در مورد
در فرارو بیشتر بخوانید
۸ مطلب
اروپایی‌ها در سال جدید، سه گزینه در اختیار دارند: اول، این است که برجام را کنار بگذارند و به گفته بوریس جانسون، برای امضای «توافق ترامپ» تلاش کنند. دوم اینکه همین رویکرد مذبذب فعلی را ادامه دهند. تمدید نامحدود مهلت حل اختلاف در برجام و همچنین مواضع اروپا در یک سال گذشته، نشان می‌دهد که اروپایی‌ها بیشتر به گزینه دوم تمایل دارند. با این حال، شرایط جدید از جمله موعد ۲۲ اکتبر، ممکن است ادامه گزینه دوم را دشوارتر کند. در نتیجه، اروپایی‌ها ممکن است به گزینه سوم متوسل شوند و آن، آغاز مذاکرات جدید…
اگر چه اروپایی‌ها از لزوم امضای توافق جدید به جای برجام سخن می‌گویند، اما هنوز هم نسبت به اهداف نهایی استراتژی آمریکا در برابر ایران تردید دارند. ظاهرا آن‌ها نگران هستند که آمریکا دنبال تغییر رفتار ایران نیست بلکه دنبال تغییر رژیم است. هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان، اخیرا در گفتگویی تصریح کرد: «نباید تصور کرد که تغییر رژیم در ایران با فشار خارجی به صورت خودکار به بهبود وضعیت منجر می‌شود.»
هنوز نمی‌توان با قاطعیت گفت کدام سناریو درست است. اما مواضع آمریکا در دو ماه آینده (ضرب الاجل بازگشت تحریم‌های شورای امنیت در صورت عدم حل اختلافات برجامی) نشان خواهد داد که کدام سناریو درست است. اگر واقعا آمریکا بعد از ترغیب اروپایی‌ها به فعال سازی مکانیسم حل اختلافات، هیچ انعطافی برای تسهیل مذاکرات با ایران نشان ندهد، معلوم خواهد شد که اروپایی‌ها از آمریکا رکب خورده‌اند.
روسیه و چین جز اتخاذ مواضع سیاسی همدلانه با ایران، احتمالا از لحاظ فنی و عملی (مانند رفع تحریم‌ها یا جلوگیری از بازگشت تحریم‌های شورای امنیت) کار خاصی نمی‌توانند بکنند. با این حال، چین و روسیه می‌توانند به حل اختلافات در کمیسیون مشترک برجام کمک کنند و از رفتن پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت جلوگیری کنند. البته این در صورتی است که اروپایی‌ها واقعا دنبال حل اختلافات باشند و به فکر امضای توافق جدید با ایران نباشند.
اما آیا ایران این معادله را قبول خواهد کرد؟ فعلا به این زودی نمی‌توان به این پرسش پاسخ داد. با این حال، واضح است که ایران بار دیگر به لحظه سخت تصمیم‌گیری رسیده است. اروپایی‌ها با فعال کردن مکانیسم حل اختلاف، ممکن است در پی انداختن توپ به زمین ایران باشند. این احتمال وجود دارد که در هفته‌های آینده بگویند اگر ایران می‌خواهد برجام زنده بماند، به اجرای کامل آن بازگردد، در غیر این صورت، مکانیسم ماشه فعال خواهد شد.
سازوکار حل اختلاف یکی از مکانیسم‌های برجام است که به موجب آن، یکی از طرف‌های توافق هسته‌ای مشکلی را به کمیسیون مشترک برجام (متشکل از ایران، روسیه، چین، آلمان، فرانسه و بریتانیا) ارجاع می‌دهد و سپس اگر مشکل در این کمیسیون حل نشود، به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع خواهد شد
فرانسوی‌ها در شش ماه گذشته یک رویا داشته‌اند. رویای حفظ برجام از طریق متقاعد کردن ایران و آمریکا به امتیازدهی متقابل. آن‌ها برای تحقق این رویا، رفت‌وآمد‌های زیادی به تهران و واشنگتن کردند. ولی در نهایت شکست خوردند. فرانسوی‌ها ظاهرا مسیر جدیدی را آغاز کرده اند. به نظر می‌رسد آن‌ها پس از برباد رفتن رویای مذاکره ایران و آمریکا، می‌خواهند سیاست اعمال فشار را امتحان کنند. این سیاست آخرین کارت فرانسه و اروپا در بازی حفظ برجام هست. کارتی که ایران آن را «غیرمسئولانه و غیرسازنده» توصیف کرد.
اما با فرض رفع تحریم‌های تسلیحاتی، بعید است که ایران از محل فروش تسلیحات، بتواند زیان کاهش شدید صادرات نفت‌اش را جبران کند. وقتی کشور‌ها از ترس تحریم‌ها، از خرید نفت ایران که یک کالای غیرتسلیحاتی است، خودداری می‌کنند می‌توان حدس زد که در خرید تسلیحات از ایران چقدر تردید خواهند کرد. از این رو، احتمالا دولت در ماه‌های آینده، ضمن اذعان به از بین رفتن مزایای اقتصادی برجام، بر مزایای امنیتی آن، مانند ابقای پرونده هسته‌ای ایران خارج از شورای امنیت، تاکید خواهد کرد.
