شیرخشک رژیمی در ایران؛ سهمیه کمتر، کمبود بیشتر
با وجود اعلام پر بودن انبارهای شیرخشک توسط مسئولان، شیرخشک مخصوص کودکان حساس به پروتئین گاوی، به‌ویژه برند آپتامیل پپتی، در داروخانه‌ها کمیاب است. این کمبود که گفته می‌شود ناشی از بحران جهانی است، همچنان والدین را نگران کرده و به چالش‌های داخلی مانند سهمیه‌بندی، مشکلات واردات و سیاست‌های ارزی دامن زده است.
فرارو- طناز سادات حسینی فر؛ در حالی که مشاور رئیس سازمان غذا و دارو از پر بودن انبارهای شیرخشک با برندهای متفاوت خبر داده است، شهروندان از کمبود شیرخشکی گلایه دارند که مخصوص کودکان حساس به پروتئین گاوی هستند.
به گزارش فرارو، در کنار سهمیه‌بندی شیرخشک که در برخی موارد والدین را با مشکل مواجه می‌کند، شیرخشکی که مخصوص کودکان حساس به شیر گاوی است با کمبود روبه روست. شیرخشکی با نام آپتامیل پپتی که بدون داشتن نسخه پزشک به دست نمی‌رسد. حال اگر این نسخه در دست باشد، این شیرخشک، موجود نیست.
در این میان، رئیس سازمان غذا و دارو در گفت و گوی ۱۵ مرداد خود اعلام کرد: «تنها در مورد برند خاصی همچون آپتامیل پپتی به‌دلیل کمبود جهانی، با کاهش مقطعی روبه‌رو بودیم که تأمین آن تا پایان هفته انجام خواهد شد.» اما با رسیدن به پایان هفته نیز، همچنان داروخانه‌ها خالی از این نوع شیرخشک هستند.
حال سوال اینجاست که آیا کمبود شیرخشک ویژه کودکان حساس به پروتئین گاوی، مانند آپتامیل پپتی، واقعاً ناشی از بحران جهانی تأمین است یا این کمبود بیشتر ریشه در مشکلات داخلی نظیر واردات، توزیع، یا سیاست‌های ارزی و نظارتی دارد؟
مشکلات بر سر راه عرضه شیرخشک
طبق بررسی‌ها، شیرخشک در ایران به سه دسته تقسیم می‌شود. شیر خشک متابولیک، شیر خشک رژیمی و شیر خشک رگولار. شیرخشک رگولار که در ایران تولید شده و به گفته رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اطفال با وجود شرایط خاص کشور و قطعی برق و کمبود نقدینگی، تاکنون حتی بیشتر از سال‌های قبل تولید شده است.
با فاکتور گرفتن از شیرخشک رگولار، به نوع رژیمی و متابولیک آن می‌رسیم که طبق آمارها نوع رژیمی آن ۱۵ درصد از شیرخشک مصرفی در ایران هستند؛ به نظر می‌رسد این نقطه، گره کور توزیع شیرخشک باشد؛ اما آیا واقعیت همینطور است؟
نظام پیچیده توزیع و سهمیه‌بندی
در ایران، چرخه‌ای که شیرخشک را به دست والدین می‌رساند، نظامی پیچیده است. این نظام با طرح دارویار دولت سیزدهم، پیچیده‌تر شد که به دلیل کنترل قیمت، دسترسی به دارو و مبارزه با قاچاق و احتکار ایجاد شده بود. در این میان تخصیص یارانه به تولیدکنندگان و داروخانه‌ها نیز ضمن برانگیختن نارضایتی آنان، باعث شد که این مساله حساس‌تر شود.
پس از آن، داروخانه‌ها برای فروش شیرخشک‌ها، به خصوص نوع رژیمی آن، با سیستم سخت‌گیرانه‌تری پیش رفتند. به عنوان مثال از ارائه آن بدون نسخه پزشک خودداری می‌کنند یا در صورت خرید در هفته جاری، مجددا شیرخشکی به شما نمی‌دهند.
سهمیه‌بندی شیرخشک و چالش‌ها
مساله سهمیه‌بندی شیرخشک هم مطرح است؛ مساله‌ای که حوالی سال‌های ۲۰۲۲ در سطح جهانی به وجود آمد ولی در ایران همچنان پابرجاست. طبق سهمیه‌بندی تا ۵ مردادماه، به هرکودک حدود ۲۰ قوطی شیرخشک تحویل داده می‌شد که ۱۰ عدد آن یارانه‌ای و ۱۰ عدد دیگر آزاد بودند.
اما، از این تاریخ به بعد، عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان ایران ضمن اشاره به این مساله که سهمیه شیرخشک نوزادان به دلیل سواستفاده کم شده است گفت: «تعداد ۲۰ قوطی شیرخشک در ماه برای نوزاد زیاد بود که هر ۱.۵ روز، یک قوطی می‌شد.»
