زمان بازنگری در نگاه ایران به پرونده فلسطین

فرارو – محسن صالحی‌خواه؛ مسئله فلسطین در پیچیده‌ترین وضعیت ۸۰ سال اخیر است. بی‌سابقه‌ترین کشتار تاریخ منازعه اعراب و اسرائیل جریان دارد. تا همین امروز، حدود ۶۵ هزار فلسطینی در جنگی که پس از ۷ اکتبر راه افتاد قتل‌عام شدند و این جنگ نیز همچنان ادامه دارد. البته این تنها تلفات فلسطینیان از این جنگ است. در ۲۳ ماه گذشته بیش از ۱۰۰۰ نفر در جریان جنگ ۱۲ روزه با ایران و۳۱۰۰ نفر در حملات به لبنان  کشته شدند. از بُعد تلفات که بیرون بیاییم، آنچه در ۲۳ ماه گذشته از لحاظ سیاسی و امنیتی در منطقه و نظام بین‌الملل در خصوص این بحران مشاهده شد هم بی‌سابقه بود. وقتی تصاویر فرماندهان و رهبران سیاسی که در این بازه زمانی توسط اسرائیل ترور شدند را کنار هم بگذاریم، باور این که فهرست مذکور حاصل عملیات این رژیم طی این زمان است، بسیار سخت می‌شود. به ویژه در مورد ایران که هیچ کس وقایع نخستین ساعات آغاز جنگ یعنی بامداد ۲۳ خرداد را فراموش نمی‌کند.

آنچه امروز رخ می‌دهد، انتهای مسیری‌ست که در هشت دهه گذشته در جریان منازعه اعراب و اسرائیل طی شد. این روند فراز و فرودهای بسیاری داشت. جنگ‌های فراوان و صلح‌های اندکی به خود دید. ایران نیز پس از انقلاب ۱۳۵۷ در چند مقطع به صورت جدی‌تری وارد این منازعه شد و تا حدی شکل آن را تغییر داد و تاثیراتی مثبت و منفی نیز در این روند گذاشت. اما امروز اگر این منازعه سه ضلع داشته باشد، ایران در یک طرف آن، کشورهای عربی – اسلامی و اروپایی در طرفی دیگر و اسرائیل آمریکا نیز در ضلع مقابل ایستاده‌اند.

صحنه امروز از این قرار است: تجربیات ۸۰ سال گذشته در قصه منازعه اسرائیل، در نهایت راه حل دو دولتی یا حداقل تلاش برای محقق شدن آن را در ادبیات سیاسی کشورهای درگیر در این بحران، پررنگ کرده است. این تجربیات گرانقیمت، مجموعه‌ای تلاش برای صلح، جنگ مستقیم کشورها، جنگ با گروه‌های چریکی و در نهایتی مفهومی به نام مقاومت است. اخیراً ایران به عنوان یک بازیگر درگیر در منازعه فلسطین، مخالفت خود را با راهکار دو دولتی که در سازمان ملل با پیگیری عربستان و فرانسه مطرح شد، اعلام کرد. موضع ایران این است که باید یک همه‌پرسی در فلسطین برگزار شود. موضعی که کارشناسان آن را آرزومندانه تلقی می‌کنند و شانس رخ دادن آن را حتی کمتر از راهکاردو دولتی می‌دانند. اما عزم کشورهای عربی و دیگر کشورهای اسلامی این است که تمرکز را بر راه حل دو دولتی بگذارند. چرا که اگر راه سیاسی شانس کمی داشته باشد، راه حل غیرسیاسی حداقل تا کنون شانس به ثمر نشستن را نزدیک به محال نشان داده است. صحبت سران کشورهای عربی و اسلامی در دوحه در نشست روز دوشنبه نیز از همین جنس بود. در نقطه مقابل،‌آمریکا و اسرائیل هستند و کشورهای اروپایی نیز در ظاهر و باطن در دو ضلع دیگر تعریف می‌شوند. اما هیچ کدام سمت  ایران نمی‌ایستند.

 آنچه ایران به عنوان موضع رسمی خود مطرح می‌کند و در توضیح علت عدم شرکت در رای‌گیری قطعنامه اخیر سازمان ملل درباره حل و فصل موضوع فلسطین از مسیر تشکیل دو دولت نیز آن را تکرار کرد، همان موضوع همه‌پرسی‌ست. شرط اول آن نیز از اگر چه مطرح نمی‌شود، از بین رفتن رژیم اسرائیل است. به غیر از فلسطین، موضوعات مشتق از آن که یک سرشان به اسرائیل برمی‌گردد مانند لبنان نیز میل بیشتری به پایان دادن این وضعیت نشان می‌دهد. عراق عملاً اقدامات نظامی گروه‌های مقاومت ضداسرائیل را متوقف کرد، سوریه درگیر تغییر حکومت شد و لبنان نیز دستخوش تغییرات جدی شده است. در چنین شرایطی، مطلوب‌ترین راه این است که ایران نیز نگاهی به سیاست‌های جاری، کارکرد آن‌ها و منافع منطقه داشته باشد شاید بتوان از مسیر سیاسی، تعریف منافع مشترک و پایان دادن پرونده‌های بی‌پایان، فاجعه انسانی در فلسطین و وضعیت فعلی در خاورمیانه را تغییر داد.