چرا در ونزوئلا باید با کیسه پر از اسکناس به خرید رفت؟

اولین روزی که به کاراکاس رسیدم دوستانم از من پرسیدند "ارز خارجی را که با خودت آوردی تبدیل کردی؟" هنوز پولم را تبدیل نکرده بودم . به من گفتند:"تبدیلش نکن. با نرخ دولتی تبدیل نکن. دلارهایت رو بده و ما برایت تبدیل می‌کنیم."

یک اسکناس ۱۰۰ دلاری به آنها دادم و فردای آن روز به جای این تک اسکناس دو کیسه بسیار بزرگ پر از اسکناس‌های ونزوئلایی به من دادند. در هر کیسه هزار اسکناس بود که روی هم رفته می‌شد ۲۰۰ هزار بولیوار. احساس می‌کردم بلیت بخت آزمایی (لاتاری) برده‌ام. اما این به هیچ وجه لاتاری نیست و فقط چند نفر در آن برنده می‌شوند.

بازندگان مردم عادی ونزوئلا هستند که حقوق و درآمدشان هر لحظه ارزش خود را از دست می‌دهد و برای خرید کالاهای مورد نیاز که به زحمت می‌توانند قیمت آنها را بپردازند باید ساعت‌ها صف بکشند.

این وضعیت در کشوری اتفاق می‌افتد که دارای منابع بزرگ نفت است و زمانی اتباع آن به خاطر خریدهای بی‌حساب و کتاب در بازارهای خارجی شهرت داشتند. درک این تغییر فاحش از نظر اقتصادی چندان ساده نیست و برای فهم آمار و ارقام این وضعیت باید کمی حوصله کنید چون خیلی پیچیده است.

وارد کنندگان کالاهای اساسی مثل مواد غذایی و دارو اگر با مقامات حکومتی در نهادهای مسئول ارتباط خوبی داشته باشند می‌توانند دلار را به نرخ دولتی بخرند که بسیار ارزان است. (هر دلار معادل ده بولیوار)

سایرین قاعدتا باید از نرخ دوم ارز دولتی استفاده کنند که در حال حاضر هر دلار معادل ۶۷۰ بولیوار است. در عین حال یک نرخ تبدیل واقعی یا به قولی بازار سیاه هم وجود دارد که در هفته‌های اخیر سر به فلک کشیده است.

در ماه اکتبر هر دلار معادل ۱۵۰۰ بولیوار بود ولی اواخر نوامبر ارزش هر دلار به بالاتر از ۴ هزار بولیوار رسید.

از آن زمان وضعیت بولیوار، واحد پول ملی ونزوئلا تا حدی بهبود پیدا کرده ولی با این وجود ارزش آن در بازار سیاه نصف چند ماه پیش است. دو کیسه بزرگ پر از اسکناس‌های بولیوار من در لحظه ورود به ونزوئلا معادل ۱۰۰ دلار بودند ولی دو هفته بعد که این کشور را ترک کردم ارزش آنها به ۵۰ دلار سقوط کرد.

ارزش اسکناس ۱۰۰ بولیواری یعنی با ارزش‌ترین اسکناس رایج در ونزوئلا حدود ۲ سنت آمریکا است . بنابراین برای نوشیدن یک قهوه یا خوردن یک ساندویچ باید یک کیسه پول با خود برد.

بانک مرکزی ونزوئلا قرار است برای حل این مشکل، اسکناس‌های درشت‌تر و سکه‌های جدیدی را به گردش بیندازد ولی این اقدام نیز مشکلات خاص خود را به وجود می‌آورد.

حداکثر پولی که آنها به مراجع تحویل می‌دهند معادل چند دلار است. هیچگاه در ونزوئلا عابربانکی ندیدم که صفی از مراجعان جلوی آن تشکیل نشده باشد، مگر اینکه خراب بود.

رامیرو، مرد جوانی که برای گرفتن حجمی از اسکناس‌های بی‌ارزش جلوی یک عابربانک صف کشیده می‌گوید: "من هر روز می‌آیم اینجا. همه ما ساعت‌های متمادی از عمر خود را فقط صرف پیدا کردن پول نقد می‌کنیم."

حتی اگر پول نقد هم داشته باشید در ونزوئلا همیشه نمی‌توانید جنس مورد نظرتان را بخرید.

برخی از اقلام اساسی و جیره بندی شده مثل برنج، آرد و روغن خوراکی به نرخ کنترل شده دولتی فروخته می‌شوند و به این خاطر نسبتا ارزان هستند اما عرضه این نوع کالاها بسیار کم است و فقط در روزهای معینی و براساس سیستم جیره بندی که با شماره کارت‌های شهروندی تعیین می‌شود می‌توان آنها را خرید.

الکساندر، یک مرد قوی هیکل که به هوگو چاوز رییس جمهور فقید ونزوئلا شباهت فراوانی دارد می‌گوید:" نوبت خرید من دوشنبه هاست. من هر دوشنبه به سوپر مارکت می‌روم ولی با این وجود معمولا جنسی برای خرید وجود ندارد."

هیچ‌کس حتی نمی‌داند نرخ واقعی تورم در ونزوئلا چقدر است. حکومت مدت‌هاست این رقم را منتشر نمی‌کند. سال گذشته نرخ تورم ۱۸۰ درصد بود. صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند که در سال ۲۰۱۶ نرخ تورم به ۵۰۰ درصد خواهد رسید و تولید ناخالص ملی کشور ۱۰ درصد کاهش خواهد یافت. بعید است اقتصاد کشوری بتواند از چنین وضعیتی جان سالم به در ببرد.

حکومت این وضعیت را محصول کاهش بهای جهانی نفت و توطئه خارجی به رهبری دولت آمریکا برای ضربه زدن به اقتصاد ونزوئلا می‌داند. هفته گذشته، نیکلاس مادورو رییس جمهور ونزوئلا مافیای کشور همسایه کلمبیا و معاملات پولی هنگفت آنها در دو سوی مرز را مسئول وضعیت بحرانی کشور معرفی کرد.

اما حقیقت این است که خود ونزوئلا دچار سوء مدیریت مزمن است. تاریخ و نمونه‌هایی مثل زیمبابوه، آرژانتین و جمهوری وایمار آلمان ثابت کرده که چاپ بی‌رویه اسکناس توسط دولت برای ترمیم وضعیت اقتصادی، هیچگاه عاقبت خوشی ندارد.

خیابان‌های شهر کاراکاس اکنون با چراغانی ایام کریسمس و سال نو میلادی تزیین شده‌اند. اما گوزن قطبی، آدم برفی و سورتمه با محیط طبیعی این شهر که مملو از گیاهان و درختان استوایی است بسیار نامتجانسند. امسال برای هزاران خانواده فقیر ونزوئلایی کریسمس دشواری خواهد بود. برخی از آنها در کشوری که سابقا یکی از ثروتمندترین کشورهای آمریکای جنوبی بود با گرسنگی دست و پنجه نرم می‌کنند.

هنگام بازگشت در فرودگاه کاراکاس کاریکاتور یکی از روزنامه‌های محلی توجه مرا جلب کرد؛ کاریکاتور پاپا نوئلی که با نگاه به لیست طولانی آرزوهای کریسمس مبهوت شده و به یکی از جن و پری‌هایی که همراهش بود می‌گفت: "اینکه همه‌اش مواد غذایی است." جناب جن هم با چهره‌ای افسرده در پاسخ می‌گفت: "این لیست آرزوها به سبک ونزوئلا است."