چرا انتخابات مجلس نهم اهمیت ویژه‌اي دارد؟
نهمین دوره از انتخابات مجلس شوراي اسلامي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. بر این اساس است که موضوعی همچون اخلاق انتخاباتی و رعایت آن در این دوره مورد تاکید بیشتر بزرگان عرصه سیاست گشته است.
«تهران امروز» در قالب دو موضوع «ویژگی هایي كه بايد مجلس نهم داشته باشد» و «اخلاق انتخاباتی در انتخابات پیش رو» گفت‌وگويي با دکتر سيدمحمد میرمحمدی دبیرکل حزب تمدن اسلامی انجام داده است. ميرمحمدي ضمن دو دوره نمايندگي مجلس شوراي اسلامي تجربیات کلان اجرایی نيز در كارنامه خود دارد. وي اهميت انتخابات اين دوره از مجلس شوراي اسلامي را آنقدر مي‌داند كه معتقد است نمايندگان، جناح‌ها و جريانات نمي‌توانند نسبت به اين مسئله بي‌تفاوت باشند.
آقای دکتر میرمحمدی به عنوان آغاز کلام، مجلس نهم از نظر داخلي و بين‌المللي داراي چه ويژگي‌ها و شرايطی است؟
این موضوع، بسيار حائز اهمیت‌است و لازم است به آن پرداخته شود. چرا که وقتي اهميت اين مجلس براي مردم، كانديداها و مسئولين برگزاركننده مشخص شود، رفتارشان عقلاني‌تر مي‌گردد يعني اگر مردم نقش خود را بشناسند و هدف فعاليت خود را بشناسند و حاصل كار خود را پيش‌بيني كنند، آن زمان مي‌توانند هم مشاركت بيشتري داشته باشند و هم انتخاب درست‌تر و سالم‌تري داشته باشند.
مجلس نهم که چند ماه ديگر تشكيل خواهد شد، داراي ويژگي‌هاي خاصی است، اول آنكه تشكيل اين مجلس با آخرين سال دوره دوم رياست‌جمهوری فعلی همزمان است و رئيس‌جمهور در اين دوره مشغول پيگيري و جمع‌بندي كارهاي نيمه تمام است،
همچنين اين مجلس با رئيس‌جمهوری جديد مواجه خواهد بود كه آن رئيس‌جمهور در سال اول مشغول ساماندهي و سازماندهي كارهاي‌اش است.
از سوي ديگر مابقي سال‌هاي برنامه پنجم توسعه در اين مجلس سپری می شود و درواقع، سه سال آخر برنامه يعني تحقق برنامه پنجم در نگاهي مثبت و يا روندی نقدآميز بايد در اين مجلس طی شود. اين مجلس در زماني تشكيل مي‌شود كه ما وارد نيمه دوم چشم‌انداز بيست ساله خواهيم شد. درواقع بايد بررسي شود كه كاستي‌هايي كه تا به حال در تحقق چشم‌انداز وجود داشته چه بوده است؟ و براي تحقق چشم‌انداز در زمان باقي مانده چه تدابيری از سوي اين مجلس از نظر قانونگذاري و از نظر نظارت باید اتخاذ شود.
همچنین تشكيل مجلس نهم همزمان با انتخابات رياست‌جمهوري اين انتخابات را مورد تأثير خود قرار مي‌دهد و درواقع نمايندگان و جناح‌ها و جريانات نمي‌توانند نسبت به اين مسئله بي‌تفاوت باشند. همچنين طبق قانون، نظارت بر انتخابات شوراها برعهده مجلس است و مجلس باید شوراي مركزي نظارت را تشکیل دهد و در هر استاني نظارت داشته باشد.
بنابراين مجلس نهم با توجه به انتخابات رياست‌جمهوري، انتخابات شوراها و تبعات تشكيل خود مجلس با تنش‌هاي فرو خفته و جناح‌بندي‌هاي جديد و چالش‌هايي خاص همراه خواهد بود. گرچه اميد آن مي‌رود كه تحريم‌ها از نظر رسمي در آن ايام زائل شود و ادامه پيدا نكند ولي در هر صورت داراي تبعاتي خواهد بود و اينجاست كه مجلس براي برخورد با تبعات تحريم در شرايطي خاص قرار مي‌گيرد كه لازم است آن تبعات را بي‌اثر نموده و مشكلات پیش آمده را برطرف نمايد.
