(تصویر) از روزگار رفته حکایت؛ خیابان انقلاب در سال ۱۳۴۱
در عهد قاجار تهران صورت هشت ضلعی ناقص‌الاضلاعی داشت که با خندقی که به دورش حفر کرده بودند از اراضی اطرافش جدا می‌شد و ارتباط آن با خارج شهر تنها به وسیله دروازه‌ای بود که اطرافش ساخته شده بود. عرض خندق بین شش تا ۱۰ ذرع و عمق آن تقریباً چهار ذرع بود و این آخرین خندق شهر بود که در زمان ناصرالدین‌شاه حفر شده، محدوده شهر را نسبت به برج و باروهایی که در عهد شاه طهماسب صفوی کشیده شده بود و بیش از یک فرسخ محدوده نداشت تا چهار برابر وسعت بخشیده بود....
فرارو- در سال ۱۳۰۵ ه.ش، با روی کار آمدن خاندان پهلوی حکومت قاجار به پایان رسید ولی تهران کماکان پایتخت ماند. با آمدن رضا شاه تغییرات فراوانی در زمینه‌های اجتماعی سیاسی بوجود آمد. ساخت‌های اقتصادی و ارتباطی و سرمایه‌گذاری‌های صنعتی در تهران شروع گردید. شهر سنتی چون در میان حصار احاطه شده بود. مانعی در راه گردش سریع کالا و آمد و شد اشخاص بود. از این رو نخستین اقدام، احداث دو محور شمالی _ جنوبی و شرقی _ غربی بود. قوانین یلدیه و تعویض توسعه معابر و خیابان‌ها تصویب شد و با به اجرا درآمدن این قوانین، تهران این شهر کوچک پایان قرن نوزدهم، صحنه مداخله‌های شهری مداوم و همه جانبه شد.
خیابان‌های جدید (بوذر جمهری و خیام) احداث و معابر اصلی عریض‌تر شد. تخریب حصار تهران قدیم از ۱۳۱۱ ه.ش، آغاز شد و در سال‌های بعد خیابان‌های عریض کمربندی جانشین حصار شدند. در شمال شهر، خیابان شاهرضا (انقلاب)؛ در شرق خیابان شهباز (۱۷ شهریور)؛ در جنوب، خیابان شوش و در غرب، خیابان سی متری نظامی (کارگر) احداث شدند. تهران در این دوران دارای مساحتی حدود ۴۶ کیلومتر مربع و به عبارتی ۱۱ برابر دوره فتحعلی شاه و ۵.۲ برابر دوره ناصرالدین شاه بود.
*تصویر از آرشیو سازمان اسناد ملی
*بازنشر این گزارش بدون ذکر دقیق منبع مجاز نمی‌باشد.
