سفر نخست‌وزیر هند به امریکا زیر سایه انتقاد‌های گسترده فعالان حقوق بشر و مخالفان تجاوز نظامی روسیه به اوکراین آغاز شد.
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هندوستان سفر چهارروزه خود را به واشنگتن برای یک سفر دولتی (State Visit) به دعوت جو بایدن رییس‌جمهور امریکا آغاز کرد. این سفر در واشنگتن با انتقاد گسترده رسانه‌ها و فعالان حقوق بشر مواجه شده است.
به گزارش اعتماد، منتقدان می‌گویند از زمانی که ۱۶ ماه پیش روسیه تهاجم گسترده نظامی خود را به خاک اوکراین آغاز کرد، دهلی‌نو با استمرار خرید گسترده نفت ارزان قیمت از روسیه، ماشین جنگی مسکو را تقویت کرده و به اقتصاد روسیه رونق داده است.
گروه‌های حقوق بشری معتقدند که نارندرا مودی، در طول سال‌های اخیر به شکل گسترده‌ای به نقض حقوق بشر روی آورده است و علاوه بر اینکه مخالفان و منتقدانش را سرکوب می‌کند، سیاست‌هایی به شدت تبعیض‌آمیز علیه مسلمانان و دیگر اقلیت‌های هندوستان در پیش گرفته است.
در عین حال، در شرایطی که امریکایی‌ها در سه دولت متوالی در حال تلاش برای جذب هندوستان به عنوان یک متحد جدی در آسیا هستند، سوبرامانیام جی‌شانکار، وزیر خارجه دولت مودی با انتشار کتابی با عنوان «راه هندی: استراتژی‌هایی برای دنیایی بدون قطعیت» در تبیین سیاست خارجی دولتش می‌گوید که دهلی‌نو اعتقاد دارد هیچ متحد یا دوست در نظام جهانی وجود ندارد و همه دوست-دشمن یا دوستانی هستند که اختلاف‌های عمیق و بنیادین دارند. این رویکرد ازسوی دهلی‌نو درحالی بیان می‌شود که واشنگتن، هندوستان را به عنوان یک متحد حیاتی در تلاش برای فشار به چین و گسترش نفوذ جهانی خود تلقی می‌کند.
آلیسا آیرس، معاون پیشین دستیار وزیر خارجه امریکا در امور جنوب آسیا به پولیتیکو می‌گوید: «این سفر نشان می‌دهد که امریکا می‌خواهد این تمایز را برای هندوستان قائل شود که نشان دهد آن را به عنوان یکی از نزدیک‌ترین شرکا و متحدان امریکا می‌بیند، حتی در شرایطی که هندوستان متحد امریکا نیست و نمی‌خواهد هم بشود.» این دیپلمات ارشد دولت اوباما می‌گوید: «هندوستان به استقلال خودش اهمیت ویژه‌ای می‌دهد.»
نارندرا مودی، روز سه‌شنبه پیش از آغاز سفر به واشنگتن در بیانیه‌ای تاکید کرد: «این دعوت ویژه بازتابی از رونق و نشاط در شرایط میان دو دموکراسی ما است.» وی اضافه کرد: «من در این سفر با برخی از مدیران ارشد تجاری ملاقات خواهم کرد تا در مورد فرصت‌های ارتقای روابط تجاری، سرمایه‌گذاری و ایجاد زنجیره‌های تامین جهانی انعطاف‌پذیر صحبت کنیم.» مودی دیروز، روز نخست سفرش را به امریکا با حضور در ساختمان سازمان ملل متحد در نیویورک با بزرگداشت روز جهانی یوگا آغاز کرد و پس از آن به واشنگتن پرواز می‌کند.
از جمله برنامه‌های این سفر گفتگو میان واشنگتن و دهلی‌نو درخصوص همکاری‌های در حال رشد دو کشور در حوزه‌های دفاعی و صنعتی است. دو کشور به تازگی گفتگو‌ها درخصوص تولید موتور‌های جت، توپ‌های برد بلند و خودرو‌های زرهی را آغاز کرده‌اند. بهار سال جاری دولت هند به «ساز و کار اقتصاد اقیانوس‌های هند و آرام» پیوست که ۱۴ عضو دارد و هدف اصلی آن کاهش سلطه اقتصادی چین در منطقه از طرق تولیدات صنعتی است. در حال حاضر کمپانی امریکایی جنرال الکتریک اعلام آمادگی کرده است که موتور‌های جت را در خاک هند تولید کند و دولت امریکا سرمایه‌گذاری در حوزه زیست‌بوم تولید نیمه‌هادی‌ها و ریزپردازنده‌ها را در هند افزایش داده است تا وابستگی به تولید این محصولات را در چین کاهش دهد.
