سایه سنگین مکانیسم ماشه بر بازار سرمایه

روز گذشته تابلوی معاملاتی در شرایطی به رنگ سرخ درآمد که امیدها برای بازگشت بازار به ریل صعودی همچنان در ‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در شرایطی که انتظار می‌رفت کانال حمایتی ۲‌میلیون و ۵۰۰ هزار واحدی حفظ شود و بازار نوسان موقتی را به ثبت برساند، اما افزایش حجم عرضه‌ها همچنان مانع بزرگی برای پایان اصلاح بازار در نظر گرفته می‌شود. از سوی دیگر سردرگمی در خصوص روابط بین‌المللی همچنان سایه سنگینی بر سر بازار انداخته است.

به گزارش دنیای اقتصاد، درواقع یکی از مهم‌ترین ریسک‌هایی که بازار در شرایط فعلی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند ریسک مربوط به سیاست‌های بین‌المللی در کنار احتمال فعال‌سازی مکانیسم ماشه است. از این‌رو سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند در دارایی‌های با ریسک پایین‌تر سرمایه‌گذاری کنند و بازار سرمایه را در تلاطم نوسانات رها کنند.

از سوی دیگر ریسک‌های داخلی مانند سیاست‌های ضد و نقیض در خصوص صنعت خودرو خود به معضلی برای کاهش توان بازار برای بهبود تبدیل شده است. از سوی دیگر اظهارات اخیر وزیر اقتصاد پیرامون تک‌نرخی شدن نرخ ارز در صورتی که عملیاتی شود می‌تواند تغییرات اساسی در وضعیت بازار ایجاد کند. 

بازار از لنز آمار

دماسنج اصلی بازار سرمایه پس از دو روز صعود متوالی و بازپس‌گیری محدوده حمایتی ۲‌میلیون و ۵۰۰ هزار واحدی روز گذشته با عقب‌نشینی ۰.۷۷ درصدی روبه‌رو شد و با از دست دادن این کانال حمایتی به محدوده ۲‌میلیون و ۴۹۴ هزار واحدی ریزش کرد. از سوی دیگر نماگر هموزن نیز همگام با سایر نماگرهای اصلی کاهش ارتفاع ۰.۱۷ درصدی را تجربه کرد و در محدوده ۷۶۹هزار و ۵۶۱ واحدی قرار گرفت.

شاخص کل فرابورس نیز که معیار مناسبی برای بررسی وضعیت سهام مختلف فرابورسی است، حدود ۰.۱ درصد سرخ‌پوش بود و روز گذشته در سطح ۲۳ هزار و ۲۷۵ واحدی کار خود را به اتمام رساند.  ارزش معاملات خرد بازار سرمایه روز گذشته که شامل سهام، حق‌تقدم و صندوق‌های سهامی بازار می‌شود مقدار ۳ هزار و ۴۶۸ ‌میلیارد تومانی را ثبت کرده است که نسبت به ‌روز گذشته حدود ۲۶ درصد افت داشته است. از طرفی روز سه‌شنبه حدود ۶۰۵ ‌میلیارد تومان نقدینگی از بازار خارج شده است.

بورس در گرداب نوسانات

پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه در خصوص وضعیت منفی روز گذشته بازار عنوان کرد: بازار سهام در روزهای اخیر شاهد نوسانات متعددی بوده است که به عوامل مختلفی از جمله حضور یا غیبت فروشندگان، تغییرات در حجم معاملات‌ و اظهارات مقامات اقتصادی مرتبط است. بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که مثبت بودن بازار در روزهای گذشته به طور عمده از مسیر کاهش حضور فروشندگان می‌گذرد.

در روزهایی که ارزش معاملات به شدت پایین بوده، بازار به دلیل کمبود عرضه سهام، روند صعودی محدودی را تجربه کرده است. اما با بازگشت فروشندگان به بازار و افزایش تعداد آنها، که از حجم معاملات نیز قابل مشاهده بوده، اتمسفر بازار تغییر کرده و فشار فروش افزایش یافته است. این موضوع را می‌توان در داده‌های ورود و خروج نقدینگی و همچنین ارزش معاملات روزانه مشاهده کرد.

