تفاوت زایمان طبیعی و سزارین در چیست؟

زایمان طبیعی برخلاف سزارین که یک عمل جراحی محسوب میشود، سعی در به حداقل رساندن مداخلات پزشکی به خصوص استفاده از مداخلات جراحی و بیهوشی دارد.
زایمان طبیعی چیست؟

مراحل انجام زایمان طبیعی
۱. مرحله اول وقتی شروع میشود که انقباضاتی ایجاد میشود که باعث تغییرات پیش رونده در دهانه رحم میشود و زمانی که دهانه رحم شما به طور کامل گشاد میشود، پایان مییابد.
۲. مرحله دوم درد زایمان زمانی شروع میشود که دهانه رحم به طور کامل باز شده است و با زایمان به اتمام میرسد. این مرحله گاه به عنوان مرحله «فشار دادن» شناخته میشود.
۳. مرحله سوم بلافاصله بعد از زایمان کودک شروع میشود و زایمان با خروج جفت به پایان میرسد.
بارداریها متفاوت هستند و تنوع زیادی در طول درد زایمان طبیعی وجود دارد. برای مادرانی که برای بار اول زایمان میکنند، درد زایمان اغلب بین ۱۰ تا ۲۰ ساعت طول میکشد. در واقع برای برخی از زنان طول مدت درد زایمان طبیعی بیشتر است، درحالیکه برای دیگران خیلی زود تمام میشود. برای زنانی که قبلا زایمان واژینال داشتهاند، درد زایمان طبیعی معمولا سریعتر تمام میشود.
انواع زایمانهای طبیعی
۲. زایمان طبیعی با استفاده از وسایل فیزیوتراپی: در این روش با استفاده از وسایل مخصوصی امواج الکتریکی را از روی پوست در محل مهرههای کمری ۴ و ۵ وارد میکنند. این عمل سبب میشود که تولید و ترشح مورفینهای طبیعی بدن افزایش یابند. میدانیم که در بدن ما یک سری سایتوکاینها و مواد شیمیایی وجود دارند که سبب کاهش انتقال حس درد از بخشهای محیطی بدن به سیستم مغزی میشوند که مورفینها برخی از این مواد هستند. به این ترتیب فرد درد کمتری احساس میکند. متخصصین از این مکانیسم طبیعی بدن برای کاهش درد مادر در حین عمل زایمان استفاده میکنند.
۳. زایمان طبیعی بدون درد با استفاده از تزریق برخی داروها: این روش یکی از متداولترین روشهای زایمان است که در بیمارستانهای ایران بسیار از آن استفاده میشود. برای این کار زمانی که دهانه رحم زن باردار حدودا ۵ سانتیمتر باز میشود، پزشک این داروهای تزریقی را وارد بدن وی میکند. در زایمان طبیعی زمانی که رشد و تکامل جنین در بدن مادر به اتمام برسد، هورمون اکسیتوسین (که از هیپوتالاموس ترشح میشود و در هیپوفیز ذخیره میشود) افزایش پیدا میکند. این هورمون سبب افزایش انقباضات رحم میشود و به جنین فشار وارد میکند؛ درنتیجه نوزاد را به بیرون از بدن مادر هدایت میکند.
۴. زایمان طبیعی با استفاده از بیحسی اپیدورال: این روش شباهت زیادی به بیحسی در سزارین دارد. درواقع در این روش متخصص بیهوشی از نقطه خاصی روی کمر بیمار سوزن باریکی را وادر میکند؛ سپس یک لوله پلاستیکی بسیار نازک را در میان مهرههای کمری و در نزدیکی نخاع تعبیه میکند. در طول فرآیند زایمان داروهای بیحس کننده و ضد درد از همین لوله نازک وارد نخاع میشود و به این شکل مادر دردی را احساس نمیکند. همچون روش قبل در این روش نیز باید پیش از آنکه دهانه رحم ۴ تا ۵ سانتیمتر باز شود، پزشک اقدام به تزریق داروهای بیحسی و ضد درد کند؛ زیرا بعد از آن چندان فایدهای ندارد.
۵. زایمان طبیعی با استفاده از هیپنوتیزم: در هیپنوتیزم روانشناس کنترل مغز فرد را در اختیار میگیرد و به این شکل میتواند برخی مسائل را به وی تلقین کند. استفاده از هیپنوتیزم نهتنها در زایمان که به طور کلی در کاهش درد فرد بسیار موثر است. در واقع درد با استفاده از هیپنوتیزم و با استفاده از کنترل خودآگاهی فرد کاهش پیدا میکند. اصل هیپنوتیزم بر پایه تلقینپذیری فرد صورت میگیرد؛ بنابراین باید با انجام تعدادی جلسات مشاورهای که بین مادر و فرد هیپنوتیزم کننده برگزار میشود، ذهن مادر را از چند ماه قبل برای این موضوع آماده کرد. مطالعات نشان دادهاند که اگر این آمادهسازی از ۵ ماهگی بارداری مادر انجام شود، نتایج مطلوبی را به دنبال خواهد داشت.
۶. زایمان طبیعی با استنشاق برخی گازهای مخصوص: استنشاق برخی گازهای مخصوص همچون اکسیدنیتروژن و اکسیژن در حین زایمان موجب کاهش درد مادر میشود. موضوع مهمی که در مورد این روش وجود دارد، این است که هیچ خطر یا عوارض خاصی در این روش مادر یا جنین را تهدید نمیکند. تنها موردی که باید مورد توجه قرار بگیرد، این است که مادر نسبت به این گازها حساسیت نداشته باشد و علاوهبر آن اگر تصمیم به استفاده از این روش دارید، قبل از زایمان اطمینان حاصل کنید که کپسولهای موردنظر در مرکز درمانی مورد نظرتان وجود داشته باشد.
۷. زایمان طبیعی در آب: زایمان در آب روشی بسیار جدید است که چند سالی است که در کشورهای اروپایی انجام میگیرد. پیش از آن این روش فقط در مرحله تحقیقاتی بود. در کشور ما نیز در سالهای اخیر توجه ویژهای به این روش شده است و خانمهای جوان تمایل زیادی برای انجام آن نشان دادهاند.