در مورد شرايط مجلس نهم ويژگي‌هايي را برشمرديد. در شرايط موجود براي پربار شدن انتخابات و مشاركت حداكثري، سلامت انتخابات و داشتن مجلس كارا و اثربخش چه تدابيري لازم است؟
انتخابات كارآمد داراي دو عنصر است. اول، ويژگي‌هايي كه لازم است نمايندگان داشته باشند و دوم، فرآيندي است كه به انتخابات سالم مي‌انجامد كه شرايط سلامت و آرامشی است كه مردم مي‌توانند، در آن صورت انتخاب شايستة خود را انجام دهند. در اين رابطه لازم است از دو قطبي‌شدن و دو قطبي كردن جامعه پرهيز شود، چرا كه اگر يك قطب پيروز شد، قطب ديگر را حذف نكند. بايد شرايطي فراهم باشد كه همه احزاب و گروه‌ها و افراد مستقل كه احساس تكليف مي‌نمايند، بتوانند خود را مطرح نمايند، مردم نيز پس از اعتماد به اين گروه‌ها و افراد آنان را انتخاب نمايند.
امام بزرگوار، اختلافات ميان افراد و گروه‌ها را تنها زماني كه، بحث حق و باطل باشد قابل قبول مي‌دانستند و اساس دیگر اختلافات را منیت‌های اشخاص برشمرده‌اند. در فرمايشات مقام معظم رهبري هم آمده كه بايد از نزاع سياسي و جنگ قدرت پرهيز شود.
بر اين اساس بايد صحنه‌اي پديد آيد كه مردم حس نمايند در صحنة انتخابات گروه‌ها و افرادي آمده‌اند تا در امر خير و خيرات و اهداف و آرمان‌هاي انقلاب با يكديگر رقابت نمايند. در اين صورت است كه مي‌توانند به راحتي اعتماد نمايند. اما در صورت وجود دعوا بر سر قدرت، از يك سو بسياري از افراد خود را نامزد نمي‌كنند و يا آنهايي كه خود را نامزد كرده‌اند فرصت ارائه خود را پيدا نمي‌كنند و يا اينكه مردم دچار ابهام مي‌شوند. ما داراي نظامي اسلامي و انقلابي هستيم،
توقع مردم نيز از اين نظام و انتخابات آن است كه براساس قانون و براساس موازين شرعي و اخلاقي عمل کنیم. ما لازم است شرايط حداكثري را فراهم كنيم تا افراد صالحي را كه مردم مدنظر دارند، وارد مجلس گردند. شرايط حضور حداكثري اول، از طريق رسانه ملي كه نشان داده نقش مهمي را در بسيج مردم دارد، فراهم مي‌شود.
رسانه ملي هم بايد از تك قطبي شدن و هم از دوقطبي شدن پرهيز نمايد تا جلوه‌اي از جنگ قدرت را نمايش ندهد.
یک مجلس شایسته از نمایندگانی شایسته و پیش از آن نامزدها وساز و کار انتخاباتی شایسته بیرون می آید. در این رابطه چه اجزا و عناصری در یک انتخابات و فرآیندهای پیش و پس آن بخصوص در انتخابات پیش رو دارای اهمیت می باشد؟
برخي انتخابات را يك كالاي سياسي مي‌دانند و از منظر بازاريابي، بازار سياست را تحليل مي‌نمايند. آميختة بازار در كالا و خدمات عبارت است از محصول، قيمت، كانال توزيع و ترغیب و تبليغ و تشويق و خدمات پس از فروش که مي‌توان اين مفاهيم را در مورد انتخابات و يك كالاي سياسي نیز بررسي نمود. يك محصول مي‌بايست با كيفيت و مطلوب مشتري و شهروند باشد. بنابراين حاصل انتخابات لازم است، حاصل رأي مردم و خواست مردم باشد و به طور طبيعي تمام مجريان و ناظران و رسانه‌ها و احزاب و افراد صاحب‌نظر بايد به آن سمت بروند كه اين محصول با كيفيت شوند. که در این رابطه هم كيفيت انتخابات و هم كيفيت محصول نهايي دارای اهمیت می باشد،
بنابراين همانطور كه شما اشاره كرديد يك مجلس شايسته از نمايندگاني شايسته تشكيل مي‌شود اين نمايندگان مي‌بايست آگاه، انقلابي، شجاع، غيروابسته و غيروامدار باشند، دل در گرو بيگانگان نداشته باشند، تشنج‌آفرين نباشند و به سمت وحدت و منافع ملي جامعه و در مسیر پيشرفت و تحقق اهداف چشم‌انداز و آرمان‌ها حركت نمايند.
