سرجون، معمار یک واقعه

وحید محمود قره باغ؛     "معاویه در حال مرگ، این نامه را نوشت که اگر در کوفه شورشی صورت گرفت، عبیدالله بن زیاد مامور آنجا شود." این گفته سرجون خطاب به یزید بود زمانی که یزید به هیچ وجه مایل به انتخاب ابن زیاد برای زمامداری کوفه نبود و در نهایت سرجون عهدنامه ای را که معاویه پیش از مرگ و محرمانه به او سپرده بود، به یزید داد. این چنین بود که مقارن بیعت کوفیان با مسلم بن عقیل، یزید با رای و نظر سرجون، عبیدالله بن زیاد را برای سرکوب کوفیان به حکومت برگزید.

با اینکه دلایل چندی باعث شکل گیری واقعه کربلا شد ولی در این بین نقش سرجون بی بدیل است. سرجون بن منصور یونانی که بیشتر به سرجون رومی مشهور است یک صاحب منصب ملکی در اوایل خلافت اموی بود. او همچنین پسر یک مقام برجسته بیزانسی دمشق بود و مورد توجه خلفای اولیه اموی قرار گرفت و تا زمانی که عبدالملک بن مروان او را به عنوان بخشی از تلاش هایش برای عربی کردن اداره خلافت برکنار کرد، به عنوان رئیس اداره مالی سوریه باقی مانده بود.

سرجون مناصب اداری ارشدی را در دمشق بر عهده داشت؛ او که توسط امپراتور بیزانس موریس به عنوان یک مقام مالی منصوب شده بود موقعیت برجسته خود را در شهر و در طول اشغال آن توسط ایرانیان و پس از آن و حتی به دنبال بازیابی بیزانس نیز حفظ کرد. ضمن اینکه خود او شهر را به خلافت نوپای مسلمانان تحت رهبری خالد بن ولید تسلیم کرد.

سرجون به عنوان مشاور معاویه خدمت می کرد و در عین حال کاتب معاویه در امر حکومت نیز بود و مسئولیت نوشتن دیوان خراج وی را بر عهده داشت. سرجون پس از درگذشت معاویه، در دربار یزید هم نقش داشت. او حتی به عنوان حاکم و امیر دمشق و اطراف آن نیز انتخاب شده بود و همچنین مسئولیت جمع آوری درآمد را در اختیار داشت.

سرجون از محبوبیت بالایی در میان خانواده خلیفه برخوردار بود کسی که املاک زیادی در سراسر شام داشت و از ثروت خود برای آزادی برخی زندانیان که از نزدیکان او نیز بودند استفاده می‌کرد. او در زمان پنج خلیفه مختلف معاویه اول، یزید اول، معاویه دوم، مروان اول و عبدالملک و برای مدت تقریبا نیم قرن، یکی از تاثیرگذارترین چهره ها و البته مسئول اداره مالی سوریه بود. گفتنی است نام "سرجون" شکل سریانی نام سارگون است. با اینکه پس از یزید، سرجون رومی، به عنوان کاتب بیت المال در حکومت عبدالملک بن مروان خدمت می کرد و در نهایت به دستور عبد الملک از قدرت کنار رفت.