قاعدگی یا پریود؛ هرآنچه باید درباره آن بدانید

قاعدگی یا پریودی که با نامهای «حیض» یا «عادت ماهانه» نیز شناخته میشود، به جاری شدن خون از پوشش داخلی رَحِم زنان گفته میشود که بهطور منظم از اوایل سنین جوانی و به عبارت بهتر بلوغ آغاز میشود و تا دوران یائسگی نیز ادامه پیدا میکند.
قاعدگی یا پریودی چیست؟
پیش از شروع دورههای قاعدگی در هر ماه یک تخمک کوچک از درون تخمدان آزاد میشود که به این عمل تخمکگذاری میگویند. تخمک وارد لولههای فالوپ میشود و از طریق آن به سمت رحم حرکت میکند. اگر در طی این مسیر تخمک با اسپرم مرد بارور شود، تخم ایجاد میشود. تخم به سمت رحم میرود و در آنجا لانهگزینی میکند و با چسبیدن به دیواره رحم شروع به بزرگ شدن و رشد میکند تا در پایان ۹ ماه به یک نوزاد کامل تبدیل شود. در صورتی که تخمک با اسپرم برخورد نداشته باشد، بارور نمیشود و از بدن دفع میشود. در این صورت رحم که خود را آماده پذیرایی از تخم بارور کرده بود و با اضافه کردن مخاط خود را برای لانهگزینی تخم آماده کرده بود، با تشکیل نشدن تخم (بارور نشدن تخمک) به حالت اول خود برمیگردد و برای این کار مخاط و بافت اضافی رحم شروع به ریزش میکنند. ریزش بافت و مخاط که خونی است، همان خونریزی قاعدگی است. البته باید توجه داشت که خونریزی قاعدگی فقط شامل خون نیست؛ بلکه بافت اضافی و مخاط خونی است که از رحم به بیرون ریخته میشود.

چرخه یا سیکل قاعدگی چیست؟
۱. مرحله قاعدگی: مرحله قاعدگی اولین مرحله از چرخه قاعدگی است که همان پریود نام دارد. این مرحله زمانی آغاز میشود که یک تخمک از چرخه قبلی باقی مانده و به دلیل رخ ندادن حاملگی باور نشده است. در این حالت میزان هورمونهای استروژن و پروژسترون در سطح بالایی قرار دارند. به دلیل افزایش ضخامت و بارور نشدن دیواره رحم ریزش میکند و قاعدگی اتفاق میافتد.
۲. مرحله فولیکولار: مرحله فولیکولار در روز اول پریود شروع میشود و به همین علت یک همپوشانی زمانی میان مرحله فولیکولار و مرحله قاعدگی قابل مشاهده است. در اولین روز از این فرآیند هیپوتالاموس علائمی را به غده هیپوفیز ارسال میکند تا هورمون تحریک کننده فولیکول آزاد شود. کار این هورمون آن است که تخمدانها را به گونهای تحریک کند تا پنج الی بیست کیسه کوچک به نام فولیکول را که حاوی یک تخمک نابالغ هستند، آزاد کند. فولیکول بالغ با افزایش استروژن به افزایش غلظت ترشحات رحم منجر میشود. در این شرایط یک محیط مناسب و غنی برای تغذیه این تخمک و رسیدن آن به مرحله جنینی به وجود میآید که حاوی مواد مغذی است.
۳. مرحله تخمکگذاری: در این مرحله افزایش سطح استروژن در مرحله فولیکولار غده هیپوفیز را وادار به ترشح میکند. این کار باعث ترشح هورمونی به اسم هورمون لوتئین یا LH میشود. منظور از تخمکگذاری زمانی است که تخمک بالغ بعد از آزاد شدن به سمت رحم حرکت میکند تا با اسپرم بارور شود و بارداری احتمالی رخ بدهد. تخمکگذاری در میانه چرخه قاعدگی انجام میشود. تخمک به مدت یک روز زنده است و اگر بارور نشود، رها و دفع میشود.
۴. مرحله لوتئال: پس از آنکه فولیکول تخمک خود را رها کرد، تغییراتی در آن شکل میگیرد. این عمل هورمونهای استروژن و پروژسترون را آزاد میکند که حجم پروژسترون آزاده شده بیشتر است. افزایش هورمونها ضخامت رحم را بیشتر و پذیرای کاشت تخمک جهت باروری میکنند.

