فوت و فن سلامتی؛ پیامدهای کمبود خواب برای بدن

فرارو- خواب کافی، نه تنها برای تجدید قوای جسمی بلکه برای حفظ سلامت روان و بهبود عملکرد ذهنی ضروری است؛ با این حال بسیاری از این نیاز حیاتی غافل مانده‌اند.

به گزارش فرارو به نقل از ایتینگ ول، در دنیای پرشتاب امروز، بسیاری از افراد شب‌ها کمتر از ۷ تا ۹ ساعت می‌خوابند.  کارشناسان هشدار می‌دهند که این روند به بحرانی در حوزه سلامت عمومی انجامیده است. خواب، در کنار تغذیه مناسب و ورزش، یکی از سه رکن اصلی سلامت است. نقش خواب تنها به استراحت و بازیابی انرژی محدود نمی‌شود، بلکه تأثیر آن بر سیستم ایمنی، سلامت روان، عملکرد مغزی و حتی سلامت پوست و قلب نیز به اثبات رسیده است. خواب باکیفیت به بدن فرصت می‌دهد تا بازسازی شود، سیستم ایمنی را تقویت می‌کند و عملکرد شناختی را بهبود می‌بخشد. اما کم‌خوابی مزمن چه پیامدهایی دارد؟ در ادامه به تأثیرات مختلف کم‌خوابی بر بدن و روان می‌پردازیم.

تمرکز و کارایی کاهش می‌یابد

تنها یک شب خواب نامناسب می‌تواند توانایی تصمیم‌گیری و تمرکز را کاهش دهد. در این شرایط، انجام وظایف روزانه با چالش بیشتری همراه خواهد شد. به‌ویژه برای کسانی که کار فکری انجام می‌دهند، کم‌خوابی می‌تواند باعث شود مغز با سرعت کمتری اطلاعات را پردازش کند و انگیزه یادگیری مطالب جدید نیز کاهش یابد. چشم‌های خسته و نیمه‌بسته، انگیزه و خلاقیت را به میزان قابل توجهی تحت تأثیر قرار می‌دهند.

حافظه‌ دچار اختلال می‌شود

خواب نقش مهمی در تثبیت خاطرات دارد، به‌ویژه خاطراتی که مربوط به وقایع و تجربیات شخصی هستند؛ آنچه در روان‌شناسی به آن «حافظه اپیزودیک» گفته می‌شود. در یک مطالعه، عملکرد حافظه در سه وضعیت مقایسه شد: پس از یک شب خواب کامل، بعد از بیداری یک‌روزه بدون خواب و بعد از شب‌زنده‌داری کامل. نتایج نشان داد که بیداری طولانی‌مدت موجب فراموشی جزئیات بیشتری می‌شود و بی‌خوابی شبانه، این وضعیت را بدتر می‌کند. از آن مهم‌تر، کم‌خوابی نه‌تنها باعث فراموشی اطلاعات می‌شود، بلکه پیوند بین اطلاعات را نیز مختل می‌کند. یعنی حتی آنچه به‌خاطر می‌سپاریم، شکل یکپارچه خود را از دست می‌دهد و خاطرات پراکنده و نامنسجم به نظر می‌رسند.

سلامت روان‌ به خطر می‌افتد

روان‌شناسان تأکید دارند که خواب کافی تأثیر مستقیم بر احساسات و نحوه مدیریت هیجانات دارد. یافته‌های حاصل از مرور ۶۴ مطالعه نشان داده‌اند کم‌خوابی باعث افزایش خلق منفی، کاهش احساسات مثبت و تضعیف تنظیم هیجانی می‌شود. این تأثیرات در کودکان، نوجوانان و جوانان بیشتر دیده می‌شود. به‌طور خاص، نداشتن خواب کامل در یک شب تأثیرات منفی بیشتری نسبت به کاهش جزئی خواب دارد. همچنین کم‌خوابی موجب می‌شود در مواجهه با موقعیت‌های مختلف، چه مثبت و چه منفی، واکنش‌های عاطفی ضعیف‌تر و ناپایدارتر داشته باشیم. در نوجوانان، این مسئله می‌تواند به رفتارهای پرخطر، اضطراب و حتی افسردگی منجر شود.

پوست‌ آسیب می‌بیند

سلامت پوست نیز با خواب ارتباط تنگاتنگی دارد. در طول خواب، پوست بدن فرایندهایی مانند افزایش گردش خون، بهبود آبرسانی و جذب بهتر مواد را تجربه می‌کند. اگر خواب کافی نداشته باشید، این فرایندها مختل می‌شوند. به‌ویژه اثر درمان‌های پوستی و محصولات مراقبتی در شرایط کم‌خوابی کاهش می‌یابد. همچنین کم‌خوابی می‌تواند روند پیری پوست را تسریع کند و به تعادل میکروبی پوست آسیب بزند. در واقع، بدن در زمان خواب بهتر می‌تواند به بازسازی بافت‌ها بپردازد و با عوامل بیماری‌زا مقابله کند. به همین دلیل خواب کافی نه‌تنها سلامت عمومی بلکه زیبایی پوست را نیز بهبود می‌بخشد.

سلامت قلب‌ در معرض خطر قرار می‌گیرد

تحقیقات نشان می‌دهد خواب ناکافی می‌تواند به‌طور غیرمستقیم بر سلامت قلب تأثیر بگذارد. به‌عنوان مثال، چاقی می‌تواند خواب را مختل کند و به‌نوبه خود مشکلات قلبی را تشدید کند. بی‌خوابی می‌تواند فشار خون را افزایش دهد، ضربان قلب را نامنظم کند و به مرور زمان منجر به بیماری‌های قلبی شود. حتی در افرادی که به ظاهر سالم هستند، نداشتن خواب منظم ممکن است زمینه بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی را فراهم کند.

احتمال اضافه‌وزن افزایش می‌یابد

رابطه بین خواب و وزن بدن پیچیده‌تر از آن است که تصور می‌شود. مطالعات جدید نشان می‌دهد که کیفیت کلی خواب، شامل عواملی مانند مدت‌زمان خواب، منظم بودن ساعت خواب و میزان رضایت از آن، تأثیر مستقیمی بر روند کاهش وزن دارد. در یک پژوهش، ۱۲۵ فرد دارای اضافه‌وزن در یک برنامه کاهش وزن ۱۲ ماهه شرکت کردند. نتیجه این بود که آن دسته از شرکت‌کنندگانی که خواب باکیفیت‌تری داشتند، کاهش وزن و چربی بیشتری را تجربه کردند. در مقابل، خواب ناکافی می‌تواند موجب افزایش اشتها، به‌ویژه میل به غذاهای پرکالری، و در نتیجه افزایش وزن شود.

خواب چیزی بیش از تعطیلی موقت مغز است؛ خواب، زمان طلایی برای ترمیم، بازیابی و تقویت عملکردهای بدن و ذهن است. از تقویت حافظه گرفته تا تنظیم احساسات، از سلامت قلب تا درخشش پوست، همه و همه در گرو خوابی باکیفیت هستند. اگر این شب‌ها کم‌خوابی برایتان عادی شده، زمان آن رسیده که در برنامه روزمره خود بازنگری کنید. بدون شک بدن‌تان از شما سپاسگزار خواهد بود.