خوردن بیدمشک چه خواصی دارد؟

فراروـ انسان‌ها از گذشته برای درمان بیماری‌های خود به طبیعت و گیاهان دارویی مراجعه می‌کردند. اسناد و مدارک چند هزار ساله نیز نشان دهنده تجربیات ارزشمند پیشینیانمان در رابطه با کاربرد‌های متنوع گیاهان دارویی است. در سال‌های اخیر مطالعات مهمی در رابطه با فواید گیاهان دارویی صورت گرفته است. این پژوهش‌ها در قالب مقالات و کتاب‌های متعدد منتشر می‌شود؛ اما متاسفانه در رابطه با درختان و درختچه‌های دارویی فعالیت‌های علمی پژوهشی اندکی انجام شده است.

به گزارش فرارو، درختان و درختچه‌های بسیاری در کشورمان می‌رویند که از فواید درمانی آن‌ها بی‌اطلاع هستیم. ازجمله این درختان زالزالک، سه‌پستان، مورینگا، بَنه، کُنار و بیدمشک است. در این مطلب قصد داریم به یکی از این درختان دارویی و ترکیبات مفید آن بپردازیم. درخت بیدمشک یکی از زیباترین درختان زینتی بومی ایران دارای فواید دارویی و صنعتی بسیاری است. در ادامه با ما همراه باشید تا بیش‌تر در مورد این درخت دارویی و فواید باورنکردنی آن آشنا شوید.

بیدمشک، بیدمیش، گل بیدک، گربه بید، بید طبری، بی‌مشک، مشبد، دار فشفشه، بهرامج، گلبیز، پیش‌پیشا، شاه‌بید یا خلاف بلخی به انگلیسی Pussy willow با نام علمی Salix aegyptiaca و از خانواده Salicaceae نام گونه‌ای درخت دارویی و بومی ایران است. این درخت در بسیاری از مناطق اروپا، آمریکای شمالی و آسیای میانه نیز می‌روید.

بیدمشک درخت یا درختچه‌ای خزان‌دار است که ارتفاع آن حداکثر به ۷ تا ۹ متر می‌رسد؛ اما در بیش‌تر مناطق به شکل درختچه‌ای ۲ تا ۴ متری مشاهده می‌شود. گل‌های مخملی درخت بیدمشک در فصل بهار زودتر از برگ‌ها شکوفا می‌شوند. درخت بیدمشک دو پایه است؛ یعنی گل‌های نر و ماده از هم جدا هستند.

 

سنبله‌های گل‌های نر کوچک‌تر از سنبله‌های گل‌های بیدمشک ماده هستند؛ همچنین برگ‌ها در درختان ماده کمی بزرگ‌تر از درختان نر است. از گل‌های بیدمشک نر معمولا برای تهیه اسانس یا عرق‌گیری استفاده می‌کنند. کار برداشت گل‌های بیدمشک بسته به شرایط اقلیمی از اواخر زمستان تا اواسط بهار صورت می‌گیرد. بیدمشک یکی از سریع‌الرشدترین درختان جهان است که هر سال می‌تواند بیش از ۲ متر قد بکشد.

درخت بیدمشک بومی مناطق سرد و کوهستانی است. آذربایجان غربی با تولید بیش از ۷۰۰ تن بیدمشک در سال قطب تولید بیدمشک در کشور محسوب می‌شود. البته این درخت دارویی در دیگر مناطق ایران نیز می‌روید. باغ‌داران به صورت محدودتر در مناطق دیگری مانند شهر مهریز در استان یزد، فیروزآباد در استان فارس، کاشان در اصفهان، کهک در استان قم، بخش‌هایی از کرمانشاه، گرگان، مازندران، گیلان، اردبیل و اراک به کاشت و پرورش درخت بیدمشک می‌پردازند.