از سال ۲۰۱۴ که نارندرا مودی به مقام نخست‌وزیری برگزیده شد، این نخستین‌بار است که او در این سطح (سفر دولتی- بالاترین سطح سفر دوجانبه در جایگاه بالاتر از سفر کاری و سفر رسمی) به امریکا سفر می‌کند. البته مودی تاکنون چندین سفر رسمی و کاری به ایالات‌متحده امریکا داشته است، اما این نخستین‌بار است که در ۹ سال گذشته سفری در این سطح به واشنگتن انجام می‌دهد.
این سومین سفر دولتی از سوی یک رهبر خارجی در طول دوران ریاست‌جمهوری بایدن محسوب می‌شود. از زمان آغاز ریاست‌جمهوری بایدن در ابتدای سال ۲۰۲۱ تاکنون فقط یونگ سوک یئول، رییس‌جمهور کره‌جنوبی و امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه برای سفر دولتی و حضور در ضیافت شام رییس‌جمهور امریکا به واشنگتن سفر کرده بودند.
در طول تاریخ روابط هندوستان و ایالات‌متحده امریکا سومین‌بار است که یک رهبر هندی برای سفر دولتی به امریکا می‌رود. نارندرا مودی درحالی در مقام نخست‌وزیر هندوستان چنین سفر سطح بالایی به ایالات‌متحده امریکا انجام می‌دهد که دو دهه پیش، سال ۲۰۰۵ زمانی که مودی سروزیر ایالت گجرات بود، به دلیل اتهام حمایت از هندو‌های افراطی و مشارکتش در شورشی که به کشته شدن دست‌کم ۱۰۰۰ مسلمان منجر شد، از ورود به امریکا منع شده بود و درخواست روادید او رد شد.
هر چند مودی هرگز به دلیل کشتار گجرات عذرخواهی نکرد و حاضر به پذیرش مسوولیت یا حتی عذرخواهی به دلیل وقوع این واقعه در دوران صدارتش نشد، اما دو سال بعد از رسیدنش به مقام نخست‌وزیری، از سوی رییس‌جمهور وقت ایالات‌متحده امریکا، باراک اوباما برای سفر به واشنگتن دعوت شد، تا منع ورود او به امریکا به دلیل اتهام‌های حقوق بشری برای همیشه به فراموشی سپرده شود. در سفر سال ۲۰۱۶ به واشنگتن، نارندرا مودی در جمع نمایندگان کنگره امریکا سخنرانی کرد و در سفر چهار روزه‌اش به واشنگتن، امروز برای دومین بار قرار است در جمع نمایندگان امریکایی سخنرانی کند. مودی نخستین نخست‌وزیر هند است که در دوران صدارتش دو بار در جلسه مشترک کنگره امریکا سخنرانی می‌کند.
جان سیفتون، از مدیران دیدبان حقوق بشر به پولیتیکو می‌گوید: «ایالات‌متحده امریکا تاکنون در مقابل وضعیت رو به افول حقوق بشر در هندوستان تحت رهبری مودی، ازجمله حرکت به سمت اقتدارگرایی، تشدید اظهارات نفرت‌آمیز و سرکوب اقلیت‌های مذهبی، سکوت کرده است.» به نوشته پولیتیکو مقام‌های ارشد کاخ سفید به رسانه‌ها گفته‌اند که جو بایدن در دیدار خصوص با نارندرا مودی در مورد نگرانی‌های حقوق بشری گفتگو خواهد کرد، اما خبری از اظهارنظر علنی درخصوص اقدام‌های تبعیض‌آمیز و سرکوب‌های سیاسی دولت مودی نیست.
سیفتون معتقد است: «اینکه چیزی علنی گفته نشود به عنوان یک چراغ سبز برای مودی و دولتش تلقی خواهد شد و این پیام را به آن‌ها می‌رساند که می‌توانند در این مسیر به سمت اقتدارگرایی ادامه دهند و مسلمانان را تحقیر کنند.»