مزایای زایمان طبیعی چیست؟
۲. تغذیه با شیر مادر: در زایمان طبیعی شیر مادر بلافاصله بعد از زایمان تولید میشود، از این رو شیردهی موفقیتآمیزتر است. تماس پوست با پوست این نوع زایمان نیز منجر به نتایج بهتری در ارتباط با تغذیه با شیر مادر و تسکین گریه نوزادان میشود.
۳. کاهش مرگ و میر مادران: مطالعاتی که در مقایسه مرگ و میر مادران بین زایمان طبیعی با سزارین انجام شده است، نشان میدهد که خطر مرگ و میر در زایمان طبیعی نسبت به سزارین کمتر است.
۴. بهبود سریع تر: زمان بهبودی پس از زایمان طبیعی کوتاهتر از زایمان سزارین است. پس از این نوع زایمان فقط یک یا دو روز تا بهبودی و حدود دو هفته برای از سرگیری فعالیتهای روزانه زمان لازم است.
۵. فقدان خطرات جراحی: در زایمان طبیعی هیچ بیهوشی به مادر باردار اعمال نمیشود و هیچ عمل جراحی انجام نمیگیرد، از این رو هیچ بخیه یا جای زخمی وجود نخواهد داشت و نیازی به نگرانی در مورد خطرات مربوط به جراحی مانند عفونت، لخته شدن خون، خونریزی یا واکنش به بیهوشی نیست.
۶. توسعه مغزی نوزاد: تحقیقات دانشکده پزشکی دانشگاه ییل بیان میکند که در هنگام تولد واژینال Ucp۲ (یک پروتئین) در هیپوکامپ (یک اندام کوچک مغزی) ایجاد میشود که به توسعه مغز نوزاد کمک میکند. این پروتئین عملکرد رفتار عصبی و فیزیولوژیک را نیز بهبود میبخشد.
۷. قرار گرفتن کودک در معرض باکتریهای مفید: طی تولد واژنی کودک از کانال زایمان عبور میکند و در معرض باکتریهایی قرار میگیرد که برای سلامت مغزی، دستگاه گوارش، ایمنی و حتی جلوگیری از عفونت در نوزاد مفید هستند.
۸. خطرات کم TTN برای نوزاد: درست قبل از تولد ریههای کودک با مایع پر میشوند. در صورتی که این مایع پس از تولد تخلیه نشود، ممکن است وضعیتی به نام تاکی پنه (زیاد بودن ریت تنفس) موقت در نوزاد (TTN) ایجاد شود. با این حال در هنگام زایمان طبیعی و عبور جنین از مجرای زایمان این مایع تخلیه میشود. از این رو تقریبا هیچ خطری نوزاد را تهدید نمیکند.
ریسکها و خطرات زایمان طبیعی
۲. پارگی ناحیه پرینه: پرینه به بافت نرم میان واژن و مقعد گفته میشود. این بافت نرم در هنگام زایمان طبیعی کشیده میشود و ممکن است پارگیهای کوچک یا بزرگ در آن رخ بدهد. پارگی ناحیه پرینه چیزی است که اغلب مادران باردار انتظار آن را دارند و اغلب نیز از آن میترسند. خوشبختانه این پارگیها اغلب بهخوبی بهبود مییابند؛ بهخصوص اگر بهخوبی از آنها مراقبت شود.
۳. آسیب به کف لگن: در برخی مواقع کف لگن (مجموعه عضلات متصل شده به لگن) ممکن است در حین زایمان آسیب ببینند. این آسیب ممکن است به درد موقتی یا مزمن لگن منجر شود.
۴. مشکلات داخلی: بعضی از مطالعات نشان میدهند خانمهایی که زایمان طبیعی دارند، نسبت به خانمهایی که سزارین انجام دادهاند، مشکلات بیشتری در روده و بیاختیاری ادرار پیدا میکنند؛ همچنین سرفه کردن، عطسه یا خنده نیز ممکن است باعث نشت ادرار در آنها شود.

