"آمريكا كانال مستقيم ارتباطي با ايران باز كرده است"

انتظارها به سر رسيد، نخستين گام‌ها برداشته شد؛ گام‌هايي موثر براي نزديك كردن ديدگاه‌ها؛ آن هم پس از گذشت 34 سال. ايران و آمريكا هر كدام يك گام به سوي يكديگر برداشتند. هر چند اين گام در نگاه نخست براي برخي كوچك و كم اهميت به نظر مي‌رسد، اما به هر حال نخستين گام است؛ هميشه نخستين‌ها مهم‌اند، گام نخست مي‌تواند گام‌هاي ديگري را به دنبال داشته باشد.

به گزارش شرق، گامي كه دو طرف به سوي يكديگر برداشته‌اند نه كوچك است و نه كم اهميت؛ چرا كه خلا آن در سه دهه گذشته هميشه چشم‌گير بوده است. آنقدر كه مقام‌ها و كارشناسان دوكشور بارها آن را گوشزد كرده‌اند چرا كه نبودش با پيامد همراه بوده؛ پيامدي از جنس بي‌اعتمادي با رنگ و بوي تخاصم. همين امر نيز دولت باراك اوباما را به تكاپو واداشت؛ تكاپو براي برقراري يك كانال ارتباطي؛ كانال ارتباطي مستقيم با ايران. اين كانال به گفته «خاوير سولانا» مسوول سابق سياست خارجي اتحاديه اروپا اكنون باز شده است.

به گزارش فارس به نقل از «استريت تايمز» سولانا طي مقاله‌اي درباره برگزاري دور نخست مذاكرات هسته‌اي ايران و گروه 1+5 در استانبول تركيه كه در «پراجكت سينديكت» منتشر شد نوشت در حال حاضر آمريكا يك كانال مستقيم براي ارتباط با ايران باز كرده است. تهران - واشنگتن از مدت‌ها پيش به دنبال برقراري يك كانال ارتباطي بودند تا در مواقع ضروري پيغام خود را به‌طور مستقيم به اطلاع هم برسانند، هر چند در سطوح رسمي تلاش‌ها در اين رابطه مورد تاييد قرار نمي‌گيرد. با اين حال از زمان روي كار آمدن باراك اوباما و در اختيار گرفتن سكان هدايت امور در ايالات متحده آمريكا، مقام‌هاي كاخ سفيد تلاش‌ها در اين رابطه را پنهان نكرده‌اند و از سال گذشته نيز تلاش‌ها در اين رابطه را دو چندان كردند.

در همين حال براي نخستين بار، شهريور ماه سال 90 بود كه رييس ستاد مشترك ارتش آمريكا، به طور رسمي از فقدان «خط ارتباطي بحران» بين تهران - واشنگتن ابراز نگراني كرد. درياسالار «مايكل مالن» طي سخنراني‌اي در دانشگاه ميامي با بيان اينكه «فقدان هرگونه رابطه‌اي بين دو دولت ايران و آمريكا مي‌تواند مشكل‌ساز باشد» گفته بود: «حتي در تيره‌ترين روزهاي جنگ سرد امكان گفت‌وگو و تماس بين رهبران آمريكا و اتحاد شوروي برقرار بود.» پس از اين سخنان نيز مطبوعات آمريكايي طي گزارش‌هايي تاكيد كردند كه واشنگتن مايل است كه براي موارد اضطراري، يك كانال ارتباطي مستقيم - يا به اصطلاح يك تلفن سرخ- براي تماس با مقام‌هاي ايراني در اختيار داشته باشد. رسانه‌هاي آمريكايي ادعا كرده بودند كه مقام‌هاي اين كشور نگرانند كه به ويژه در خليج‌فارس، برخوردهاي كوچك ميان نيروهاي دو كشور يا يك حادثه پيش‌بيني نشده، به بحراني بزرگ بينجامد.

اصطلاح «تلفن سرخ» كه امروزه به يك كانال ارتباطي مستقيم براي موارد اضطراري، ميان روساي دولت‌ها اطلاق مي‌شود از سال ١٩٦٣ رايج شد. تقريبا يك سال بعد از آنكه بحران معروف به «بحران موشك‌هاي كوبا» ايالات متحده آمريكا و شوروي را در مقابل يكديگر قرار داد و احتمال بروز جنگ ميان دو ابرقدرت به طور جدي شكل گرفت (١٩٦٢)، مسكو و واشنگتن تصميم گرفتند با برقرار كردن يك خط تماس اضطراري مستقيم ميان كاخ‌سفيد و كرملين، از بروز برخوردهاي ناخواسته و بحران‌هاي بزرگ پيشگيري كنند. البته در آن زمان اين وسيله تماس ميان مسكو و واشنگتن يك خط تلكس بود و نه تلفن. كارشناسان معتقد بودند كه تماس شفاهي مي‌تواند كج‌فهمي و تعبيرهاي اشتباه در پي داشته باشد. با اين حال اين درخواست هر چند در گام نخست مورد استقبال قرار گرفت اما در ادامه جمهوري اسلامي به‌طور رسمي آن را رد كرد.