در طول سال‌های اخیر دولت مودی مستمرا فشار به اقلیت بزرگ مسلمانان هند را افزایش داده است. ازجمله اقدام‌های اخیر دولت هند وضع قوانینی در مورد شهروندی است که مبنای کسب شهروندی هند را مذهب قرار می‌دهد و درحالی که اجازه می‌دهد هندو‌ها از هر جای جهان به سرعت شهروندی هند را دریافت کنند، جلوی شهروند شدن مسلمانانی را که سال‌ها در هند زندگی کرده‌اند، می‌گیرد. دولت مودی همچنین بعد از چندین دهه خودمختاری و قوانین ویژه منطقه مسلمان‌نشین جامو و کشمیر را لغو کرد، اقدامی که ناظران معتقدند با هدف تغییر بافت نژادی و مذهبی این منطقه انجام شده است. در برخی از ایالت‌های هند قوانین منع تغییر دین تصویب شده است که گفته می‌شود هدف آن جلوگیری از ازدواج مردان مسلمان با زنان هندو است. این اقدامات درحالی انجام می‌شود که در طول سال‌های گذشته خشونت‌ها علیه اقلیت‌های مذهبی در هند به شکل گسترده‌ای افزایش پیدا کرده است و دولت ملی و دولت‌های ایالتی به شکل گسترده‌ای روزنامه‌نگاران و منتقدان را سرکوب می‌کنند.
الین پیرسون، مدیر بخش آسیا در دیدبان حقوق بشر در نامه‌ای سرگشاده به جو بایدن از او خواسته تا در این سفر نسبت به انتقاد از مودی به دلیل وخامت وضعیت حقوق بشر، اجتناب نکند. دیدبان حقوق بشر روز گذشته به مناسبت سفر مودی به واشنگتن، یک مستند ساخت بی‌بی‌سی را که به دلیل انتقاد از مودی پخش آن در هندوستان ممنوع شده است، اکران کرد. پیرسون در نامه به بایدن نوشته است که علاوه بر نقض‌های دیگر حقوق بشر، دولت مودی به شکل جانب‌دارانه‌ای از هواداران و منتسبان به حزب حاکم حمایت می‌کند و چنین افرادی را در صورت اقدام به جنایت‌های مختلف از محاکمه نجات می‌دهد. پیرسون می‌نویسد: «در جامعه بین‌المللی دولت مودی عمدتا تمایلی ندارد که در موارد نقض حقوق بشر در کنار دیگر کشور‌ها بایستد و معمولا یا رای ممتنع می‌دهد یا از محکوم کردن موارد نقض گسترده حقوق بشر در نقاط دیگر خودداری می‌کند.»
به‌رغم اصرار امریکا به متحدانش برای اعمال فشار به مسکو، دولت نارندرا مودی تاکنون حاضر به محکوم کردن تجاوز نظامی روسیه به اوکراین نشده، هیچ تحریمی علیه روسیه اعمال نکرده و از دو طرف جنگ خواسته است که «اختلاف‌های‌شان» را از طریق دیپلماسی حل و فصل کنند. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هندوستان در مصاحبه‌ای اختصاصی با روزنامه امریکایی وال استریت ژورنال که روز گذشته در آستانه سفرش به امریکا منتشر شد، در پاسخ به سوالی در مورد انتقاد‌ها از موضع دهلی‌نو در مقابل روسیه، گفت: «فکر نمی‌کنم چنین برداشتی چندان در امریکا رایج باشد... فکر می‌کنم که موضع هندوستان کاملا در سراسر جهان به خوبی درک شده است. جهان اعتقاد کامل دارد که اصلی‌ترین اولویت هندوستان صلح است.»
کارولین گری، پژوهشگر اندیشکده گروه اوراسیا به پولیتیکو می‌گوید: «ایالات متحده به هندوستان به عنوان یک شریک استراتژیک برای موازنه در مقابل چین در جنوب آسیا و اقیانوس‌های هند و آرام نیاز دارد. هند هم به ایالات‌متحده نیاز دارد تا آینده‌ای پررونق‌تر و سبزتر برای خود بسازد. روابط امریکا و هندوستان هیچ‌گاه از این بهتر نبوده است، موضوعی که ممکن است با توجه به اجتناب دهلی‌نو از وضع تحریم علیه روسیه پس از تهاجم به اوکراین، عجیب به نظر برسد. در واقع به نظر می‌رسد جنگ اوکراین بیش از هر زمان دیگری به دولت بایدن ثابت کرد که هندوستان تا چه اندازه برای منافع امریکا حیاتی است.»