قاعدگی چه علائمی در زنان ایجاد میکند؟
۱. علائم روحی و روانی دوران قاعدگی: خانمها معمولا در زمان پریودی یا پیش از آن دچار تغییرات روحی و روانی میشوند و ممکن است در مورد مسائل مختلف زود واکنش نشان بدهند. شایعترین علائم روحی و روانی دوران قاعدگی عبارتاند از:
ــ خانمها دچار غم و اندوه میشوند و مدام احساس ناراحتی میکنند.
ــ در این زمان بیقراری، استرس و تنش به سراغ انسان میآید.
ــ فرد حساس میشود و نسبت به همه چیز زود واکنش میدهد و ناراحت میشود.
ــ خانمها در این زمان معمولا بسیار گریه میکنند.
ــ در این زمان فرد تمرکز خود را از دست میدهد و احساس خوابآلودگی میکند.
ــ حتی در این زمان ممکن است فرد به خودکشی نیز فکر کند.
ــ در این زمان برخی از افراد به رابطه جنسی تمایل بیشتری نشان میدهند و برعکس.
ــ بسیاری از خانمها در این زمان بسیار خسته و بیحال به نظر میآیند.

ــ در این زمان سینههای خانمها حساستر از قبل و سنگین میشوند.
ــ همواره در زمان پریودی دردهایی در ناحیه کمر یا شکم دارند.
ــ بسیاری از خانمها در این زمان نفخ میکنند.
ــ به این دلیل که آب در بدن جمع میشود، اضافه وزن پیدا میکنند.
ــ بسیاری از خانمها در این زمان دچار سردرد میشوند.
ــ پوست آنها نیز تغییر خواهد کرد و در این زمان جوش میزنند.
ــ علاوهبر درد شکمی ماهیچهها و مفاصل آنها نیز درد میگیرند.
ــ در خواب آنها در این زمان اختلال ایجاد میشود و نمیتوانند منظم استراحت کنند.
ــ همچنین در نواحی مانند لگن، کمر و پاها نیز احساس درد میکنند.
ــ بسیاری از خانمها اشتهایشان زیاد میشود و ممکن است به برخی از غذاها تمایل بیشتری داشته باشند.

درد قاعدگی و انواع مختلف آن
سندرم قبل از قاعدگی یا PMS چیست؟
ــ نفخ شکم
ــ جوش و آکنه
ــ سردرد و میگرن
ــ تحریکپذیری
ــ درد به خصوص درد کمر
ــ احساس بیحوصلگی یا خلق و خوی نامناسب
ــ احساسی و عاطفی شدن
ــ خشمگین و عصبانی بودن
ــ بیخوابی
ــ تمرکز نداشتن
ــ حساسیت سینهها
ــ افزایش اندک وزن
ــ پرخوری
به محض شروع خونریزی این علائم بهتدریج بهبود پیدا میکنند و با پایان یافتن دوره این علائم هم به طور کامل از بین میروند.