سال گذشته محمود احمدي‌نژاد، رييس‌جمهوري اسلامي ايران در جريان سفر به آمريكا به منظور شركت در مجمع عمومي سازمان ملل متحد، طي يك كنفرانس مطبوعاتي در نيويورك از برقراري «خط ارتباطي بحران» بين ايران و آمريكا و همچنين از «هر وسيله‌اي كه بتواند از درگيري‌ها و جنگ‌هاي بالقوه جلوگيري كند» استقبال كرد. با اين حال احمدي‌نژاد پس از ترك آمريكا و در ايران تاكيد كرد كه بهترين راه براي جلوگيري از درگيري‌ها «خروج نيروهاي خارجي از خليج‌فارس» است.

اين همان موضعي بود كه ساير مقام‌هاي جمهوري اسلامي هم نسبت به درخواست برقراري كانال ارتباطي مستقيم ميان ايران و آمريكا اتخاذ كردند و عملا پرونده آن را به بايگاني سپردند. با اين حال اين پرونده خيلي زود از بايگاني خارج شد؛ آن هم پس از بروز تنش لفظي ميان مقام‌هاي تهران و واشنگتن بر سر امكان يا توان مسدود كردن تنگه استراتژيك هرمز. سال گذشته همزمان با طرح تحريم نفت ايران، مقام‌هاي سياسي و نظامي جمهوري اسلامي اعلام كردند در صورتي كه نفت ايران تحريم شود، اجازه صدور نفت به ساير كشورها از اين تنگه داده نخواهد شد.

اين سخنان خشم كشورهاي غربي به‌خصوص آمريكايي‌ها را به دنبال داشت و اين خشم آن زمان فزوني گرفت كه جمهوري اسلامي ايران اقدام به برگزاري يك مانور در اين تنگه كرد. پس از آن روزنامه آمريكايي نيويورك‌تايمز از ارسال نامه رييس‌جمهوري آمريكا به مقام معظم رهبري خبر داد. بر اساس آنچه خبرگزاري‌ها خبر داده بودند اوباما در اين نامه مدعي شده بود كه بستن تنگه‌هرمز خط قرمزي براي آمريكا است و چنين اقدامي واكنش اين كشور را به دنبال خواهد داشت.

برخي رسانه‌ها از جمله سي‌‌ان‌ان نيز در گزارش‌هاي جداگانه‌اي اعلام كردند كه آمريكا طي اين نامه پيشنهاد داده كه يك خط ارتباطي مستقيم بين دو كشور ايجاد شود كه ايجاد چنين خط ارتباطي، در فضايي كه برخي كشورهاي منطقه از افزايش تنش ميان تهران و واشنگتن بدشان نمي‌آيد؛ مي‌تواند اميدبخش و كمك‌دهنده باشد، اما قطعا چنين خط ارتباطي به تنهايي كافي نيست.

اين اقدام و درخواست رييس‌جمهوري آمريكا مورد استقبال بسياري از كارشناسان و تحليل‌گران قرار گرفت چرا كه با افزايش تنش‌ها در منطقه، ايران و آمريكا بايد گام‌هاي موثري را بردارند تا از محاسبات غلط و سوءتفاهم‌هايي كه مي‌تواند منجر به بروز تنش‌هاي شديدتر شود، پيشگيري كنند. در همين حال ديويد ايگناتيوس مفسر روزنامه واشنگتن‌پست اعلام كرد ايران و آمريكا لازم است اقدام به راه‌اندازي يك كانال‌ ارتباطي مستقيم كنند تا از طريق آن پيام‌هاي فوري بين دو طرف رد و بدل شود كه اين كار باعث خواهد شد يكي از طرفين خطوط قرمز طرف ديگر را زير پا نگذارد. دو فردي كه از ديد وي افراد مناسب براي چنين ارتباطي هستند ژنرال آمريكايي ديويد پترائوس، رييس سازمان سيا و سرلشكر قاسم سليماني فرمانده سپاه قدس بود.

با اين حال مقام‌هاي جمهوري اسلامي نسبت به اين تحليل‌ و نظرها هيچ واكنشي نشان ندادند؛ حداقل در سطح رسانه‌ها. آنچنان كه به نامه اوباما واكنشي نشان داده نشد. از ارسال نامه باراك اوباما به ايران حدود چهار ماه مي‌گذرد. دريافت اين نامه از سوي مقام‌هاي جمهوري اسلامي از جمله رامين مهمانپرست سخنگوي وزارت امور خارجه مورد تاييد قرار گرفت اما از آن زمان تاكنون خبري درباره پاسخ احتمالي به آن منتشر نشده هر چند اكنون به نظر مي‌رسد كه با برقراري خط ارتباطي مستقيم ميان تهران - واشنگتن اين پاسخ به طور عملي داده شده است.