به عبارت دیگر، افزایش حضور فروشندگان نه‌تنها به کاهش قیمت‌ها منجر شده، بلکه نشانه‌ای از تغییر در اساس عرضه و تقاضای بازار است. الیاس‌کردی پیرامون اظهارات اخیر وزیر اقتصاد نیز ادامه داد: از سوی دیگر سیدعلی مدنی‌زاده، وزیر امور اقتصادی و دارایی در اظهارات اخیر خود به چند نکته کلیدی اشاره کرد که توجه فعالان بازار را به خود جلب کرده است.

نخست، تاکید بر تک‌نرخی کردن نرخ ارز، هدفی که وزرای پیشین نیز بارها آن را مطرح اما در عمل به نتیجه خاصی نرسیدند. از سوی دیگر تلاش برای حرکت به سوی مدیریت کسری بودجه‌های مزمن‌ که از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران به شمار می‌رود. این اظهارات، هرچند از منظر فعالان اقتصادی منطقی و قابل دفاع به نظر می‌رسد، اما بازار واکنش مثبتی به آن نشان نداده است.

دلیل این عدم واکنش را می‌توان در تجربه‌های گذشته جست‌وجو کرد. وزرای پیشین که از توان اجرایی بیشتری برخوردار بودند، نتوانستند این وعده‌ها را عملی کنند. در نتیجه، فعالان بازار به توانایی وزیر اقتصاد برای اجرای این اصلاحات اقتصادی تردید دارند و به همین دلیل، اظهارات وی تاثیر چندانی بر بازار نداشته است.  الیاس‌کردی در خصوص کشمکش‌های اخیر در صنعت خودرو نیز گفت: صنعت خودرو در ایران به تازگی شاهد دو تغییر مهم کاهش بوروکراسی قیمت‌گذاری و حذف شورای رقابت از فرآیند تعیین قیمت بوده است.

با این حال، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان همچنان نقش نظارتی خود را حفظ کرده و می‌تواند مانع از آزادسازی کامل قیمت‌ها شود. این موضوع نشان می‌دهد که برخلاف تصور برخی، صنعت خودرو همچنان از قیدوبندهای قیمت‌گذاری رها نشده است. سایه سازمان حمایت و امکان بازگشت به محدودیت‌های قیمتی، جذابیت این صنعت را برای سرمایه‌گذاران کاهش داده است. از سوی دیگر در شرایط فعلی صنایع مختلف در ایران با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. به طوری که تاب‌آوری صنایع در برابر ناترازی‌های حوزه انرژی مانند قطعی برق و گاز یا افزایش نرخ بهره در کنار ریسک‌های سیستماتیک، مانند نااطمینانی و عدم اعتماد در بازارها وضعیت نامطلوبی را برای سرمایه‌گذاری رقم زده است.

این نااطمینانی که ریشه در عوامل کلان اقتصادی و سیاسی دارد، مانع از وقوع تحولات مثبت در صنایع مختلف می‌شود. به نظر می‌رسد تا زمانی که این فضای ناامنی و بی‌اعتمادی برطرف نشود، صنایع نمی‌توانند به طور کامل از پتانسیل‌های خود بهره‌مند شوند.  الیاس‌کردی در خصوص اخبار مذاکراتی نیز گفت: مهم‌ترین عاملی که می‌تواند شرایط بازار را بهبود بخشد، اخبار مربوط به مذاکرات بین‌المللی است.

در گذشته، حتی انتشار اخبار مثبت در این زمینه می‌توانست جو بازار را بهبود بخشد. اما در شرایط کنونی، صرف انتشار اخبار بدون نتایج ملموس کافی نخواهد بود. بازار به تحولات واقعی و پایدار نیاز دارد تا اعتماد سرمایه‌گذاران بازگردد. با توجه به روند منفی اخیر، در صورت تداوم شرایط کنونی، به نظر نمی‌رسد بازار سهام در کوتاه‌مدت به سمت بهبود حرکت کند. افزایش ارزش معاملات و کاهش ریسک‌های سیستماتیک می‌تواند به بهبود روند معاملات کمک کند.