استفاده از درختان بید در طب سنتی به زمان‌های بسیار دور بر می‌گردد. آشوری‌ها، سومری‌ها و مصریان از پوست و برگ بید به عنوان داروی ضد تب و ضد درد بهره می‌بردند. بقراط، حکیم و طبیب یونانی برگ بید را برای آرامش ذهن و درمان تشنج موثر می‌دانست. جالینوس با ذکر اینکه بیدمشک طبیعتی سرد و‌تر دارد، استفاده از آن را برای درمان بی‌خوابی و استرس توصیه می‌کرد. در آیین مسیح، در اروپا و آمریکای لاتین شاخه‌های گل‌دار درخت بیدمشک را برای آیین‌های مذهبی برداشت می‌کردند. جوانه‌ها و گل‌های بیدمشک در چین نماد رسیدن سعادت و تولد است. اما بیدمشک در ایران باستان درختی دارویی و زینتی بود.

درخت بیدمشک علاوه‌بر کاربرد در صنایع دارویی، خوراکی و زینتی از نظر اکولوژیکی، زیست محیطی و حفاظت خاک جایگاه بسیار مهمی دارد. جالب است بدانید که از شاخه‌های نازک درخت بیدمشک برای سبدسازی، ساخت تیرک و دسته ابزار استفاده می‌شود. سقف منازل روستایی در مناطق سردسیر از چوب‌های ضخیم درختان بیدمشک مسقف شده است و از چوب بیدمشک برای تهیه زغال استفاده می‌کنند.

 

استحصال اسانس و عرق هدف اصلی پرورش درخت بیدمشک در ایران است. عرق بیدمشک در تولید نُقل بیدمشک، شربت بیدمشک، حلوا، انواع شیرینی، بستنی و... کاربرد دارد. از برگ‌های سبز و پوست تنه درخت بیدمشک نیز دمنوش تهیه می‌کنند که خاصیت درمانی مشابه با عرق گل‌های بیدمشک دارد.

طبیعت عرق بیدمشک یا دیگر فرآورده‌های درخت بیدمشک سرد و‌تر است. برای متعادل کردن طبع سرد بیدمشک باید شربت بیدمشک را با کمی گلاب و عسل میل کرد.

گل‌های معطر بیدمشک دارای ترکیبات شیمیایی ازجمله مواد فرار فلاونوئید‌ها و فنول‌هاست. اسانس بیدمشک با ترکیب بورنیل استات دارای خواص تقویت کننده قلب است. از ترکیبات دیگر بیدمشک سالیسیلات‌ها هستند که خاصیت ضد التهابی و ضد درد دارند. علاوه‌بر گل‌های درخت بیدمشک پوست درخت نیز خواص ضد دردی دارد. در پوست تازه درخت مقادیر زیادی تانن وجود دارد. برگ‌ها حاوی فلاونوئید‌هایی مانند روتین، سیناروسید، کوئرستین و لوتئولین هستند.

شاید در ابتدا گل‌های بیدمشک را به دلیل عطر و طعم خوب آن مصرف می‌کردند؛ اما به مرور به فواید این درخت دارویی ارزشمند پی بردند. بیدمشک حاوی ویتامین‌های B_۶، B_۲، B_۱، ویتامین A، ویتامین C، ویتامین E، پتاسیم، سدیم، کلسیم، فسفر و فیبر فراوان است. در طب سنتی عرق بیدمشک مقوی اعصاب، مفید برای قلب، برطرف کننده خستگی، ضدگرمازدگی، اشتهاآور، تب‌بر، درمان‌گر کم‌خونی و کاهش‌دهنده قند خون است.