مشکلات مرتبط با قاعدگی
۱. آمنوره: آمنوره به معنای نداشتن و صورت نگرفتن پریود است. این اصطلاح برای توصیف پریود نشدن در زنان جوانی است که با وجود ۱۵ ساله بودن، پریودیشان آغاز نشده است و یا زنان و دخترانی که به مدت ۹۰ روز و یا بیشتر پریود نشدهاند. از جمله عوامل شایع ایجاد کننده آمنوره عبارتاند از:
ــ بارداری
ــ دوران شیردهی
ــ کاهش وزن شدید
ــ اختلالات اشتها
ــ تمرینات ورزشی شدید
ــ استرس و اضطراب
۲. دسیمنوره: به معنای پریودی دردناک که در برگیرنده دردها و چنگکهای شدید است. دردهای قاعدگی در دختران نوجوان به دلیل مقدار زیاد یک ماده شیمیایی به نام پروستاگلاندین است. دختران نوجوانی که دسیمنوره دارند، معمولا مشکل جدی ندارند؛ حتی در صورتی که دردها خیلی شدید باشند. در زنان بزرگسال دردها اغلب به دلیل بیماری و یا وضعیتهایی مانند فیبرومهای رحمی و یا اندومتروزهاست.
۳. خونریزی غیر طبیعی رحم: این اصطلاح شامل هرگونه خونریزی واژینال است که به یک دوره قاعدگی طبیعی تلقی نمیشود. این ممکن است شامل خونریزی بین دوره یا بعد از رابطه جنسی، هرگونه لکه بینی واژن، خونریزی قاعدگی غیر منتظره سنگین یا طولانی مدت و خونریزی بعد از یائسگی باشد.
۴. قاعدگی نامنظم: در بسیاری از موارد قاعدگی نامنظم به شرایط تخمکگذاری وابسته است که به دلیل نداشتن تعادل هورمونی تخمکگذاری در طول چرخه قاعدگی اتفاق نمیافتد یا زمان تخمکگذاری در هر ماه متفاوت است. سبک زندگی و شرایط بالینی هم از عوامل دیگری است که روی چرخه قاعدگی تأثیر میگذارد، از جمله ورزش خیلی زیاد یا رژیم غذایی سخت، استرس، مصرف داروهای مختلف، بیماریها و سن.
خونریزی قاعدگی را با چه وسایلی کنترل کنیم؟
۱. پد یا نوار بهداشتی: پد یا نوارهای بهداشتی از محصولات پریودی معمول هستند که بیشترین استفاده را بین خانمها دارند و روی لباس زیر قرار میگیرد؛ بنابراین هنگام استفاده از این محصول چیزی وارد مجرای واژن نمیشود، به همین دلیل برای بسیاری از زنان و دختران استفاده از این محصول به دلیل راحتی کاربرد بسیار شایع است.
۲. تامپون: این وسیله مانند پد یک محصول دیگر برای کنترل خونریزی پریودی است، با این تفاوت که داخل واژن قرار میگیرد و مثل یک ابر یا اسفنج (معمولا از جنس پنبه ساخته میشود) است که خون را به خود جذب میکند و از ریزش خون به خارج از بدن جلوگیری میکند. برای راحتی کار میتوان از اپلیکاتور جهت قرار دادن تامپون در واژن استفاده کرد.
۳. فنجان قاعدگی: یک محصول سیلیکونی است که میتوانید چندبار از آن استفاده کنید. این محصول بسیار مشابه به تامپون است، از این لحاظ که در داخل واژن قرار میگیرد؛ اما خون را به خود جذب نمیکند، آن را جمعآوری میکند و برای متوقف کردن خونریزی یک مکش ایجاد میکند.
۴. لباسهای زیر ضد آب: یک تکنولوژی جدید است که اجازه میدهد خون قاعدگی مستقیم روی لباس زیر ریخته شود، بدون اینکه روی لباستان نم پس بدهد و یک محصول عالی برای دختر خانمهای جوان است که میتوانند به تنهایی یا به عنوان یک لایه محافظ جهت جلوگیری از لکه شدن لباس یا زیرانداز از آن استفاده کنند. از این محصول برای شنا در دوران قاعدگی نیز میتوانید استفاده کنید.