از این رو با توجه به شرایط کنونی، انتظار می‌رود که بازار سهام در روزهای آینده، به‌ویژه در روز چهارشنبه، همچنان با چالش‌هایی مواجه باشد. احتمال می‌رود هفته آینده نیز مشابه هفته جاری سپری شود؛ به این معنا که در ابتدای هفته، به دلیل نبود اخبار جدید و آرامش نسبی، بازار شرایط بهتری داشته باشد، اما در ادامه هفته و افزایش فشار فروش، شرایط دشوارتر شود.

عرفان کاظم‌زاده کارشناس بازار سرمایه روند منفی بازار روز سه‌شنبه را این گونه مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد: بازار سرمایه در هفته‌های گذشته وارد مرحله‌ای تعادلی شده که در مقایسه با دوره‌های پیشین، از هیجان کمتری برخوردار است.

مشاهدات نشان می‌دهد طی یک هفته تا ۱۰ روز گذشته، بازار در شرایطی باثبات‌تر قرار گرفته و نوسانات آن کاهش یافته است. برخی روزها تقاضا بر عرضه پیشی می‌گیرد و برخی روزها عرضه غالب است، اما تعداد روزهایی که عرضه بر تقاضا غلبه کرده، بیشتر بوده است.

این وضعیت به ابهامات موجود در فضای اقتصادی نسبت داده می‌شود که سرمایه‌گذاران را در تردید نگه داشته و مانع بازگشت قاطع آنها به بازار شده است. سرمایه‌گذاران که میان گزینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری مردد هستند، ترجیح می‌دهند تا روشن شدن روابط بین‌المللی، معاملات خود را به تعویق بیندازند.

به نظر می‌رسد در صورت نبود رویدادهای خاص سیاسی یا اقتصادی، این روند تعادلی ادامه یابد و زمینه‌ای برای بازگشت بازار به شرایط عادی‌تر فراهم کند. این بازگشت می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را تقویت کند.

  کاظم‌زاده در خصوص اظهارات اخیر وزیر اقتصاد گفت: بازار سرمایه همچنان با مشکلات متعددی مواجه است که دولت پیش‌تر وعده بهبود آنها را داده بود، اما همچنان به طور کامل رفع نشده‌اند. تک‌نرخی شدن ارز که وزیر اقتصاد به آن اشاره کرد، از جمله این مسائل است. اجرای صحیح این سیاست می‌تواند تاثیرات مثبتی بر اقتصاد داشته باشد، اما تاخیر در عملیاتی کردن آن، ابهامات را افزایش داده است.

همچنین صنعت خودرو، به‌ویژه شرکت ایران‌خودرو، یکی از نقاط حساس اقتصاد ایران است. واگذاری مدیریت این شرکت به بخش خصوصی، گامی نوآورانه تلقی می‌شود که می‌تواند الگویی برای دیگر شرکت‌ها باشد. این رویکرد که ابتدا مدیریت را به بخش خصوصی منتقل می‌کند و سپس سهام را واگذار می‌نماید، برای نخستین مرتبه در مقیاس بزرگ اجرا می‌شود.

با این حال، چالش‌هایی مانند مشکلات نرخ‌گذاری فروش و مسائل مالیاتی همچنان پابرجا است. این واگذاری برای فرآیند خصوصی‌سازی در ایران اهمیت زیادی دارد و نحوه تعامل حاکمیت با بخش خصوصی، مسیر آینده را تعیین خواهد کرد.

در صورت موفقیت، این روند به نفع بخش خصوصی، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان خواهد بود. فشارهای موجود بر قیمت‌گذاری دستوری باید در برابر اصول اقتصادی عقب‌نشینی کنند، زیرا تجربه سال‌های گذشته نشان داده این سیستم نه تنها موثر نبوده، بلکه زیان‌های هنگفتی به خودروسازان وارد کرده است. تغییر این روش برای خروج صنعت خودرو از رکود ضروری است.