متهم نیز حق دارد

فرارو - قانون ظرفیت‌های خوبی دارد. این چیزی است که می‌شود از صحبت‌های محمود صادقی استنباط کرد. او قوانین موضوعه کشور را در مورد برخورد‌هایی که با متهم می‌شود ایده آل نمی‌داند و معتقد است که در برخی زمینه‌ها قانون باید اصلاح شود، اما به طور کلی نگاهش این است که باید به ضابطین دادگستری آموزش بیشتری داده شود. در همین یکی دو روز گذشته ویدئویی از برخورد یک مامور گشت ارشاد با یک دختر در شبکه‌های مجازی منتشر شد. به جز یکی دو نفر و کیهان و خبرگزاری‌های نزدیک به کیهان، مابقی جامعه و سیاسیون اقدام مامور نیروی انتظامی را محکوم کرده اند. فرارو به بهانه انتشار این ویدئو درباره چرایی رعایت نشدن شان متهم با محمود صادقی به گفت و گو نشسته است. در ادامه متن این گفت و گو را می‌خوانید.

مورد جنجال اخیر گشت ارشاد هرچند که اولین مورد نبود، اما بیش‌تر از موارد قبلی رسانه‌ای شد و حتی بسیاری از مقامات را به واکنش وادار کرد. فکر می‌کنید این نگاه که در ایران دستگاه‌های مسئول برای متهم شانیت قائل نیستند نگاه درستی است؟
ضابطان دادگستری اعم از نیروی انتظامی و سایر نیرو‌ها نیاز به آموزش بیشتری دارند. آن‌ها باید فراتر از ماموریتی که انجام می‌دهند آموزش ببینند که چارچوب‌های قانونی خود را بدانند. آن‌ها باید با آئین دادرسی و حقوق شهروندی آشنا شوند. این ضابطان بعضا می‌خواهند در جهت ماموریت خود عمل کنند، اما چون به حقوق قانون شخص مقابل که می‌خواهند او را بازداشت کنند آشنا نیستند، به ماموریت خودشان هم خدشه وارد می‌کنند. من فکر می‌کنم این آموزش لازم است و مسئولین زیربط باید در مقابل این گونه موارد پاسخ گو باشند. در مورد اخیر هم به نظر می‌رسد که نیروی انتظامی خطا بودن این اتفاق را پذیرفته است. اما صرف پذیرش خطا کافی نیست و باید با خاطی برخورد عملی شود. من امروز هم نامه‌ای به آقای حسین طائب رییس سازمان اطلاعات سپاه نوشتم که ناظر بر ضرورت اصلاح رویکرد فعالیت‌های امنیتی این نهاد بود. در این نامه تا کید کردم اهتمام‌شان را بر حقوق قانونی و شرعی مردم و کسانی که بازداشت می‌شوند بگذارند.

به ضرورت آموزش ضابطین تاکید کردید. آیا معتقدید در زمینه رفتار‌هایی که گاه با متهم صورت می‌گیرد اشکال قانونی وجود ندارد و قانون برای متهم شانیت قائل است؟‌
نمی‌گویم قانون ایده آل است، اما قوانین مختلف موضوعه ما مثل قانون آیین دادرسی کیفری، قانون مجازات اسلامی و قانون حقوق شهروندی چارچوب‌های خوبی را برای حقوق متهم مقرر کرده اند. با این حال عملا با نگاه، رویکرد و گفتمان مسئولین بعضی از دستگاه‌ها، انسان احساس می‌کند که این افراد آن طور که باید و شاید با چارچوب‌های قانونی اشنایی ندارند. فکر می‌کنم برخی قوانین برای کامل‌تر شدن نیاز به اصلاح دارند، اما همین مقدار قوانین موجود هم در عمل رعایت نمی‌شود. بر روی بحث فرهنگ سازی، ارتقا و همچنین نظارت و برخورد با خطاکاران بیشتر باید به ضابطین آموزش داد.

با این حال به نظر می‌رسد که اگر ایراد از قانون نیست ما مشاهده می‌کردیم که فقط در برخورد‌های یک دستگاه خطا‌ها و اشکالاتی وجود داشت. اما این خطا‌ها در دستگاه‌های دیگر هم کم و بیش اتفاق می‌افتد. یکی از نمونه‌های چالش برانگیز دستگاه‌های دیگر این بوده که بعضا به متهمان امنیتی اجازه داده نمی‌شد هروکیلی که می‌خواهند اختیار کنند و در عوض باید از وکیل مورد تایید دستگاه قضایی استفاده کنند.
بله در این قسمت قانون هم نقص دارد. ما بنا داریم پیشنهاد اصلاح این قسمت از قانون آیین دادرسی کیفری را بدهیم. این قانون تعیین وکیل متهمین جرائم امنیتی را در اختیار رئیس قوه قضاییه گذاشته است که این نقص زیادی است.

