نقش راهبردی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در روزهای جنگ و ناامنی

 فرارو- شاهرخ کشاورز، در هر بحرانی، فروشگاه‌های زنجیره‌ای دیگر صرفاً نقش تأمین‌کننده مایحتاج روزمره را ایفا نمی‌کنند. آن‌ها به یکی از ارکان پایداری اجتماعی،   آرامش روانی عمومی، و تعادل بازار تبدیل می‌شوند. این شبکه‌ها در بزنگاه‌های بحرانی، بخشی از زیرساخت حیاتی کشور به شمار می‌آیند؛ زیرساختی   که بی‌سروصدا، اما مؤثر، نقش کلیدی در حفظ ثبات زندگی روزمره مردم دارد.

به گزارش فرارو، تجربه جنگ اخیر بار دیگر این واقعیت را آشکار کرد؛ در شرایطی که جوامع با بحران‌های کلان سیاسی، نظامی یا اقتصادی مواجه می‌شوند، برخی از بخش‌های اقتصادی که در حالت عادی در سایه قرار دارند، به جایگاه راهبردی ارتقا می‌یابند. صنعت خرده‌فروشی سازمان‌یافته، به‌ویژه در قالب فروشگاه‌های زنجیره‌ای یکی از همان بخش‌هاست. مشابه آنچه در دوران کرونا تجربه شد، این بار نیز فروشگاه‌های زنجیره‌ای با حفظ فعالیت پایدار، تأمین به‌موقع کالاهای اساسی و اطمینان‌بخشی به جامعه، بار دیگر نقش خود را به‌عنوان ستون پشتیبان معیشت و آرامش عمومی ایفا کردند.

سربازان معیشتی در بزنگاه‌های ملی

صنعت خرده‌فروشی سازمان‌یافته ایران، به‌ویژه فروشگاه‌های زنجیره‌ای، امروز از یک کسب‌وکار صرف، به یک نهاد حیاتی در مدیریت بحران تبدیل شده است. آنها تنها کالا نمی‌فروشند؛ بلکه امنیت روانی، پایداری اقتصادی و تضمین شغلی به جامعه تزریق می‌کنند.

این فروشگاه‌ها در بزنگاه‌های حساس از اپیدمی کرونا تا حملات نظامی ثابت کرده‌اند که می‌توانند در نقش سربازان معیشتی کشور، در کنار کادر درمان و نهادهای امدادی، بار اصلی حفظ زندگی روزمره مردم را به دوش بکشند.

با این‌حال، برای ارتقای این نقش به سطح جهانی، نیاز به تدوین استراتژی‌های خرده‌فروشی مقاوم، پروتکل‌های اضطراری و حمایت ساختاری از این شبکه‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.

پایداری در تأمین کالاهای اساسی

یکی از مهم‌ترین عملکردهای فروشگاه‌های زنجیره‌ای در روزهای تنش نظامی اخیر، حفظ و تداوم جریان توزیع کالاهای اساسی بود. درحالی‌که نگرانی‌هایی درباره کمبود اقلام روزمره وجود داشت، فروشگاه‌های زنجیره‌ای در سراسر کشور، حتی در شرایطی که بخشی از فعالیت‌های شهری دچار اختلال شده بود، به فعالیت خود ادامه دادند. به‌ویژه در شهری مانند تهران، که به‌عنوان پایتخت و پرجمعیت‌ترین شهر ایران، همواره در صدر شاخص‌های مصرف قرار دارد، بسیاری از مراکز خرید به دلایل امنیتی یا احتیاطی به‌طور موقت تعطیل شده بودند. بااین‌حال، هایپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای واقع در دل همین مراکز خرید، برخلاف سایر واحدهای تجاری، با هماهنگی دستگاه‌های مسئول و بهره‌گیری از زیرساخت‌های مستقل عملیاتی خود، همچنان فعال ماندند و بدون وقفه به تأمین مایحتاج مردم ادامه دادند. این استمرار خدمات در قلب زیرساخت‌های تعطیل‌شده شهری، نشان‌دهنده جایگاه راهبردی این فروشگاه‌ها در مدیریت بحران و تأمین آرامش روانی شهروندان بود.

