درآمد ۱۳ میلیونی پزشکان واقعیت دارد؟

طبق آماری که به مناسبت روز پزشک منتشر شد، حدود ۳۰ هزار پزشک در کشور وجود دارند که مدرک خود را دریافت کرده‌اند، اما در حوزه طبابت فعالیت نمی‌کنند و در مشاغل غیرمرتبط مشغول به کار شده‌اند. از طرفی در جامعه این باور عمومی وجود دارد که تمامی پزشکان درآمدهای بسیار بالایی دارند و نیازی به فعالیت در مشاغل دیگر ندارند.

به گزارش جهان صنعت، به نظر می‌رسد در عمل چنین نیست و بسیاری از پزشکان به خصوص پزشکان تازه‌کار با وجود فشار کاری بالا و شیفت‌های طولانی و سنگین دریافتی کمی دارند. همچنین تمایل به طبابت در رشته‌هایی مانند بیهوشی و اطفال به دلیل درآمد ناکافی کاهش محسوس پیدا کرده است.

در این خصوص با دکتر امیر صدری، مدیر روابط عمومی نظام پزشکی ایران و عضو شورای اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌‌خوانید.  

جذابیت حوزه‌های مدیریت دولتی و میان‌رشته‌ای برای پزشکان

این موضوع چند بُعد دارد. اول اینکه باید دید این ۳۰ هزار نفری که گفته می‌شود طبابت نمی‌کنند، در چه حوزه‌هایی فعالیت دارند. بخشی از آن‌ها جذب مشاغل مدیریتی یا سمت‌های دولتی می‌شوند؛ به عنوان نمونه، رئیس‌جمهور و معاون اجرایی رئیس‌جمهور هر دو پزشک هستند. در بسیاری از وزارتخانه‌های غیرمرتبط نیز مدیرانی با مدرک پزشکی فعالیت می‌کنند.

گروه دیگری از پزشکان وارد حوزه‌های میان‌رشته‌ای می‌شوند؛ مثلاً در حقوق یا فناوری اطلاعات فعالیت دارند. این مسیرها می‌تواند ناشی از نیازهای زمانه یا فرصت‌های جدید باشد. بخش دیگری نیز به دلایل اقتصادی یا شرایط کاری، جذب حوزه‌هایی می‌شوند که ارتباط مستقیمی با پزشکی ندارد اما درآمد بیشتری برایشان به همراه دارد.

فعالیت حرفه‌ای پزشکان عمومی در شهرهای بزرگ در خطر است

نکته مهم این است که در شهرهای بزرگ، پزشکان عمومی فرصت چندانی برای فعالیت حرفه‌ای ندارند. در تهران و کلان‌شهرها، حتی برای بیماری‌های ساده مثل سرماخوردگی هم اغلب مردم مستقیماً به پزشکان متخصص مراجعه می‌کنند. همین مسئله باعث می‌شود پزشکان عمومی در این شهرها امکان تأمین درآمد کافی از طریق طبابت نداشته باشند. به همین دلیل بسیاری از آن‌ها یا به سمت حوزه‌هایی مانند خدمات زیبایی می‌روند یا شغل دیگری انتخاب می‌کنند.

از سوی دیگر، در برخی رشته‌های تخصصی نیز کمبود جدی داریم. به عنوان مثال، در سال‌های اخیر کمتر کسی برای تخصص‌های بیهوشی، طب اورژانس یا حتی اطفال ثبت‌نام می‌کند. دلیل اصلی این موضوع بحث درآمد است. برخی پزشکان با آرمان‌ها و تصورات خاصی وارد این رشته می‌شوند اما پس از مواجهه با واقعیت بازار کار و درآمد، مسیر خود را تغییر می‌دهند.

طبابت غیر مستقیم نیز نوعی طبابت است

آماری که ارائه می‌شود، همواره دقیق نیست. مثلاً پزشکانی که در صنایع دارویی یا شرکت‌های حوزه سلامت کار می‌کنند، طبابت مستقیم ندارند اما همچنان در حوزه مرتبط با پزشکی فعالیت دارند. بنابراین نمی‌توان به‌طور قطعی گفت همه آن ۳۰ هزار نفر کاملاً از حرفه پزشکی خارج شده‌اند.

حقوق ثابت یک پزشک کمتر از دوران دستیاری!