راه حلهای پزشکی برای کاهش درد قاعدگی
۱. مسکنها: مصرف داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن و ناپروکسن (با دوزهای معمول) یک روز قبل از شروع پریود میتواند به شما در کنترل دردهای شدید کمک کند؛ همچنین میتوانید داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی را مصرف کنید. داروهای مسکن را در زمان شروع پریودتان یا به محض اینکه نشانهها را احساس کردید، بخورید. برای ۲-۳ روز یا تا زمانی که نشانهها از بین بروند، به خوردن آنها ادامه بدهید.
۲. کنترل کنندههای بارداری: قرصهای ضدبارداری خوراکی حاوی هورمونهایی هستند که از تخمکگذاری جلوگیری میکنند و از شدت دردهای سهمگین چرخه قاعدگی میکاهند؛ همچنین این هورمونها را میتوان به شکلهای دیگری به بدن منتقل کرد، از جمله تزریق، برچسبهای پوستی، ایمپلنت هورمونی (میله پلاستیکی کوچکی که دکتر زیر پوست بازویتان کار میگذارد)، حلقه واژنی (قرار دادن یک حلقه پلاستیکی انعطافپذیر در واژن) یا گذاشتن دستگاه آییودی.
۳. جراحی: اگر علت دردهای شدید قاعدگی مواردی مانند فیبروم یا آندومتریوز باشد که قبلا به آن اشاره کردیم، جراحی برای حل این بیماریها ممکن است بتواند نشانهها را هم کاهش بدهد. اگر سایر راهکارها موثر نبودند و اگر قصد باردار شدن نداشته باشید، جراحی برای برداشتن رحم هم میتواند یک گزینه باشد.

راهحلهای خانگی برای کاهش درد قاعدگی
۱. استراحت و خواب کافی: اولین قدم در کاهش درد قاعدگی استراحت و داشتن خواب کافی است. استراحت بدن شما را در حالت آرامش قرار میدهد و همین مسئله میتواند قدرت بدن شما را در کاهش درد تقویت کند.
۲. ورزش منظم: فعالیتهای فیزیکی از جمله سکس (در ادامه به این مورد پرداخته شده) به منظور کاهش درد برای برخی از زنان کارساز است.
۳. استفاده از گرما: یک حمام آب داغ یا استفاده از پدهای گرماساز (مثل کیسه آب گرم)، قرار دادن پارچه گرم در نواحی زیر شکم میتواند دردتان را کمتر کند.
۴. مکملهای غذایی: تعدادی از تحقیقات مشخص کردهاند که ویتامین E، اسید چرب امگا-۳، ویتامین B-۱، ویتامین B-۶ و مکملهای منزیم ممکن است درد پریود را کاهش بدهند؛ همچنین مصرف غذایهای کلسیمدار به همراه ویتامین D میتوانند به سندرم ملال پیش از قاعدگی یا همان PMDD کمک کنند.
۵. کاهش استرس: استرس روانشناختی ممکن است خطر دردهای شدید پریود را در شما تشدید کند.

