مبتلا بودن به بعضی بیماری‌های جسمی و روحی می‌تواند باعث معافیت پزشکی افراد از خدمت نظام وظیفه شود؛ البته به شرط اینکه بیماری فرد مشمول به خدمت مورد تأیید شورای پزشکی نظام وظیفه قرار بگیرد.
معافیت از خدمت سربازی انواع مختلفی داشته و تحت شرایط خاصی مورد تأیید قرار می‌گیرد. علاوه بر این، دریافت معافیت پزشکی سربازی مراحل مختلفی دارد که در این مطلب می‌توانید مطالعه کنید.
یکی از مراحل پیش از اعزام به خدمت سربازی بررسی پزشکی و سنجش وضعیت سلامت مشمولین است. در نتیجه این بررسی‌ها پزشکان مشمولین را بر اساس شرایط روحی و جسمی به چهار دسته تقسیم می‌کنند.
اگر شخص در دسته اول قرار بگیرد یعنی در وضعیت سلامت کامل قرار دارد و مشمول معافیت پزشکی نمی‌شود. در صورتی که فرد در دسته دوم، سوم و چهارم قرار بگیرد می‌تواند معافیت پزشکی موقت یا دائم دریافت کند.
اینکه معافیت مشمول از نوع موقت یعنی فقط برای چند ماه باشد یا دائمی و برای همیشه به تشخیص پزشک درباره نوع و میزان بیماری بستگی دارد. معافیت دائم برای آن دسته از افرادی است که بیماری حادی داشته باشند که مانع حضور آنها در تمرینات نظامی و رزمی می‌شود.
همان‌طور که پیشتر گفته شد، وضعیت سلامتی مشمولین خدمت سربازی پیش از اعزام بررسی می‌شود و در نهایت در یکی از چهار دسته زیر قرار می‌گیرند:
۱- افرادی که سلامت جسمی و روانی کامل دارند و می‌توانند خدمت را به‌طور کامل انجام دهند.
۲- افرادی که بیماری جسمی جزئی، اختلال روانی جزئی یا نقص عضو جزئی دارند که برحسب نوع بیماری و تحصیلاتشان معاف از رزم خواهند شد.
۳- افرادی که دچار بیماری‌های جسمی و روانی قابل درمان هستند و در طول زمان درمان، معافیت پزشکی موقت می‌گیرند.
۴- افرادی که مبتلا به نقص عضو یا اختلال روانی غیر قابل درمان هستند که انجام خدمت سربازی را از آنها سلب می‌کند؛ این افراد معافیت پزشکی دائم از خدمت سربازی دریافت می‌کنند.
انواع معافیت‌هایی که بر اساس نوع بیماری برای مشمولین در نظر گرفته می‌شود عبارت‌اند از:
معافیت از رزم؛ که بر اساس آن مشمولان در طول دوران سربازی از انجام اقدامات و فعالیت‌های سنگین معاف می‌شوند.
معافیت موقت؛ برای بیماری‌هایی که قابل درمان هستند برای مدتی (که پزشک تشخیص می‌دهد) فرد را از اعزام به خدمت معاف می‌کند. پس از درمان فرد مجدداً مشمول به خدمت سربازی می‌شود.
معافیت دائم؛ برای بیماری‌های حاد، لاعلاج و غیرقابل درمان که انجام خدمت سربازی را غیرممکن و فرد را برای همیشه معاف از خدمت سربازی می‌کند.
سازمان نظام وظیفه برای مشخص‌تر شدن شرایط معافیت پزشکی لیستی از بیماری‌ها را که ممکن است باعث معافیت از خدمت سربازی شود، اعلام کرده است. طبق اعلام این سازمان این ۱۷ دسته از بیماری‌ها عبارت‌اند از:
برای این که جزئیات کامل‌تر و اطلاعات بیشتری درباره امکان معافیت پزشکی در هر یک از بیماری‌های نامبرده داشته باشید آیین‌نامه‌های معافیت پزشکی سازمان نظام وظیفه را به‌طور کامل مطالعه کنید.
در کنار بیماری‌های مختلف، بعضی ویژگی‌های ظاهری مثل طول قد هم می‌تواند منجر به معافیت افراد از خدمت سربازی شود. البته این موضوع به میزان تحصیلات مشمولان خدمت نیز مربوط است. قانون در این خصوص می‌گوید:
اگر طول قد فرد مشمول کمتر از ۱۴۵ سانتی‌متر و فرد دارای مدرک پایین‌تر از کارشناسی باشد، به‌صورت دائم از سربازی معاف خواهد شد
اگر طول قد فرد مشمول کمتر از ۱۴۰ سانتی‌متر و فرد دارای مدرک کارشناسی یا بالاتر باشد، به‌صورت دائم از سربازی معاف خواهد شد
اگر قد فرد مشمول بین ۱۴۵ تا ۱۵۵ سانتی‌متر باشد و فرد دارای مدرک پایین‌تر از کارشناسی باشد، معاف از رزم خواهد شد
اگر قد فرد مشمول بین ۱۴۰ تا ۱۵۵ سانتی‌متر باشد و فرد دارای مدرک کارشناسی و بالاتر باشد، معاف از رزم شناخته خواهد شد
برای اینکه بیماری فرد مشمول خدمت سربازی، که متقاضی دریافت معافیت پزشکی است، محرز شود باید شرایط بیماری فرد در چند مرحله توسط پزشک و شورای پزشکی مورد بررسی قرار بگیرد.