علت ترس از زایمان طبیعی چیست؟
عمل سزارین چیست؟

مراحل انجام زایمان سزارین
۲. برش رحم: بعد از برش شکم برش رحم انجام میشود. این برش معمولا به صورت افقی در قسمت تحتانی رحم با عرض کم ایجاد میشود. بسته به موقعیت کودک در رحم و اینکه آیا عوارضی وجود دارد یا نه ممکن است از انواع دیگر برش رحم استفاده شود.
۳. تحویل نوزاد: نوزاد با این برشها به دنیا آورده میشود. پزشک دهان و بینی کودک را از مایعات پاک میکند؛ سپس بند ناف را برش میدهد و برشها با بخیهها بسته میشوند. اگر بیحسی موضعی دارید، میتوانید صدای کودک را بلافاصله پس از زایمان بشنوید و او را ببینید.
انواع زایمان سزارین
الف) عمل سزارین براساس علت عمل
۱. عمل سزارین انتخابی یا برنامهریزی شده: گاه پزشک سزارین را به عنوان یک روش زایمان انتخابی و برنامهریزی شده به مادر پیشنهاد میدهد؛ زیرا به نظر میرسد این روش در برخی شرایط مثلا در بارداریهای چند قلویی، جنین با وزن بالا، قرار گرفتن جنین در وضعیت نامناسب، داشتن سابقه سزارین یا برخی مشکلات و بیماریهای مادر ازجمله فشار خون بالا، بیماریهای قلبی یا دیابت برای مادر و جنینش ایمنتر از زایمان طبیعی باشد.
۲. عمل سزارین اورژانسی: گاه در روند زایمان اتفاقاتی میافتد که باعث میشود زایمان بهخوبی پیش نرود؛ درنتیجه پزشک سزارین اورژانسی را آغاز میکند. از جمله مسائل زمینهساز سزارین اورژانسی قطعی جفت یا پیچیدن بند ناف به دور جنین است. در چنین شرایطی انجام سزارین میتواند جان مادر و جنینش را نجات بدهد.
ب) عمل سزارین براساس نحوه انجام عمل
۱. برش کلاسیک در عمل سزارین: این برش به صورت عمودی در رحم ایجاد میشود. این برش بیشتر در مواقع اورژانسی و یا موارد خاص به کار برده میشود. از موردهای خاص میتوان به زمانی که نوزاد به یک سمت خوابیده و جفت جایی پایینتر از حد انتظار گیر کرده است و یا اینکه نوزاد خیلی کوچک باشد، اشاره کرد. با ایجاد این برش ممکن است در بارداریهای بعدی و سزارین با مشکلاتی برخورد کنید. دیگر موارد ضروری نیز در پایین ذکر شده است.
۲. برش LSCS در عمل سزارین: در این روش سزارین یک برش افقی در قسمت پایین رحم و یک برش در قسمت شکم ایجاد میشود. این نوع برشها در زایمانهای بعدی مشکلزا نخواهند بود و روند بهبودی برشها تندتر شکل میگیرد.