مواد غذایی مناسب برای دوران قاعدگی
۱. آب: در دوران قاعدگی بیش از هر زمان دیگری به مایعات سالم و آب نیاز دارید؛ زیرا آب بدن شما همراه با خونریزی از بین میرود؛ در نتیجه باید مراقب باشید که بدنتان با خشکی و کمآبی مواجه نشود.
۲. پرتقال: پرتقال حاوی ویتامین C است و منبع مفیدی از کلسیم نیز محسوب میشود. این میوه میتواند علاوهبر تضمین انرژی و سلامت جسم در عادت ماهانه (پریود) به بهبود حالات روحی فرد نیز کمک کند. خانمها در این دوران با کلافگی و مشکلاتی مثل افسردگی مواجه هستند که پرتقال به بازیابی روحیه آنها کمک بسیار زیادی میکند.
۳. موز: موز حاوی فیبر، پتاسیم و کلسیم است. فیبرها در از بین بردن دردهای عضلانی؛ همچنین دردهای دوران قاعدگی بسیار موثر هستند. موز میتواند ضعف بدنی را که بسیاری از خانمها در دوره پریود تجربه میکنند، کاهش بدهد.
۴. سبزیجات: سطح آهن در بدن خانمها به طور کلی نسبت به آقایان کمتر است. در دوران قاعدگی نیز میزان این آهن افت بیشتری پیدا میکند؛ در نتیجه مشکلاتی مثل سرگیجه، کلافگی و خستگی به خانمها غلبه میکند که همگی ناشی از کمبود آهن است، به همین دلیل میتوان با مصرف سبزیجات سبز این کمبود را جبران کرد و شرایط روحی و جسمی فرد را بهبود بخشید.
۵. بروکلی: کلم بروکلی تا حد زیادی میتواند آب از دست رفته بدن شما را در دوران قاعدگی جبران کند؛ همچنین قدرت کافی را به بدن شما بدهد تا بتوانید با ضعف و درد پریود کنار بیایید.
۶. زنجبیل: اگر جزء آن دسته از خانمهایی هستید که درد پریود با حالت تهوع همراه میشود، میتوانید زنجبیل را امتحان کنید. زنجبیل علاوهبر از بین بردن درد قاعدگی میتواند حالت تهوع شما را در پریود و حتی دوران بارداری از بین ببرد، به شرطی که در مصرف آن زیادهروی نکنید. کافی است که مقدار کمی از پودر آن را در چای بریزید و میل کنید.
۷. زردچوبه: زردچوبه یکی از بهترین ادویهها برای گذراندن دوران قاعدگی است. زردچوبه دارای خواص ضدالتهابی و ضدتورم است که میتوانید با اضافه کردن آن به غذای خود، درد این دوران را کاهش بدهید.
۸. سالمون: ماهی سالمون یکی از بهترین منابع غذایی است که میتواند برای خانمها در دوران پریود و عادت ماهیانه تجویز شود. این ماهی حاوی اسید چرب امگا ۳ است که این ماده باعث از بین بردن درد و التهاب رحم میشود و دلپیچه را نیز از بین میبرد. سالمون؛ همچنین دارای ویتامین بسیاری است که میتواند انرژی شما را در این دوران تامین کند.
۹. سینه مرغ: سینه مرغ حاوی فیبر و آهن بالایی است که میتواند به التیام درد پریود کمک کند؛ همچنین پروتئین مورد نیاز بدن شما را در این دوران تامین نماید.
۱۰. شکلات تلخ: شکلات تلخ نوعی آرامبخش گیاهی است که میتواند دردهای عادت ماهانه را کاهش بدهد. بهتر است در دوران پریود از شکلات شیرین استفاده نکنید؛ زیرا قند شکلات شیرین محرک درد است و باعث پایین آمدن آستانه تحمل درد خواهد شد.
۱۱. چای نعناع: چای نعناع یکی از بهترین دمنوشهای آرامشبخش برای این دوران است که مصرف آن باعث آرامش اعصاب خانمها در دوران قاعدگی خواهد شد؛ همچنین در راستای آرامش روحی بیشتر تحمل درد جسمی نیز تسهیل میشود. چای نعناع به بهبود مشکلات گوارشی و کاهش درد ناحیه شکم نیز کمک میکند.
۱۲. چای بابونه: چای بابونه یکی از موثرترین مواد غذایی برای دوران عادت ماهانه است. این دمنوش علاوهبر آرامش اعصاب رحم را تسکین و انقاباضات آن را تا حد زیادی کاهش میدهد.

چگونه میتوان قاعدگی را به جلو انداخت؟
۱. استفاده از جعفری و گشنیز: جعفری و گشنیز باعث منقبض شدن رحم و تحریک قاعدگی میشود و به زود پریود شدن شما کمک میکند. میتوانید مقداری از آنها را خرد کنید و در یک پیمانه آب بجوشانید؛ سپس مصرف کنید.
۲. برگ حنا: برگ حنا علاوهبر اینکه باعث قاعدگی سریع میشود، به حل مشکلات گوارشی و مشکلات زنانه نیز کمک میکند.
۳. دم کرده زعفران: یکی از بهترین شیوهها برای سریع پریود شدن مصرف زعفران است. شما باید ۱۰ روز قبل از شروع قاعدگی هر روز ۳ استکان زعفران مصرف کنید. البته لازم است بدانید که مصرف بیش از اندازه زعفران در زنان باردار نیز باعث سقط جنین میشود.
۴. استفاده از دارچین: دارچین گیاهی است که طبیعت گرم دارد و باعث تعادل هورمونها و گرمی بدن؛ همچنین منظم شدن سیکل قاعدگی میشود. میتوانید شیر گرم را همراه با دارچین میل کنید یا به عنوان چاشنی در غذایتان استفاده کنید.