آقای صادقی شما به بحث نظارت هم اشاره کردید. ما دیدیم که بعضی از نمایندگان نسبت به مقوله اخیر گشت ارشاد واکنش نشان دادند. اما واکنش نشان دادن به تنهایی کافی نیست. کارکرد نمایندگان مجلس یا تصویب قوانین یا نظارت است. در این زمینه نمایندگان چه کار می‌کنند؟
در دو سال گذشته که ما در مجلس هستیم، سعی کردیم از ابزار‌های نظارتی که در اختیار نمایندگان قرار دارد به خوبی استفاده کنیم. این ابزار‌ها مختلفند. از این ابزار‌ها می‌توان به تذکر‌های شفاهی و کتبی، سوال یا تماس با مسئولین اشاره کرد. مثلا ارتباط با مشکلات دانشجویان، فراکسیون امید یک کارگروه دائمی دارد که پرونده‌ها را مدام پیگیری می‌کند. در موارد متعددی از وزیر دادگستری، وزیر اطلاعات و وزیر کشور سوال شده است. آن‌ها به کمیسیون‌های ذیربط آمده اند که بعضی از این پرونده‌ها هنوز در جریان است. البته من به شخصه معتقدم که نمایندگان باید قاطعانه‌تر و پیگیرانه‌تر عمل کنند.

به ابزار‌هایی مثل سوال و تذکر اشاره کردید. این موارد تا چه اندازه پیگیری شده است؟ اصلا تذکر یک نماینده مجلس چقدر می‌تواند برای یک وزارت خانه معمولی موثر واقع می‌شود چه برسد به نیروی انتظامی که مجلس خیلی نمی‌تواند روی آن نظارت داشته باشد؟
وزرا طبق قانون نسبت به مجلس مسئول ترند. وزرا را حتی تا استیضاح هم می‌شود پیش برد. اما نهادی مثل اطلاعات سپاه یا نیروی انتظامی به اندازه وزرا به مجلس پاسخ گو نیستند. باز نیروی انتظامی، چون در هماهنگی با وزارت کشور عمل می‌کند را بیشتر می‌توان مورد سوال قرار داد. من فکر می‌کنم نفس همین تذکر وقتی صدای مردم از تریبون مجلس بلند می‌شود مفید است. من خودم بار‌ها و بار‌ها با اطلاعات سپاه جلسه داشته و دارم و شکایت خانواده‌ها را مورد به مورد دنبال می‌کنم. همین مقدار نظارت هم موثر است. اما صرف همین سوال‌ها باعث می‌شود که مسئولین خود را تحت نظارت بینند. البته آنطور که باید و شاید به این نظارت تن نمی‌دهند. مجلس حق دارد مثلا از بازداشت گاه‌ها تحقیق و تفحص کند. این کار در یکی دو مورد انجام شده است و کمیسیون قضایی بعد از اعتراضات دی ماه از بازداشت‌گاه اوین بازدید کردند. این‌ها همه تاثیرات خود را می‌گذارد. به عنوان مثال مسئولین سازمان زندان‌ها تحت تاثیر فضایی که ایجاد شده بود سعی کردند قبل از حضور هیات اعزامی مجلس، اکثر بازداشتی‌ها را آزاد کنند. این‌ها یک بعد مربوط به افکار عمومی است و نمایندگی افکار عمومی یکی از کارکرد‌های نمایند‌گان مجلس است.

مشخصا در ارتباط با نیروی انتظامی و گشت ارشاد بفرمایید که رفتار آن‌ها چقدر بعد از پیگیری نمایندگان تغییر پیدا کرده است؟
آن‌ها چه به خاطر رویکرد‌های دولت اقای روحانی و چه به خاطر پیگیری‌هایی مثل پیگیری‌های مجلس، رفتار‌های منضبط تری داشته اند. رفتاری که اخیرا از سوی مامور گشت ارشاد با یک دخترخانم دیده شد و افکار عمومی را جریحه دار کرد، قبل از این دولت به یک رویه جاری تبدیل شده بود و همه نیز به آن عادت کرده بودند. اما این روش‌ها در این چند سال مقداری اصلاح شد. اکنون می‌بینیم که رفتار‌های مشابه، دیگر یک امر متداول نیست. این حساسیت نشان می‌دهد که روش‌ها تغییر کرده و وقتی یک مورد این چنینی اتفاق می‌افتد با حساسیت بیشتری دنبال می‌شود.

با این اتفاق اخیر چقدر امکان دارد که مجلس بر روی مقوله گشت ارشاد نظارت بیشتری داشته باشد؟
این اتفاق باید بیفتد. با حساسیتی هم که نمایندگان از خود نشان داده اند وقتی جلسه علنی مجلس شروع شود اقدامات موثرتری انجام می‌شود. خوشبختانه این نهادها، رابط‌های پارلمانی دارند. معاون پارلمانی نیروی انتظامی هم سردار اشراق است که دائما در مجلس حضور دارد و از طریق این رابط‌ها پیگیری‌های موثرتری می‌شود. به نظرم فرمانده نیروی انتظامی و مسئولین ذیربط را باید در مجلس فرابخوانیم و در صحن مجلس، کمیسیون‌ها یا فراکسیون‌ها موضوع را مورد پیگیری قرار دهیم.