هدف انقلاب چه بود؟

این‌روز‌ها که در آستانه سالروز پیروزی انقلاب اسلامی قرار داریم، اظهارنظر‌های شخصیت‌های سیاسی درباره اهداف انقلاب فزونی یافته است و برخی از آن‌ها اهداف انقلاب را با پیوند به مسائل روز بازخوانی می‌کنند. نکته جالب در بازخوانی اهداف انقلاب از زبان شخصیت‌ها تفاوت دیدگاه آنان است؛ به نحوی که برخی از آن‌ها هدف انقلاب را توسعه و رفاه اجتماعی می‌دانند و برخی دیگر می‌گویند که هدف از انقلاب رفع فقر نبوده است؛ چنانکه احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان به مناسبت سالروز ۱۲ بهمن گفته است: «مردم تحمل گرسنگی و تشنگی را دارند، ولی تحمل شکست انقلاب را ندارند».

‌اهداف انقلاب به روایت جنتی
به گزارش شرق، احمد جنتی یادآور شد: «مشکلات اقتصادی برای مردم ایجاد می‌کنند تا این فرهنگ را به مردم و مسئولان ما القا کنند که قدرت ما تمام شده و اگر آب، نان و صنعت می‌خواهیم، غربی‌ها هستند که راه صنعت را به ما نشان می‌دهند، اما خبر ندارند مردم ما حاضرند از جانشان بگذرند، ولی از دینشان نمی‌گذرند». وی با تأکید بر اینکه برخی مسئولان امروز یا بیش از اینکه به فکر مردم باشند، به فکر خود هستند یا اینکه عرضه مدیریت و حل مشکلات را ندارند، تصریح کرد: «امروز می‌بینیم که دنیا‌طلبی بر خیلی از مسئولان غلبه کرده است. لعنت به این فکر‌های غلط که در برخی مسئولان وجود دارد که احساس می‌کنند آمریکایی‌ها و غربی‌ها هستند که می‌توانند مشکلات ما را حل کنند».

جنتی چندی‌پیش نیز در خطبه‌های نماز جمعه گفته بود: «ممکن است زمانی فرابرسد که ما روزی دو وعده غذا بخوریم؛ چه اشکالی دارد حتی اگر شرایط بدتر شود ما روزی یک وعده غذا بخوریم؟» جنتی در ادامه با اشاره به اینکه گرسنگی‌کشیدن بدتر از داغ از دست‌دادن عزیزان و جوانان نیست، اظهار کرده بود: «آیا آن کسی که جوان و عزیزش را داده است حال برای انقلاب، اسلام و نظام حاضر نیست قدری گرسنگی بخورد؟».

‌اهداف انقلاب به روایت هاشمی
در برابر دیدگاه احمد جنتی، محمد هاشمی‌رفسنجانی باور دارد که هدف انقلاب اسلامی مفاهیمی، چون عدالت، معیشت مردم، ارزش‌های اسلامی و ثبات خانواده بوده است که اکنون به طور کامل محقق نشده است. او در گفتگو با «ایلنا» گفت: «انتظاری که از جامعه اسلامی داریم تا ارزش‌های اسلام در جامعه وجود داشته باشد، محقق نشده است. بحث عدالت، معیشت مردم، ثبات خانواده و فساد شایسته جامعه اسلامی نیست. البته ظواهر اسلام نیز امروز در جامعه ما آن‌طور که باید جاری نیست؛ بنابراین در این بخش هنوز فاصله زیادی با آرمان‌های انقلاب وجود دارد».

هاشمی‌رفسنجانی با بیان اینکه برخلاف استقلال، اما آزادی آن‌طور که باید محقق نشده است، خاطرنشان کرد: «البته اقتضای جامعه این است که محدودیت‌هایی وجود داشته باشد، ولی باز هم اگر با ۴۰ سال قبل مقایسه کنیم، تفاوت زیادی وجود دارد». هاشمی در پاسخ به این سؤال که چرا هنوز پس از گذشت ۴۰ سال از انقلاب مردم به دنبال تحقق شفافیت و مبارزه با فساد هستند، گفت: «متأسفانه فساد هم امروز در جامعه ما زیاد است که این هم شامل فساد اخلاقی و هم فساد اقتصادی می‌شود. ادارات ما امروز مطابق با نهاد‌های جامعه اسلامی نیست. رشوه و عدم شایسته‌سالاری بدون درنظرگرفتن ضوابط رواج دارد. این‌ها مواردی است که ما با یک جامعه اسلامی فاصله داریم. بحث شفافیت و رانت خیلی مهم است. این‌هایی که توقع نداریم در جامعه اسلامی مشاهده کنیم».