در مرحله اول این بررسی لازم است فرد مشمول مورد معاینه اولیه توسط یک پزشک قرار بگیرد؛ در صورتی که پزشک اول بیماری را تأیید کند شورای پزشکی در یک بیمارستان نیز باید فرد را مورد معاینه قرار داده و پرونده پزشکی او را بررسی کند. در صورتی که بیماری فرد مورد تأیید شورای پزشکی قرار بگیرد، این شورا گواهی تأییدیه بیماری صادر می‌کند تا فرد مشمول خدمت نظام وظیفه در مرحله سوم توسط شورای پزشکی وظیفه عمومی معاینه و شرایطش بررسی شود.
چنانچه این شورا هم بیماری فرد را تأیید و برایش معافیت موقت یا دائم صادر کند، فرد مشمول معافیت پزشکی خواهد شد. این موارد طی مراحل مختلفی باید انجام شود که در ادامه، این مراحل را قدم‌به‌قدم توضیح خواهیم داد.
پس از آشنایی با ماهیت معافیت پزشکی خدمت نظام وظیفه، شرایط و انواع آن لازم است با مراحلی که برای دریافت معافیت پزشکی باید طی کنید، آشنا شوید. دریافت معافیت پزشکی چند مرحله دارد که فقط در صورت پشت سر گذاشتن تمام آنها امکان معافیت از رزم، معافیت موقت یا معافیت دائمی از سربازی فراهم می‌شود. این مراحل در ادامه ذکر شده است:
قدم اول این است که فرد دفترچه نظام وظیفه را از دفاتر مربوطه تهیه و دریافت کرده و برای انجام معاینه اولیه به یکی از مراکز مورد تأیید سازمان نظام وظیفه مراجعه کند. در این مرکز باید یک پزشک فرد را معاینه کرده و فرم معاینه اولیه را تکمیل کنید. فرد مشمول نیز لازم است برگه خوداظهاری را (در پشت برگه معاینه اولیه قرار دارد) تکمیل کند.
بعد از پشت سر گذاشتن اولین معاینه فرد باید فرم معاینه اولیه را که پزشک تکمیل کرده همراه با مدارکی مانند شناسنامه و کارت ملی به یکی از دفاتر پلیس +۱۰ ببرد. مراجعه به پلیس +۱۰ برای ثبت کردن درخواست معافیت پزشکی در سامانه است که الزاماً توسط متصدیان این مراکز باید انجام شود.
تنها با ثبت درخواست در سامانه است که فرد برگه معرفی به بیمارستان را دریافت می‌کند تا برای انجام معاینه‌های بیشتر بتواند به بیمارستان مراجعه کند. پس از این که درخواست در سامانه ثبت شود این برگه معرفی از طریق پست برای مشمول ارسال می‌شود.
در نظر داشته باشید که این برگه معرفی به بیمارستان فقط یک ماه اعتبار دارد و فقط هم برای یک ماه دیگر قابل تمدید است.
در کنار برگه معرفی که برای انجام معاینه بیشتر به مشمول ارائه می‌شود، بیمارستانی که فرد برای انجام این معاینه‌ها باید به آن مراجعه کند هم ذکر می‌شود. فرد باید به این بیمارستان مراجعه کند و با تحویل برگه معرفی خود، انجام معاینه‌های لازم را درخواست کند. بیمارستان پس از انجام آزمایش‌ها و معاینه‌های لازم نتیجه بررسی‌های خود را صادر کرده و به مراجع مربوطه ارائه می‌کند.
پس از صدور جوابیه بیمارستان، از سوی سازمان نظام وظیفه برای فرد یک کمیسیون پزشکی تشکیل شده و از او دعوت می‌شود که در این کمیسیون حاضر شود. اعضای کمیسیون پزشکی جوابیه بیمارستان، نتیجه آزمایش‌ها و معاینات و نظر پزشکان درباره بیماری فرد مشمول را بررسی می‌کنند و اگر بیماری فرد را تأیید کنند، حکم معافیت موقت یا دائمی مشمول صادر می‌شود.
اگر فرد مشمول به تشخیص پزشک اولیه اعتراض داشته باشد، می‌تواند این اعتراض را به شورای شهرستان خود ارائه دهد. این شورا از سه پزشک تشکیل شده است.