بنابراين كيفيت فردي و جمعي اين محصول سياسي اينگونه توصيف مي‌شود و رقم مي‌خورد. قيمت به عنوان دومين بخش بازار سياسي است و چگونگی تعيين قيمت در اين مرحله از اهميت برخوردار است. در شروع مجلس يعني در آغاز انقلاب، استراتژي بر آن بوده كه به هر قيمتي نقش قوة مجريه و قوة مقننه و جايگاهشان محقق گردد اما در حال حاضر كه 30 سال از تأسيس اين مجلس گذشته و 30 انتخابات را پشت سر گذاشته‌ايم، در مرحلة بلوغ و رشد مي‌باشيم و استراتژي‌هاي ما لازم است ارائه قيمت و تبليغ متناسب در سطح رقابتي باشد كه در حال حاضر وجود دارد. چرا که در اين مرحله رقبا در سطح بالايي قرار دارند، گروه‌ها و جناح‌ها و احزاب و افراد مختلف در انتخابات شركت مي‌نمايند و مردم با توجه به كيفيت رفتارها و تبليغات مي‌توانند نقش خود را بيابند.
بنابراين بر اساس تحلیل شما با ملاحظات لازم در حوزه اجرایی است که رقابت، جنبة جدي‌تري می یابد و به افزايش مشاركت و نيز رضايت عمومي مي‌انجامد.
باید توجه داشت که فرآیند انتخابات تنها شامل حوزه اجرایی نمی شود، بلکه حوزه نظارت را نیز در بر می گیرد، از اینرو انتخابات واقعي يعني محقق شدن حضور پر تعداد و متنوعي از نامزدها براي رقابت به گونه‌اي كه عرصه محدود نگردد. كانال توزيع در انتخابات در مورد كالاي سياسي توسط مردم و مجريان و ناظران و رسانه‌ها و نامزدها برقرار می شود، اين كانال‌ها باید بتوانند پيام انتخابات را به درستي منتقل نمايند. به‌ويژه رسانه‌ها پیام نقش و وظايف را به درستي به مردم برسانند.اما در مورد وظيفة ترغیب، تشويق و تبليغ، مورد آخر در انتخابات داراي اهميت بالايي مي‌باشد.
بدين صورت كه لازم است وسايل تبليغ و فراواني آن فراهم باشد وبه موقع و به تعداد مناسب به جامعه برسد. اگر در شرايط نابرابر، افرادي كه به منابعي از قدرت دسترسي دارند حضور يابند، قانون بايد به‌گونه‌اي باشد كه آنها را در نظر بگيرد. در همه جاي دنيا به اين گونه است كه هر فرد در هر جايي به هر ميزاني نمي‌تواند هزينه و تبليغ نماید و بايد روشن گردد كه منابع از كجاست. سالها بحث بر آن بوده كه آيا دولت بايد از احزاب و گروه‌ها حمايت نمايد يا خير،
برخی معتقدند که نبايد شرايط به گونه‌اي باشد كه احزاب براي ادارة امورات خويش به خارج از كشور و يا در داخل به پشتوانه‌هاي ناسالمي متوسل شوند. براي داشتن روابط و فعاليت‌هاي ساختارمند و سالم مي‌بايست كه نظام نیز كمك نمايد، چرا که افرادي كه بدون امكانات، نامزد انتخابات مي‌شوند و بخواهند در شرايط انتخابات قرار گيرند، وضعيت نابرابري برايشان رقم مي‌خورد و يا دچار بدهكاري مي‌شوند كه بايد پس از ورود به مجلس آن را جبران نمايند، يا اينكه وامدار افراد و گروه‌هايي مي‌گردند و يا به دليل ضعف در تبليغات و رقابت با افراد با پشتوانه، حذف مي‌گردند.
بنابراين قانون لازم است در مورد تبليغات انتخابات تكميل شود به گونه‌اي كه افراد صالح بدون امكانات نيز بتوانند در عرصة رقابت حضور مناسبي داشته باشند. همچنين در رابطه با تنبيه و جريمة افرادي كه به خارج از سيستم متوسل مي‌شوند و يا به حذف ديگران و بي‌اخلاقي در عرصة رقابت مبادرت مي‌ورزند و يا شعارهايي مي‌دهند كه بالاتر از ظرفيت نظام است، همانطور كه در بازاریابی، از تبليغات اغوا كننده جلوگيري مي‌شود، لازم است قوانين ما با انجام اصلاحاتي برخورد موثري در این رابطه داشته باشد.
مجریان و ناظران چگونه می توانند در سلامت انتخابات موثر باشند؟
ناظران و مجريان حتي اگر طرفدار كانديداها و مجموعه‌اي هستند، لازم است خويشتندار باشند و آنچنان عمل ننمايند كه شائبه تبليغ بر له و يا علیه نامزدها به‌وجودآيد و بر سلامت انتخابات خدشه‌اي وارد شود. اين افراد اگر مايلند كه فعاليت سياسي نمايند از حوزه‌هاي ديگر همچون تشكيل حزب، روزنامه‌ها و ديگر تريبون‌هاي سياسي و اجتماعي مجاز اين كار را انجام دهند و نباید در فرآيند انتخابات مداخله جویانه خدشه وارد نمايند.
