بهتر است «مناطق آزاد علمی» تشکیل شود

«آسیب‌های اجتماعی» معمولا به دنبال مشکلات اقتصادی ایجاد می‌شوند، ولی با شعار پردازی‌های سیاستمداران، موضوع ِبهره برداری حوزهٔ سیاسی قرار می‌گیرد. بنابرین کانون‌های آسیب اجتماعی در واقع مراکز شکل گیری مطالباتی هستند که «روحِ توده گرا‌ها» به خود جذب می‌کنند و منجر به «عدم تعادل» در حوزهٔ اجتماعی می‌شوند.

آسیب‌های اجتماعی طیف گسترده‌ای را شامل می‌شوند که برخی از آن‌ها ماهیت عینی و ملموس تری دارند و به عبارتی عام هستند مانند اعتیاد، طلاق، حاشیه نشینی، انواع جرم‌ها و... اما برخی دیگر، ماهیتی ناملموس دارند و در انتهای دیگر طیف واقع می‌شوند، مانند خروج مغز‌ها، خروج سرمایه‌های مادی، بیگانگی با فرهنگ و ارزش‌های ملی و مذهبی بومی، بی‌هویتی و بی‌توجهی به فرهنگ ملی.

تاکنون بیشتر نگاه‌ها به بخش ملموس‌تر طیف آسیب‌های اجتماعی بوده است که البته ارزش و اهمیت خاص خود را دارند؛ ولی نباید از بخش دیگر آسیب‌های اجتماعی جامعهٔ خود غافل باشیم؛ زیرا به همین میزان در خسران و ناکامی‌های اجتناب پذیر جامعه نقش دارند.

در «فرایند توسعهٔ ملی»، کشور ما چه در قبل و چه بعد از انقلاب شکوه‌مند اسلامی در معرض آسیب‌های اجتماعی مختلفی بوده است؛ اما بخشی از این آسیب‌های اجتماعی به دلیل خروج سرمایه‌های انسانی از اهمیت فوق العاده بالایی در مقایسه با سایر آسیب‌ها برخوردار هستند. نباید از کنار «خروج سرمایه‌های انسانی» بی‌تفاوت گذشت. زیرا همین نخبگان و مغزهای بر‌تر هستند که به تولید ثروت و سرمایه مادی در کشور‌ها منجر می‌شوند و به ارتقاء قدرت ملی کمک می‌رسانند.

امروز تولید ثروت و قدرت، «دانش محور» است و پایه‌های رشد اقتصادی را ایده پردازی‌های علمی که در ‌‌نهایت به تولید کالا یا خدمات اقتصادی منتج می‌شوند، تشکیل می‌دهند. دیگر «تولید سنتی» پاسخگوی نیازهای توسعه اقتصادی جوامع نیست. دیگر لازم نیست کشور‌ها دست به اختراع مجدد چرخ هواپیما بزنند، یا در صنایعی که رقبای صاحب نامی در دنیا دارند، سرمایه گذاری بکنند و یا به تولید محصولات متعدد در یک بازار محدود بپردازند.

در دنیای فعلی «فرا فن آوری‌ها» (high-tech) حرف اول و آخر را می‌زنند. فن آوری‌هایی که بازاری به وسعت کل دنیا و دامنه نفوذی تا پایین‌ترین سطح جامعه یعنی «فرد و خانواده» دارند. کالاهایی مانند تلفن همراه که هر روز، روزآمد‌تر شده و تلفیقی از فن آوری‌های مختلف را در خود تجمیع کرده‌اند؛ درواقع «فرافن»‌هایی هستند که می‌توانند به تنهایی اقتصاد یک قاره را متحول نماید.

هدف از طرح موضوعات فوق، تذکر این نکتهٔ اساسی که ما در کشوری زندگی می‌کنیم، بیش از سه میلیون نفر دانشمند و نخبه در سراسر دنیا دارد که ارزش مادی این خروج سرمایه غیرقابل محاسبه است. اما آنچه که اکنون موضوع آسیب اجتماعی است- از دیدگاه ما- می‌تواند فرصتی برای توسعهٔ کشور هم در عرصهٔ دیپلماسی عمومی باشد و هم تولید کالا و خدمات دانش محور در داخل کشور!

من یک پیشنهاد اساسی در این زمینه دارم و آن، «تشکیل مناطق آزاد علمی» در کنار «مناطق آزاد تجاری» است. سالهاست که در بخش‌های مختلفی از کشور، با قصد و نیت توسعهٔ اقتصادی کشور، «مناطق آزاد تجاری» با تسهیلات قانونی برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی تشکیل می‌شوند. اینکه چقدر این مناطق موفق بوده‌اند؛ نیازمند انجام مطالعات علمی است. ولی به نظر می‌رسد ما می‌بایست برنامهٔ جدی برای بهره‌مندی از دانش، تخصص و سرمایهٔ هم میهنان خارج از کشور را داشته باشیم.

بهتر است «مناطق آزاد علمی» همانند «مناطق آزاد تجاری» داشته باشیم که نخبگان علمی بدون محدودیت، وارد آن مناطق شده و به تولید کالاهای دانش پایه بپردازند و به توسعه اقتصادی کشور که برنامه اهداف اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری است جامه عمل بپوشانند. تبدیل ایده پردازی‌هایی علمی به کالاهای صنعتی با قابلیت صادرات به اقصا نقاط دنیا، می‌تواند از اهداف تاسیس این مناطق باشد. انشاءالله.