مزایای زایمان سزارین چیست؟
۲. نبود درد زایمان: در زایمان سزارین به عنوان یک روش جراحی خلاف زایمان طبیعی مادر دردی به هنگام زایمان احساس نمیکند.
۳. کوتاهی زمان زایمان: در سالهای اخیر تکنیکهای به کار گرفته شده در زایمان سزارین سادهتر شده است؛ درنتیجه خونریزی حداقل، کوتاهتر شدن زمان زایمان و رضایت بالای مادر است.
۴. کاهش ریسک بیاختیاری دفع: در عمل جراحی سزارین هیچ نوع کشش یا پارگی واژن ایجاد نمیشود؛ بنابراین خطر پایین افتادگی لگن، بیاختیاری ادرار و مدفوع کمتر است.
۵. کاهش خطر انتقال عفونت: مطالعاتی چند پیرامون سزارین نشان میدهد که خطر انتقال ویروس هپاتیت B یا سایر عفونتها به نوزاد در این روش وجود ندارد. با این حال میزان این خطر در زایمان طبیعی بالاست.
۶. کاهش تروما در نوزاد: در زایمان سزارین نوزاد از کانال زایمان عبور نمیکند؛ بنابراین هیچ تنش و یا آسیبی به نوزاد وارد نمیشود و کودک به طور مستقیم و ایمن از رحم مادر خارج میشود.
۷. کاهش یا وارد نشدن آسیب به نوزاد: در زایمان سزارین آسیب ناچیز یا تقریبا هیچ آسیبی به نوزاد وارد نمیشود.
۸. زایمان بیخطر در عین شرایط غیر طبیعی نوزاد: گاه نوزاد در رحم مادر در برخی موقعیتهای غیر طبیعی (مانند ترانسورس یا بریچ) قرار میگیرد یا مادر در شرایطی مانند جفت سر راهی قرار میگیرد (پوشش دهانه رحم با جفت). در چنین شرایطی زایمان واژینال ممکن است خطرناک باشد و سزارین انجام میشود.
ریسکها و خطرات زایمان سزارین
۲. مسائل مرتبط با شیردهی: برای مادرانی که تحت جراحی بخش C قرار میگیرند، خطر تغذیه با شیر مادر بالاست. بعضی از این خطرات عبارتاند از: تاخیر در تولید شیر مادر، تولید ناکافی شیر و حتی قطع زود هنگام شیردهی.
۳. عفونتهای مرتبط با جراحی: جراحی سزارین مشابه جراحیهای دیگر میتواند به خطرات جراحی مانند اندومتریت و عفونتهای زخمی منجر شود. احتمال مرگ و میر یا بیماری مادران نیز در این متد محتمل است.
۴. مشکلات تنفسی برای نوزاد: در زایمان سزارین خطر بروز تاکی پنه موقت در نوزاد (TTN) وجود دارد که در آن مایعات در ریه کودک تجمع مییابند و تنفس نوزاد را دشوار میکنند.

چه زمان انجام زایمان سزارین لازم است؟
۲. زمانی که جثه کودک بزرگ است: گاه کودک بیش از حد بزرگ است که نمیتواند از مجرای مادر عبور کند. این وضعیت که معمولا به تاخیر زایمان نیز منجر میشود، از دلایل انتخاب سزارین است.
۳. زمانی که حالت قرارگیری کودک غیر طبیعی است: زایمان طبیعی در صورتی صحیح است که پوزیشن نوزاد درست باشد. یک پوزیشن طبیعی حالتی است که در آن سر نوزاد نزدیک به مجرا باشد. اگرچه این وضعیت همیشه هم نرمال نیست. گاه نوزاد میچرخد و تغییر وضعیت میدهد و ممکن است سر او مخالف مجرا و پاهای او به سمت مجرا باشد. در این حالت امنترین روش سزارین است. مخصوصا اگر خانم دو قلو یا چند قلو باردار باشد که سزارین حیاتی میشود.
۴. زمانی که به نوزاد اکسیژن کافی نمیرسد: گاه پزشکان سزارین اورژانسی را انجام میدهند که دلیل آن هم کمبود اکسیژنرسانی به نوزاد است.
۵. زمانی که کودک دارای نقص است: اگر تشخیص داده شود که نوزاد نقصی در بدن دارد، مثلا اکسیژن زیاد در مغزش است، گزینه انتخابی برای زایمان سزارین است که خطرات را تا حد زیادی کاهش میدهد.
۶. زمانی که مادر سلامت کامل ندارد: اگر مادر هرگونه بیماری مزمن مثل مشکلات قلبی، فشار خون یا دیابت داشته باشد، بهتر است سزارین کند. برای خانمی با این وضعیت زایمان طبیعی میتواند خطرناک باشد.
۷. درصورت افتادگی شدید رحم: در این وضعیت بند ناف قبل از زایمان به سمت پایین میآید. این اتفاق باعث کاهش اکسیژنرسانی به نوزاد میشود که نوزاد را در خطر قرار میدهد؛ همچنین زایمان برای سلامت مادر نیز در این موقعیت موثر است.
۸. زمانی که لگن بیش از حد کوچک است: در این حالت مادر لگن بیش از حد کوچکی دارد که زایمان طبیعی را غیر ممکن میکند. اگر سر و تنه نوزاد نیز بهشدت بزرگ باشد، انجام زایمان طبیعی نیز غیر ممکن میشود. در این موارد انجام سزارین ضروری است.