بیدمشک یکی از دارو‌های طبیعی و گیاهی ضد درد است. مهم‌ترین مواد موجود در بیدمشک که برای اهداف دارویی مورد توجه است، فنل گلیکوزید‌ها یا سالیسیلات‌ها ازجمله سالیکورتین‌ها هستند. سالیکورتین یا در گیاه یا پس از مصرف به سالیسین، هیدرولیز می‌شود. سپس سالیسین به سالیژنین تبدیل خواهد شد. سالیژنین در جریان خون راه می‌یابد و در کبد به اسید سالسیلیک اکسید می‌شود. شکل اکسید شده اسید سالسیلیک درواقع یک داروی ضد درد یا تسکین دهنده درد و ضد التهابی معروف به آسپرین است.

 

التهاب در بدن ما به شکل‌های مختلفی ایجاد می‌شود. اگر به دنبال یک داروی طبیعی برای از بین بردن التهاب در مجاری تنفسی، دستگاه گوارش یا مفاصل خود هستید، پوست درخت بیدمشک یا عرق بیدمشک می‌تواند به سرعت التهاب شما را تسکین بدهد. اگر از دمنوش یا چای پوست تنه درخت بیدمشک مصرف کنید، احساس خواهید کرد که التهاب و درد موضعی ناشی از آرتریت، سندروم روده تحریک‌پذیر، نقرس و سایر بیماری‌های التهابی از بین می‌رود.
بیدمشک خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد

 

بیدمشک حاوی مقادیر بالایی از آنتی‌اکسیدان‌هاست که این ترکیبات خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهند. فعالیت برخی از رادیکال‌های آزاد در بدن به ایجاد انواع سرطان منجر می‌شود. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در بیدمشک مانع اکسیداسیون می‌شوند. اکسیداسیون یک واکنش شیمیایی است که می‌تواند رادیکال‌های آزاد تولید کند؛ درنتیجه به واکنش‌های زنجیره‌ای منجر می‌شود که ممکن است به سلول‌های زنده آسیب برساند. آنتی‌اکسیدان‌ها این واکنش‌های زنجیره‌ای را قطع می‌کنند.

طبق مطالعات صورت گرفته ترکیبات تانن برای تسکین معده و جلوگیری از ناراحتی‌های گوارشی موثر است. بیدمشک حاوی مقادیر بالایی از تانن است که می‌تواند برای درمان بیماری‌های گوارشی مفید است. جالب است بدانید که همه قسمت‌های درخت بیدمشک اعم از گل‌ها، برگ و پوست درخت، خاصیت دفع انگل‌های معده و درمان مشکلات معده را دارند. از گذشته متخصصان طب سنتی استفاده از عرق بیدمشک را برای تقویت معده و مشکلات زخم معده توصیه می‌کردند.

اگر از سردرد‌های مزمن و میگرن رنج می‌برید، شربت کم شکر بیدمشک را امتحان کنید. بیدمشک آرامش‌بخش و ضد درد است که با کاهش فشار خون در مویرگ‌های کوچک سر علائم آزار‌دهنده میگرن را از بین می‌برد. با نوشیدن عرق یا شربت بیدمشک می‌توانید یک روش پیش‌گیرانه را برای سردرد‌های معمولی در پیش بگیرد. این خاصیت ضد درد در پوست درخت نیز وجود دارد. استفاده از دمنوش پوست درخت بیدمشک می‌تواند بر کاهش سردرد‌های میگرنی کمک کند.

تب نشانه‌ای از عفونت در بدن است؛ اما رفع تب برای تسریع در روند بهبودی و کاهش علائم آزار دهنده آن لازم خواهد بود. گل‌ها، برگ‌ها و پوست درخت بیدمشک دارای خاصیت ضد‌التهابی و ضد عفونی است که می‌تواند برای کاهش تب موثر است. همان‌گونه که می‌دانید از قدیم در طب سنتی از فرآوده‌های بیدمشک برای کاهش و درمان تب استفاده می‌شده است.