فیش‌های حقوقی ۱۳ یا ۱۴ میلیون تومانی که برخی پزشکان تازه‌کار در شبکه‌های مجازی منتشر می‌کنند حقیقت دارد، اما این مسئله دو جنبه دارد. وقتی پزشک فارغ‌التحصیل می‌شود، یا باید طرح بگذراند یا در مورد آقایان، دوره سربازی پزشکی را انجام دهد. در هر دو حالت، پایه حقوق پایین است؛ چه پزشک عمومی باشد چه متخصص. حتی دستیاران تخصصی که در بیمارستان‌ها فعالیت می‌کنند، با وجود اینکه شیفت‌های سنگین و مسئولیت‌های بالایی دارند، دریافتی‌شان پایین است. جالب اینجاست که گاهی پس از فارغ‌التحصیلی، حقوق ثابت یک پزشک کمتر از دوران دستیاری او می‌شود.

کارانه به حقوق اضافه می‌شود

اما نکته‌ای که در محاسبه حقوق پزشکان نادیده گرفته می‌شود، کارانه است. کارانه معمولاً با تأخیر شش‌ماهه یا یک‌ساله پرداخت می‌شود. به همین دلیل اگر در فیش حقوقی شهریور ۱۴۰۴، مثلاً ۱۴ میلیون تومان درج شده باشد، این رقم کل دریافتی پزشک نیست؛ زیرا کارانه مربوط به آن دوره بعداً اضافه می‌شود. در بسیاری از رشته‌ها، کارانه می‌تواند دو تا سه برابر حقوق ثابت باشد؛ در برخی رشته‌ها تقریباً برابر با حقوق است؛ و در بعضی دیگر کمتر از آن. به همین علت رشته‌ها از نظر میزان دریافتی تفاوت چشمگیری دارند. رشته‌های جراحی یا رشته‌هایی که پروسیجرهای تخصصی بیشتری دارند، معمولاً کارانه بالاتری دریافت می‌کنند.

این تفاوت باعث می‌شود پزشکان به سمت رشته‌های خاصی گرایش پیدا کنند. در عین حال، پزشکان عمومی یا برخی متخصصان در مناطق کمتر برخوردار دریافتی پایینی دارند. به عنوان مثال، ممکن است یک پزشک متخصص پس از ۱۲ سال تحصیل و تلاش، در همان منطقه درآمدی کمتر از یک لیسانسه یا فوق‌لیسانس داشته باشد. این وضعیت به‌ویژه با توجه به فشار کاری و مسئولیت‌های سنگین، عادلانه نیست و نارضایتی ایجاد می‌کند.

دریافتی نهایی بیش از رقم فیش حقوقی است

حقوق پزشک تنها شامل حقوق ثابت نیست. آنچه به پزشک پرداخت می‌شود از دو بخش تشکیل می‌شود: حقوق ماهانه و کارانه. کارانه معمولاً با فاصله زمانی شش ماه تا یک سال بعد پرداخت می‌شود. بنابراین، اگر پزشکی در شهریور ۱۴۰۴ حقوق خود را دریافت کند، کارانه مربوط به همان ماه را ممکن است نیم‌سال یا حتی یک سال بعد دریافت کند. به همین دلیل صحیح نیست که دریافتی پزشک صرفاً بر اساس حقوق ماهانه، مثلاً ۱۴ میلیون تومان، محاسبه شود؛ چراکه در عمل دریافتی پزشکان بسیار بیشتر از این رقم است.

حتی پزشکانی که در مناطق محروم فعالیت می‌کنند، علاوه بر حقوق، کارانه دریافت می‌کنند. میزان کارانه در رشته‌های مختلف متفاوت است. در برخی رشته‌ها کارانه می‌تواند دو تا سه برابر حقوق ثابت باشد، در برخی رشته‌ها تقریباً معادل حقوق است، و در برخی دیگر کمتر از حقوق. به همین دلیل رشته‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ به طور معمول رشته‌های جراحی یا رشته‌هایی که پروسیجرهای تخصصی دارند، کارانه بالاتری نسبت به سایر رشته‌ها دریافت می‌کنند.

تمایل به رشته‌هایی با کارانه بیشتر

این تفاوت باعث شده میزان دریافتی پزشکان یکسان نباشد و همین مسئله موجب گرایش بیشتر دانشجویان پزشکی به سمت چند رشته خاص شود. با این حال، باید توجه داشت که درآمد پزشکان عمومی و برخی رشته‌های تخصصی پایین‌تر از حد انتظار است. به عنوان نمونه، در بسیاری از مناطق، یک کارشناس یا فوق‌لیسانس درآمدی مشابه یا حتی بیشتر از پزشک متخصص دارد؛ در حالی که پزشک متخصص ۱۲ سال تحصیلات دانشگاهی گذرانده و فشار کاری بسیار بالاتری را متحمل می‌شود. این وضعیت به‌طور طبیعی عادلانه نیست و از منظر حرفه‌ای نیز محل نقد جدی است.