این حضور مداوم، نتیجه سال‌ها توسعه زیرساخت‌های زنجیره تأمین، ارتباط مستقیم با تولیدکنندگان، و انبارش پیشگیرانه در مقاطع حساس است. در شرایطی که بخشی از نظام توزیع سنتی دچار اختلال موقت شده بود، این فروشگاه‌ها توانستند نیاز روزمره خانوارها را تأمین کرده و از بروز شوک روانی در جامعه جلوگیری کنند.

نکته‌ای که کمتر دیده می‌شود، ارتباط مستقیم فروشگاه‌های زنجیره‌ای با تولیدکنندگان داخلی است. برخلاف خرده‌فروشی سنتی که عمدتاً متکی بر واسطه‌گری است، فروشگاه‌های زنجیره‌ای ساختار خرید مستقیم از تولید دارند. این یعنی در بحران‌هایی مانند جنگ یا تحریم، می‌توانند در نقش یک مسیر امن و بی‌واسطه برای تداوم فروش تولید ملی ظاهر شوند. در واقع، این فروشگاه‌ها نه‌تنها مصرف مردم را تأمین کردند، بلکه حلقه اتصال زنده میان کارخانه‌ها و خانوارها بودند.

پایداری روانی و کاهش اضطراب اجتماعی

در زمان بحران، مردم معمولاً با «اضطراب کمبود» مواجه می‌شوند. قفسه‌های خالی، صف‌های طولانی یا تعطیلی‌های گسترده، به‌سرعت می‌توانند منجر به رفتارهای هیجانی مانند احتکار خانگی یا خرید بیش از نیاز شوند. در این فضا، حضور آرام و پیوسته فروشگاه‌های زنجیره‌ای، نقش نوعی نظم‌دهی به احساس عمومی را ایفا می‌کند. در روزهای اخیر، هم‌زمان با بالا گرفتن تنش‌ها، بسیاری از فروشگاه‌های زنجیره‌ای با انتشار پیام‌های اطمینان‌بخش، حضور پررنگ و عرضه کافی، توانستند اعتماد عمومی را حفظ کرده و از بروز هراس گسترده جلوگیری کنند.

اشتغال پایدار در قلب بحران

یکی دیگر از وجوه کمتر دیده‌شده فروشگاه‌های زنجیره‌ای، ایجاد و حفظ اشتغال پایدار در شرایط بحرانی است.

چه در دوران کرونا که بسیاری از کسب‌وکارها به تعطیلی کامل رسیدند و چه در روزهای جنگی اخیر، فروشگاه‌های زنجیره‌ای با حضور فعال در صحنه به هزاران نیروی انسانی خود امکان ادامه فعالیت دادند. این استمرار شغلی، علاوه بر پیامدهای اقتصادی، اثر مستقیمی در حفظ سلامت روانی جامعه کار نیز دارد. کارمندان این فروشگاه‌ها در عمل، بخشی از سربازان معیشتی و نیروی خط مقدم اقتصادی کشور  بوده‌اند.

این نخستین‌بار نیست که فروشگاه‌های زنجیره‌ای نقش‌آفرینی زیرساختی دارند. در روزهای اوج شیوع کرونا، به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران که مراکز خرید، بازارها و واحدهای صنفی تعطیل بودند فروشگاه‌های زنجیره‌ای، فروشگاه‌های تخفیف‌محور و هایپرمارکت‌ها، حتی آن‌هایی که در دل مراکز خرید تعطیل قرار داشتند، با هماهنگی ستاد ملی کرونا به فعالیت خود ادامه دادند. در آن دوران نیز، تجربه موفق حفظ زنجیره تأمین، اشتغال و اعتماد عمومی شکل گرفت؛ الگویی که امروز در مواجهه با تهدیدات نظامی مجدداً تکرار شده است.