برای بسیاری از زنانی که از قاعدگی‌های غیرطبیعی سنگین و علائم شدید قاعدگی رنج می‌برند، مصرف ۱ لیوان عرق بیدمشک یا کمی از دمنوش پوست درخت بیدمشک می‌تواند مفید باشد. اثرات آرامش‌بخشی بیدمشک در شرایط قاعدگی بسیار موثر عمل می‌کند؛ چراکه می‌تواند به تعادل مجدد هورمون‌ها در بدن کمک کند. در طب سنتی نیز استفاده از عرق بیدمشک برای درمان طولانی شدن قاعدگی توصیه می‌شود.

گل‌های مخملی و معطر بیدمشک دارای اثرات آرام‌بخش قوی هستند. اگر از بی‌خوابی رنج می‌برید، توصیه می‌شود که قبل از خواب از عرق بیدمشک استفاده کنید. همچنین استفاده از دمنوش گل‌های بیدمشک برای رفع بی‌خوابی موثر است. ابتدا ۵۰ گرم گل بیدمشک خشک را در ۱ لیتر آب جوش بریزید و اجازه بدهید ۱۰ دقیقه در حرارت ملایم دم بکشد. این دمنوش را دو مرتبه یکی صبح و دیگری قبل خواب میل کنید.

پوست روشن، بدون لکه و سالم برای هر کسی مهم است. محتوای بالای ترکیبات آنتی‎اکسیدانی، خواص ضد التهابی و طبع سرد و‌تر بیدمشک تاثیر زیادی بر سلامت و زیبایی پوست شما خواهد داشت. اگر عرق بیدمشک را چه به صورت موضعی و چه به شکل نوشیدنی مصرف کنید، تاثیرات مثبت آن را بر روی پوستتان احساس خواهید کرد. خواص آنتی‌اکسیدانی بیدمشک به افزایش جریان خون در پوست کمک می‌کند و در عین حال چین و چروک و علائم پیری را کاهش می‌دهد. علاوه‌بر این می‌تواند التهابات پوستی و آکنه‌های صورت را از بین ببرد، حتی درد و خارش ناشی از نیش حشرات را رفع می‌کند.

سبک زندگی سالم همراه با مصرف بهترین غذا‌ها برای حفظ سلامت قلب مهم است. عرق بیدمشک یکی از نوشیدنی‌های گیاهی است که به سلامت قلب شما کمک می‌کند. اگر مصرف متعادل عرق بیدمشک را در برنامه غذایی خود داشته باشید، احتمال این‌که در دوران پیری به فشار خون مبتلا شوید بسیار کم می‌شود. عرق بیدمشک خطر لخته شدن خون، سکته مغزی و حمله قلبی را کاهش می‌دهد. همان‌گونه که ذکر شد، تمامی قسمت‌های بیدمشک حاوی سالیسیلات است که تاثیر مشابه آسپرین برای حفظ سلامت قلب را دارد.

پسوریازیس یکی از بیماری‌های پوستی است که باعث می‌شود سلول‌های پوست تا ده برابر سریع‌تر از حد طبیعی تکثیر شوند. این بیماری بیش‌تر در قسمت‌های خاصی از بدن مانند: زانو، آرنج، پوست سر و اطراف ناخن‌های دست و پا بروز می‌کند. در طب سنتی بیدمشک را برای درمان این بیماری توصیه می‎کنند. با استفاده از عرق بیدمشک یا دمنوش پوست درخت بیدمشک و ترکیب آن با جوشانده برگ‌های بلوط و گردو و استفاده از این محلول در نقاط بیماری روند بهبودی پسوریازیس تسریع پیدا می‌کند.

