا چند هفته پیش از فرا رسیدن عید نوروز افرادی را میبینیم که با لباس قرمز و صورتهای سیاه شده در معابر در قالب نواختن و خواندن و رقصیدن، تکدیگری میکنند. داود فتحعلی بیگی این دسته از افراد را به شخصیت اصلی حاجیفیروز که ریشهای کهن دارد، بی ارتباط دانست.
در بسیاری از داستانهای ایرانی، سیاوش به عنوان یک شخصیت آسمانی و حکیم معرفی میشود که با مرگ خود، فصلی سرد و تاریک را به دنیا میآورد و پس از آن با بازگشت به دنیای زندگان، فصل جدیدی از زندگی و طبیعت آغاز میگردد. این بازگشت او نمادی از تغییرات طبیعی فصلها است که در آن زمستان پایان یافته و بهار از راه میرسد.
اسمش جعفر است و با موتور برای یکی از پلتفرمهای اینترنتی حمل بار و مسافر کار میکند و از اول اسفند به همراه پسر کوچکش، در چهارراههای خیابان مطهری تهران، حاجی فیروز میشوند و میخوانند.
«حاجی فیروزم سالی یه روزم» این بندی از ترانه عامیانهای است که شاید بیش از هر جای دیگری در گوشهای تهران خوانده شده است. آن هم در کوچه پس کوچههای تهران معاصر که آماده استقبال از بهار میشود. ترانهای که بیانگر تاریخی کهنسال و فرهنگی دیرپاست که در آن آمدن بهار و نویدبخشی این خبر بر دست شخصیتی نمادین، چون حاجی فیروز صورت میگیرد، کسی که تنها یک روز در سال ظاهر میشود و آدمیان را از آمدن فصلی دیگر؛ فصل رنگین بهار با خبر میکند. حاجی فیروز اینروزهای خیابانهای تهران دچار تغییرات بزرگی شده است،…
جواد انصافی تعریف میکند در تهران رسم بر این بود که اگر کسی محلهاش را عوض میکرد حتماً باید یکبار چهارشنبه آخر سال در مراسم قاشقزنی شرکت میکرد. این کار ابعاد روانشناختی داشت. حضور فرد تازهوارد در مراسم قاشقزنی یادآور کمک به متکدیان و نیازمندان بود. در واقع کسی که در این مراسم شرکت میکند، هرچند چهرهاش را با چادر پوشانده و ناشناس است، اما باید سختی دست درازکردن در مقابل غریبهها از سر نیاز را درک کند.
درآمد حاجی فیروز در یک شبانه روز چیزی حدود ۱میلیون تومان و شاید بیشتر است. به گونهای که اگر از صبح تا شب در یک چهار راه حضور داشته باشند و از ۵۰۰ ماشین مبلغ ۲هزار تومان دریافت کنند، درآمد روزانه آنها به یک میلیون تومان هم میرسد.
معاون شهردار تهران اظهارداشت: حاجیفیروزها از کارناوالهای نوروزی حذف نشدهاند بلکه تنها سیاهی صورت حاجیفیروز است که مورد نقد بوده و در کارناوالهای نوروزی شهرداری، حاجیفیروزهای با صورتی که سیاه نشده بوده، استفاده و مورد استقبال مردم هم واقع شد.
به نظر مهرداد بهار، «حاجی فیروز بازمانده آیین ایزد شهیدشونده است و مراسم سوگ سیاوش نیز نموداری از همین آیین است. چهره سیاه او نماد بازگشت از جهان مردگان و لباس سرخ او نیز نماد خون سرخ سیاوش و حیات مجدد ایزد شهیدشونده و شادی او شادی زایش دوباره آنهاست که با خود رویش و برکت میآورد».