این درحالی است که مشاوران تغذیه کودکان می‌گویند: «به طور میانگین، نوزادان در طول یک ماه حدود ۱۰ تا ۲۰ قوطی شیرخشک مصرف می‌کنند؛ البته این میزان بر اساس عواملی مانند سن، وزن و شرایط تغذیه‌ای هر کودک می‌تواند کمتر یا بیشتر شود.»
سهمیه شیرخشک رژیمی و وضعیت در نقاط مختلف کشور
اما، این سهم در مورد شیرخشک‌های رژیمی به خصوص در برخی از نقاط کشور کمتر نیز هست.
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در مورد این مساله گفت: «در مورد شیرخشک رژیمی نیز نوزاد ۶ تا ۰ ماه، ۱۰ عدد یارانه، بدون دریافت سهیه غیر یارانه، نوزاد ۱۲ الی ۶ ماه، ۸عدد شیر خشک یارانه، بدون دریافت سهمیه غیریارانه و نوزاد ۲۴ الی ۱۲ ماه، ۶ عدد شیر خشک یارانه، بدون دریافت سهمیه غیریارانه می‌توانند دریافت کند.»
به گفته وی این سهمیه‌بندی در پی ابلاغی به منظور جلوگیری از احتکار و توزیع عادلانه اجرا شده است. اما آیا این شیوه مدیریت، خانواده‌ها را با چالش روبه‌رو نمی‌کند؟
شهروندخبرنگاری در یک پیام برای خبرگزاری صدا و سیما نوشت: «جدیدا حدود دو ماه است که شیرخشک برای کودکان بسیار کمیاب شده و حتی در مراجعه به داروخانه‌ها حالت سهمیه‌ی بسیار کم برای نوزادان شده است، این در حالی است که سخنگوی دولت مدعی نبودن مشکل در تامین شیرخشک بودند و حتی سهمیه‌ای هم که اختصاص داشت را کاهش داده‌اند و نوزادان و کودکان شیرخوار ما گرسنه می‌مانند.»
دلایل کاهش سهمیه شیرخشک
حال سوال اینجاست، که با صرف نظر از مساله سوءاستفاده، چه دلایلی برای کاهش سهمیه شیرخشک کودکان می‌تواند وجود داشته باشد. معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در مورد مشکلاتی که بر سر راه عرضه‌کنندگان شیر خشک وجود دارد گفت: «گاهی داروخانه‌ها به دلیل دیر پرداخت شدن یارانه بیمه‌ها، توان مالی کافی برای تهیه شیر خشک را ندارند. این عوامل باعث می‌شود برخی برندها در برخی داروخانه‌ها موجود نباشند.»
این مساله از دید یکی از تولیدکنندگان شیرخشک رژیمی نیز تایید می‌شود و وی اشاره دارد که این شیرخشک‌ها که بخشی از آن وارداتی است، کاملا به تامین و تخصیص ارز وابسته هستند و اگر تاخیر یا تعللی در این زمینه صورت بگیرد، با کمبود مواجه خواهد شد.
با این تفاسیر شیر خشک رژیمی که بیشتر از سایرین به ارز نیاز دارد با مشکل بیشتری روبه‌روست. رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اطفال با اشاره به این مساله که برخی شیرخشک‌های رژیمی به عنوان مثال از فرانسه وارد میشوند و برای دریافت آن باید سالی یک بار درخواست داد گفت: «فرض کنید در تخصیص ارز، تعلل رخ بدهد، در نتیجه امکان واردات گرفته می‌شود.»
بررسی ادعای کمبود جهانی شیرخشک رژیمی
با بررسی دقیق‌تر، ادعای کمبود جهانی شیرخشک رژیمی که رئیس سازمان غذا و دارو به آن اشاره کرده بود، محل تردید است.
آخرین اخبار مربوط به کمبود این نوع شیر در جهان، مربوط به سال‌های ۲۰۲۲ تا اوایل ۲۰۲۳ است. در همان سال‌ها نیز سازمان بهداشت کانادا، در خبری، ضمن اشاره به این مساله که در بازار داخلی با کمبود این نوع شیرخشک مواجه شده است نوشت: «این محصول دارای برچسب انگلیسی، به صورت موقت از هلند وارد می‌شود تا کمبود موجود در بازار را جبران کند.»
مشابه این خبر نیزدر شرکت Nutricia دیده می‌شود. در اوایل سال ۲۰۲۲ و در میانه بحران کرونا، این شرکت گزارش داد که برخی محصولات تخصصی از جمله Pepti Junior با مشکل تأمین روبه‌رو شده‌اند، اما این کمبود گذرا و مربوط به همان زمان و شرایط خاص بوده است، نه یک کمبود جهانی پایدار.
با بررسی بیشتر، حداقل در خبرگزاری‌های خارجی و رسمی، در مورد کمبود شیرخشک رژیمی برند آپاتامیل وجود ندارد.