بیدمشک برای تسکین درد‌های سیاتیک می‌تواند موثر باشد. چراکه بیدمشک خاصیت ضد دردی و ضد التهابی بالایی دارد.
استفاده از شربت کم شکر بیدمشک و عرق بیدمشک برای درمان و پیشگیری از گرمازدگی در طول فصول گرم سال توصیه می‌شود.
اثرات ضد التهابی، آنتی‌اکسیدانی و ضد عفونی بیدمشک ممکن است برای درمان نارسایی کلیه و کاهش درد حاصل از این بیماری مفید باشد.
در طب سنتی استفاده از عرق بیدمشک برای درمان اسهال توصیه می‌شود.
عرق بیدمشک برای درد‌های حاصل از التهاب مفاصل مثل آرتریت روماتوئید، درد‌های عضلانی و کمر درد مفید است.
دمنوش چوب درخت بیدمشک، دندان درد و التهاب لثه را کاهش می‌دهد.
یکی از علل مهم بالا رفتن میزان قند خون عصبی شدن و خوردن غذا‌هایی با طبع گرم است. بیدمشک می‌تواند میزان قند خون را کاهش بدهد.
استفاده از عرق بیدمشک می‌تواند موجب کاهش استرس و تپش قلب شود.
در طب سنتی عرق بیدمشک محرک قوای جنسی در آقایان است.

مصرف بیش از حد هر نوع داروی گیاهی یا گیاه دارویی مضر خواهد بود؛ درنتیجه باید طی دوره درمان و در یک بازه زمانی مشخص و به میزان معین از گیاهان دارویی استفاده کرد. بهتر است برای بهره بردن از خواص درمانی عرق بیدمشک قبل از غذا یک استکان کوچک از این عرق میل کنید. در فصول گرم سال قبل یا هنگام مواجه با گرما و محیط آزاد می‌توانید از شربت کم شکر و معتدل بیدمشک مصرف کنید.

برای تهیه شربت بیدمشک به ۱ پیمانه شکر، ۲ تا ۳ پیمانه آب و نصف پیمانه عرق بیدمشک نیاز دارید.
آب را درون قابلمه‌ای می‌ریزیم و روی حرارت می‌گذاریم.
زمانی که آب جوش آمد، شکر را به آن اضافه می‌کنیم و اجازه می‌دهیم تا کمی بجوشد.
سپس شهد به دست آمده را از روی حرارت برمی‌داریم تا سرد شود.
بعد از آن آب، شهد و عرق بیدمشک را به میزان دلخواه با هم ترکیب می‌کنیم.
اگر تمایل دارید، می‌توانید کمی خاکشیر یا تخم شربتی، گلاب و زعفران هم به شربت خود اضافه کنید.

زمان مصرف دارو‌های گیاهی ازجمله عرقیات، دمنوش‌ها و قرص‌ها با اختلال فرد و عضوی که قصد رساندن دارو به آن را داریم، مناسب است. به طور مثال برای تاثیر گذاشتن عرق گیاهی روی کبد بهتر است صبح یا شب قبل از خواب آن عرق را مصرف کنیم. برای تاثیر داروی گیاهی روی معده آن دارو را بعد از غذا و تاثیر داروی گیاهی روی روده، آن دارو را قبل از غذا میل می‌کنند. در مورد زمان استفاده از عرق بیدمشک هم این نکات باید رعایت شود.

مصرف بیش از حد عرق بیدمشک بدون شکر در افرادی که دچار افت فشار خون و قند خون هستند، ممکن است خطرناک باشد.
کودکان کم‌تر از ۲ سال بهتر است عرق بیدمشک مصرف نکنند.
بیدمشک تاثیر مستقیمی بر قاعدگی دارد. در دوره بارداری یا شیردهی نوشیدن شربت، دمنوش و عرق بیدمشک توصیه نمی‌شود یا بهتر است زیر نظر پزشک متخصص مصرف شود.
افراد سرد مزاج از مصرف بیش از حد عرق بیدمشک بپرهیزند.
افرادی که دچار سکته خفیف مغزی شدند، از نوشیدن عرق بیدمشک یا دیگر فرآورده‌های درخت بیدمشک خودداری کنند.
عرق بیدمشک اشتهاآور است؛ در نتیجه برای لاغری توصیه نمی‌شود.