برای این که بتوانید نسبت به دریافت معافیت پزشکی خدمت سربازی اقدام کنید باید چندین مدرک را همراه خود داشته باشید. این مدارک عبارت‌اند از:
برگه شماره ۱ یا برگه وضعیت مشمولان که باید توسط فرد مشمول تکمیل شود
برگه شماره ۲ یا برگه معاینه اولیه که باید توسط پزشک اولیه تکمیل شود
کپی پشت و رو کارت ملی مشمول به خدمت
کپی تمام صفحات شناسنامه
نسخه اصل و کپی آخرین مدرک تحصیلی یا گواهی فراغت از تحصیل
۴ قطعه عکس پرسنلی رنگی در سایز ۴×۳
تکمیل برگه واکسیناسیون مشمولان خدمت
این احتمال وجود دارد که بعضی افراد نه پیش از اعزام به خدمت نظام وظیفه بلکه حین دوران خدمت خود دچار مشکلات جسمی یا روحی شوند که نیازمند بررسی پزشکی است. در مواردی که پزشکان خطر پیش‌آمده برای وضعیت سلامتی سرباز را تأیید کنند و تشخیص دهند که فرد نمی‌تواند برای مدتی یا برای همیشه به انجام خدمت سربازی ادامه دهد، فرد معافیت پزشکی موقت یا دائمی در حین خدمت دریافت خواهد کرد.
در صورتی که این معافیت موقت و برای مدت زمان مشخصی که پزشک تشخیص می‌دهد باشد، مدت در نظر گرفته‌شده به‌عنوان زمان معافیت پزشکی به‌عنوان روز‌های خدمت فرد در نظر گرفته می‌شود و از مدت زمانی که او باید به خدمت نظام وظیفه مشغول باشد، کسر خواهد شد.
یگان خدمتی نظام وظیفه است که وضعیت فردی را که دچار آسیب‌شده بررسی می‌کند و در صورتی که تشخیص دهد سرباز مورد نظر نیازمند معافیت تا زمان درمان و بهبودی است، باید دستور ترخیص سرباز برای یک مدت مشخص را صادر کند.
طبق قانون، پسران بالای ۱۸ سال برای اینکه بتوانند به تحصیل ادامه دهند باید از خدمت سربازی باید برگه معافیت تحصیلی داشته باشند؛ در غیر این صورت امکان ثبت نام آنها در دانشگاه‌های و مراکز آموزش رسمی وجود نخواهد داشت.
با وجود این، چنانچه مشکلی برای وضعیت سلامتی افراد رخ دهد، تا زمانی که معافیت تحصیلی همچنان وجود داشته باشد، فرد نمی‌تواند برای دریافت معافیت پزشکی موقت یا دائمی اقدام کند.
فرد زمانی می‌تواند به‌دنبال معافیت پزشکی ناشی از مشکل جسمی یا روحی خود باشد که هیچ معافیت دیگری نداشته باشد. البته در خصوص معافیت دائمی برای افرادی که نقص عضو دارند در زمان تحصیل هم می‌توان اقدام کرد، چراکه میزان تحصیلات این فرد در نوع معافیت او تأثیری نداشته و در هر شرایطی فرد به‌دلیل نقص عضو قادر به انجام خدمت سربازی نیست و معافیت از خدمت خواهد داشت.
فرد در صورتی می‌تواند معافیت پزشکی خود را باطل کند که درمان شده باشد و بیماریش رفع شده باشد. البته ابطال معافیت پزشکی در این وضعیت هم تحت شرایط مشخصی امکان‌پذیر است و شورای ویژه ابطال کارت معافیت تنها در صورت وجود این شرایط معافیت فرد مشمول را باطل می‌کند. این شرایط که مربوط به سن فرد مشمول است، عبارت‌اند از:
۱- فردی که مدرک پایین‌تر از دیپلم، دیپلم و کاردانی دارد باید حداکثر ۳۰ سال سن داشته باشد.
۲- فردی که مدرک کارشناسی دارد باید حداکثر ۳۳ سال سن داشته باشد.
۳- فردی که مدرک مدرک کارشناسی ارشد دارد باید حداکثر ۳۶ سن داشته باشد.
۴- فردی که مدرک دکتری دارد باید حداکثر ۴۰ سال سن داشته باشند.
یک نکته را فراموش نکنید: اگر قصد دارید معافیت پزشکی خود را باطل کنید تا از نوع دیگری از معافیت، مثل معافیت کفالت، ایثارگری و... استفاده کنید، این امکان برایتان وجود نخواهد داشت. طبق قانون فرد مشمول خدمت بعد از باطل کردن معافیت پزشکی خود نمی‌تواند از دیگر انواع معافیتها استفاده کند و پس از ابطال به خدمت سربازی اعزام می‌شود.
منبع: تابناک