بی‌میلی هند به موضع‌گیری علیه روسیه، دلایل متعددی دارد. نفت ارزان قیمت و صادرات سلاح، اصلی‌ترین زمینه‌های همکاری هندوستان و روسیه هستند. روابط نظامی میان روسیه و هندوستان موضوع جدیدی نیست و به دهه ۱۹۶۰ میلادی بازمی‌گردد. براساس برآور سمیر لالوانی، پژوهشگر موسسه صلح ایالات‌متحده امریکا در حال حاضر نزدیک به ۸۵درصد از سلاح‌های مورد استفاده در ارتش هندوستان ساخت روسیه هستند. از کلاشنیکف گرفته تا جنگنده، زیردریایی هسته‌ای، موشک کروز و تانک، تسلیحاتی هستند که روسیه دراختیار هند قرار می‌دهد. برخی از این تجهیزات کاربرد بسیار بلندمدتی دارند و برآورد می‌شود که در حجم کنونی جنگنده‌های ساخت روسیه تا سال ۲۰۶۵ در زرادخانه نظامی هند باقی خواهند ماند و هندوستان در طول چندین دهه پیش رو برای قطعات یدکی و تعمیر و نگهداری به روسیه وابسته می‌ماند. به گفته سمیر لالوانی تنها یک درصد از کل تجهیزات ارتش هند امریکایی است و این رقم در نیروی دریایی و نیروی هوایی به ۴درصد می‌رسد. براساس آمار موسسه سیپری از ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ رقم تقریبی فروش اسلحه روسیه به هندوستان، چهار برابر رقم صادرات سلاح امریکایی به این کشور بود.
روسیه به عنوان یک قدرت جهانی، کمک‌های دیگری هم به هندوستان می‌کند. در شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل متحد و دیگر نهاد‌های بین‌المللی، روسیه همواره از مواضع هندوستان حمایت کرده است. از زمان آغاز جنگ اوکراین، نفت خام ارزان قیمت هم به عوامل تقویت پیوند دو کشور اضافه شده است. اما به نوشته واشنگتن پست سمیر لالوانی معتقد است که وابستگی نظامی، «قوی‌ترین و پایدارترین» پیوند میان دو کشور است.
کریس کلاری، مدیر پیشین وزارت دفاع امریکا و استاد دانشگاه آلبانی می‌گوید: «تعداد کشور‌های مهم برای امریکا که تجهیزات ساخت روسیه زیادی دارند، بسیار کم است و هند در صدر فهرست این کشور‌ها قرار دارد. واقعیت این است که یک رابطه ۶ دهه‌ای را به سرعت نمی‌توان پایان داد. حتی برای یک رهبر قاطع هم آسان نیست که چنین رابطه‌ای را پایان دهد و من تردید دارم که اساسا دولت کنونی در دهلی‌نو در این زمینه قاطعیتی داشته باشد.»
واشنگتن‌پست می‌نویسد: «روسیه حاضر بود فناوری‌های و تجهیزاتی را به هند بفروشید که در واقع امریکایی‌ها حاضر نبودند دراختیار هند بگذارند. زمانی که اتحاد جماهیر شوروی نخستین قرارداد فروش جت‌های جنگنده میگ ۲۱ را در دهه ۱۹۶۰ امضا کرد، مسکو امتیاز‌هایی را به هند داد که واشنگتن حاضر به اعطای آن‌ها نبود، از جمله اینکه مسکو پذیرفت هندوستان هزینه‌ها را به روپیه پرداخت کند و اجازه داد که این جنگنده‌ها را در خاک هندوستان تولید کند. در طول چندین دهه روسیه در ارتش هندوستان انحصار تقریبا کامل داشت و علاوه بر اینکه نسبت به رقبا تخفیف‌های ویژه‌ای به هند می‌داد، اجازه انتقال فناوری به این کشور هم داده بود. در دهه ۱۹۸۰ روس‌ها فرآیند علنی به اشتراک‌گذاری توانمندی هسته‌ای را آغاز کردند، از یک طرف زیردریایی‌های هسته‌ای به هندوستان اجاره دادند و از طرف دیگر به تولید برق هسته‌ای در این کشور کمک کردند.»