‌اهداف انقلاب به روایت کدخدایی
عباسعلی کدخدایی نیز در هفتم ماه جاری با روایت تاریخی رویداد‌های انقلاب اسلامی گفت: «در زمان انقلاب، خیلی از افراد در نقاط مختلف در مایحتاج خود مشکل داشتند، اما مردم خودجوش این مسائل را حل می‌کردند. اگر در جایی نقصی به وجود می‌آمد، مردم برای رفع آن دست به کار می‌شدند تا مشکلی وجود نداشته باشد». عضو حقوق‌دان شورای نگهبان یادآور شد: «گرانی‌ها، نابسامانی‌ها، ظلم در منطقه و... وجود داشت، ولی وقتی این عوامل خرد تجمیع می‌شد، در نگاه بلند حضرت امام بود که نظام سیاسی جدیدی ایجاد شود. این نگاه بود که حضرت امام هیچ‌گاه اجازه ندادند با تعبیراتِ شکلیِ ساده، انقلاب به انحراف کشیده شود». کدخدایی افزود: «اگر قبل از پیروزی انقلاب هم از مردم سؤال پرسیده می‌شد که چرا قصد انقلاب دارید و علیه رژیم مبارزه می‌کنید، هدفشان مشخص بود، این‌طور نبود که هدف تنها حل مشکلات اقتصادی و آزادی زندانیان آن زمان باشد، اهداف فراتر بود که همه این مسائل را دربر می‌گرفت».

‌اهداف انقلاب به روایت غرضی
محمد غرضی نیز جزء کسانی است که باور دارد «تنگ‌شدن سفره مردم» با آرمان‌های انقلاب مغایر است. او درباره اهداف انقلاب یادآور شد: «اینکه در طول سال‌های بعد از پیروزی انقلاب نتوانستیم حقوق عامه را بر حقوق خاصه ترجیح دهیم مهم‌ترین ناکامی است. واقع امر این است که مدیریت کشور حقوق خاصه را بر حقوق عامه ترجیح داده و هرچه پیش رفته، وضعیت بدتر شده است. حال آنکه اگر دولتی، حقوق خود را بر حقوق عامه ترجیح دهد، از مدار عدالت خارج شده است». وی اظهار کرد: «تأکید می‌کنم که مایه‌های انقلاب؛ یعنی روحیه عدالت‌طلبی مردم و پایداری در اجرای عدالت هیچ‌گاه به پایان نمی‌رسد و در جای خود باقی است، اما مدیریت‌ها در کشور کم آوردند». او مشکلات کشور را ناشی از مدیریت‌های امتیازطلب خواند و تأکید کرد: «امروز شاهدیم که تدبیری‌ها، اصلاح‌طلبان و اصولگرایان در دولت و مجلس بودجه‌ای را تصویب می‌کنند که سفره فقرا کم‌رنگ‌تر شود؛ یعنی بودجه تورمی بسیار شدید را بر جامعه تحمیل می‌کنند. این در حالی است که دولت نباید بیش از درآمد هزینه کند، دولت نباید تورم را بر جامعه تحمیل و مجلس هم نباید با دولت همراهی کند».

‌اهداف انقلاب به روایت مصباح‌یزدی.
اما مصباح‌یزدی باور دارد که رفاه اجتماعی در زمره اهداف انقلاب نبود. او دراین‌باره اظهار کرد: چرا انقلاب شد؟ آیا هدف پیشرفت نظامی و علمی بود یا هدف از انقلاب، شامل دین و فرهنگ نیز می‌شد؟ امروز به‌گونه‌ای وانمود می‌شود که خواسته ما، تنها رفاه مادی است؛ همان خواسته‌ای که در کشور‌هایی که با خدا هیچ رابطه‌ای ندارند نیز مطرح است. مگر مارکسیست‌ها چه می‌خواستند؟ آیا انقلاب اسلامی با انقلاب‌های مارکسیستی هیچ تفاوتی ندارد؟ آیا فقط دغدغه ما این بود که به‌جای شاه، دیگری حکومت کند یا این انقلاب با هدف اصلی احیای ارزش‌های دینی در کنار حل مشکلات معیشتی تحقق یافت؟ امام وقتی خیلی احساس خطر می‌کرد و می‌خواست خطر عظیمی را به مردم گوشزد کند، می‌فرمود: من برای اسلام احساس خطر می‌کنم، اما نهایت خطری که ما احساس می‌کنیم، تورم و گرانی است. آیا تقدیم این‌همه شهید برای همین مسئله بود که مقداری رفاه بیشتر شده و تورم کمتر شود؟ هرچند وظیفه حکومت، قطعا رسیدگی به وضع معیشتی مردم است، اما سخن در این است که هدف اصلی هم همان بود؟»

توسعه اقتصادی علاوه‌بر آنکه به گفته برخی از شخصیت‌های سیاسی یک هدف مسلم انقلاب اسلامی بوده است، از حیث اداره کشور و مقتضیات سیاسی یک مسئله غیرقابل‌انکار است و دولتمردان وظیفه دارند به این موضوع جامه عمل بپوشانند. همان‌طور که ملاحظه شد، برخی باور دارند که هدف انقلاب اسلامی تنها رفع مشکلات اقتصادی نبوده است؛ شاید بخشی از این گزاره قابل تأمل و حتی پذیرش باشد، اما نمی‌توان گفت که به‌هیچ‌وجه مردم نباید در پی رفع مشکلات معیشتی خود باشند، زیرا در گفتار امام همواره رسیدگی به مشکلات طبقات محروم اجتماعی مورد تأکید بوده است، ازاین‌رو ضرورت دارد با بازخوانی دقیق و جامع اهداف انقلاب اسلامی به وضعیت مردم و خواسته‌های آنان در کنار تبیین ارزش‌های دینی و بالابردن فضایل اخلاقی جامعه توجه شود.