لازم است آناني كه براي روشنگري اذهان دارای رسالتي می باشند، گوش به فرمان رهبري ولایت امر بوده و زمينة انتخابات سالم و آگاهانه و با مشاركت بالا را حتي اگر به ضرر جريان و حاميان‌شان تمام شود فراهم نمايند. اين چنين رويكردي به نفع نظام است و با چنين بينشي مي‌توان مجلسي متنوع‌تر از تنها يك يا دو جناح سياسي داشت و نمايندگان منتخب كه از مجاري قانوني و نظارت شوراي نگهبان وارد مجلس شده‌اند به جاي تخاصم با يكديگر تعامل كنند. مجلس محل تضارب آراست و البته مي‌توان اين تضارب آرا را در جهت هدف نهايي، همچون ارتقاي كشور، حفظ منافع ملی و وحدت ملي به كار برد.
به نظر مي‌آيد انتخابات اخلاقي با اخلاق انتخاباتي متفاوت است و ملاحظات خاص خود را دارد.
بله با تقسیم بندی و تعریفی که شخصا مدنظر دارم آنها با هم متفاوت هستند. انتخابات همچون تبليغات و بسته‌بندي کالاها داراي پيام آموزشي نيز مي‌باشد، يعني در حين تبليغ آموزش نیز صورت مي‌گيرد، اگر تبليغات اخلاقي بود، حاصل آن يادگيري براي نسل جواني است كه در آينده در كشور، ايفاي نقش جدي‌تري دارند.
مردم و به خصوص جوانان اين مسئله را در مدارس، دانشگاه‌ها و ديگر مراكز تمرين مي‌كنند و ياد مي‌گيرند. آموزه‌هاي منفي ناشي از تبليغات و بداخلاقي انتخابات همچون فيلم‌هاي نامناسب، داراي اثراتي همچون بداخلاقي، بد رفتاری، ناهنجاري، ارتباطات ناصحيح، به هم زدن كانون‌هاي گرم خانواده‌ها و اجتماعات خواهد بود. در نهایت، انتخابات اخلاقی به نظر اینجانب انتخاباتی است که مجریان، ناظران و دست اندرکارانش متعهد، با تجربه، کاربلد، امانتدار و قانونمدار باشد. قوانین، مقررات و دستورالعملها نیز کارآمد و شفاف باشد، به طریقی که امکان تخلف و بد اخلاقی را ندهد.
در نهایت، ضمانت اجرايي رعايت اخلاق انتخاباتي و تحقق انتخابات اخلاقي چيست؟
در حقوق اساسی، سلسه مراتب قانوني یکی از ضمانت های اجرا به شمار می آید. دستورالعملها از دل قانون درمي‌آيند و قانون آنها را كنترل مي‌كند. ضمانت اجراي قوانين، نیز قانون اساسی است. قوانین باید شفاف باشند، قوانین باید قابل اجرا باشند و ناسخ و منسوخ نباشند تا امكان برداشتي فراي قانون وجود نداشته باشد. پاداش و کیفر، ضمانت اجراي تكاليف قانون محسوب مي‌گردند.
ضمانت اجراي بالاتر، تقوای الهي است كه انسان با وجدان و تقوا خدا را حاضر و ناظر می بيند. اينها مواردي است كه مي‌توان تحت عنوان خود كنترلي از آن ياد نمود. همچنين فرهنگ جامعه بايد پشتيبان هنجارهاي اخلاقي و نفی‌کننده هنجارهای غلط باشد.
براي اين كار لازم است آن جامعه، جامعه‌اي اخلاقي باشد، رسانه‌ها، بزرگان، تعليم و تربيت و فرهنگ عمومي به گونه‌اي باشند كه منكر، منكر باشد و معروف، معروف باشد، در آن زمان است که رفتار بد، نکوهیده و رفتار خوب، پسنديده شمرده مي‌شود. تا زماني كه شفافيت نباشد، منكر و معروف در هم مي‌آميزند و قابل تشخيص نخواهند بود. در امر به معروف و نهي از منكر، تقوای الهی، قدرت حاكم عادل و نیروی اجتماع ضمانت اجرا به شمار مي‌روند. از سوي ديگر، نظر مردم به عنوان موكلان، خود يك ضامن پراهميت در قبال رفتار وكیلان است، بدين معنی كه شرط دوام وکالت و انتخاب مجدد يك نماينده، عملکرد شایسته و رعايت موازين، اصول و اخلاقياتي است كه آن فرد از خود به نمايش گذاشته است.
