صنعت فرش ایران زیر فشار تحریم‌ها تنها به نخی بند است
در حالی که ایران مشتریان داخلی خود را از دست می‌دهد و بازار جهانی هم با فرش‌های ارزان‌تر پر شده است، فرش ایرانی بیش از هر زمان دیگری در خطر تبدیل شدن به یادگاری از عصری طلاییِ از دست‌رفته قرار گرفته و میراثش تنها به نخی بند است.
فرارو- فرش‌های دستباف ایران که زمانی نماد افتخار فرهنگی کشور بودند، امروز دیگر رونق گذشته را ندارند؛ چراکه تحریم‌ها اقتصاد آسیب‌دیده ایران را بیش از پیش تحت فشار قرار داده و سلیقه خریداران جهانی تغییر کرده است.
به گزارش فرارو، خبرگزاری فرانسه در گزارشی نوشت: این صنعت که در اوایل دهه ۱۹۹۰ بیش از ۲ میلیارد دلار درآمد صادراتی داشت، اکنون برای رسیدن به حدود ۴۰ میلیون دلار تقلا می‌کند؛ یعنی سقوطی بیش از ۹۵ درصد.
بازگشت تحریم‌ها در سال ۲۰۱۸ باعث شد این صنعت کهن بزرگ‌ترین بازار سنتی خود یعنی ایالات متحده را از دست بدهد. زهرا کمانی، رئیس مرکز ملی فرش ایران تأکید کرد: در سال‌هایی که تحریم‌های ظالمانه آمریکا بر بخش فرش دستباف اعمال شد، ما آمریکا را از دست دادیم؛ خریداری که بیش از ۷۰ درصد فرش‌های دستباف ایرانی را می‌خرید.
در سال ۲۰۱۷، درست پیش از بازگشت تحریم‌ها، فرش هنوز یکی از صادرات غیرنفتی کلیدی ایران بود و بیش از ۴۰۰ میلیون دلار درآمد داشت. اما بر اساس اعلام گمرک ایران، در سال گذشته صادرات فرش تنها ۴۱.۷ میلیون دلار بود. در این سال، صادرات ایران به ۵۵ کشور انجام شد که آلمان، امارات، ژاپن و چین در صدر قرار داشتند.
در همین فاصله، رقبایی همچون هند، چین، نپال و پاکستان فرصت را غنیمت شمردند و جای خالی ایران را در بازار جهانی پر کردند. برخی از این فرش‌ها حتی راهی ایران می‌شوند؛ جایی که به گفته کمانی، دست‌کم دو میلیون نفر – از جمله زنان روستایی – معیشت خود را به بافت فرش گره زده‌اند، اما در بسیاری مواقع درآمدشان تنها چند دلار در روز است.
حامد نبی‌زاده، یکی از تجار فرش گفت: ایران از کشورهایی چون هند، ترکیه و چین فرش وارد می‌کند. به همین دلیل بخشی از بازار داخلی خودمان را هم از دست داده‌ایم.
دهه‌ها گردشگران غربی با عبور از ایران، فرش‌ها را به‌عنوان سوغات یا هدیه می‌خریدند. اما با کاهش گردشگری به دلیل هشدارهای سفر و روابط پرتنش، شمار گردشگران کم شده و در نتیجه فروش فرش نیز افت کرده است.
نبی‌زاده همچنین می‌گوید: حتی گردشگرانی که می‌آیند، ممکن است علاقه‌ای به فرش ما نداشته باشند چون سلیقه مصرف‌کنندگان تغییر کرده و قیمت‌ها بسیار بالاست. وی افزود: خرید یک فرش ابریشمی به قیمت ۳۰ تا ۴۰ هزار دلار حتی برای یک اروپایی دشوار است. علاوه بر آن، حمل‌ونقل این فرش‌ها برای گردشگران هم چالش بزرگی است.
کارشناسان رکود بازار را نتیجه مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی و سیاسی می‌دانند. تحریم‌های بین‌المللی بازارهای حیاتی را قطع کرده و سیاست‌های معیوب ارزی رقابت‌پذیری را فلج کرده‌اند. هزینه‌های بالای تولید و حمایت ضعیف دولت نیز فشارها را بیشتر کرده است.
با این حال، مقامات ایرانی بر امکان احیای این صنعت که ریشه‌اش به عصر برنز در ایران باستان می‌رسد، تأکید دارند. محمد اتابک، وزیر صمت گفت: بازارهایی را از دست داده‌ایم، اما امیدواریم با قوانین تجاری و ارزی کشور بتوانیم این صنعت را احیا کنیم. تلاش می‌کنیم با توافق‌های تازه صادرات را برای بازرگانان تسهیل کنیم.
نبی‌زاده راه برون‌رفت از این بحران را توجه بیشتر به روندهای روز در دکوراسیون دانست و گفت: باید فرش‌هایی متناسب با این روندها تولید کنیم و تعصب نداشته باشیم که فرش حتماً باید همان طرح‌ها و نقش‌های قدیمی را داشته باشد. وی جذب مشتریان آنلاین از طریق شبکه‌های اجتماعی و ایجاد برندینگ قوی برای فرش را نیز از راهکارهای مهم دانست.
اما با سقوط ارزش ریال در برابر دلار، حتی بازار داخلی نیز در معرض نابودی است. شیما، دختر ۳۱ ساله‌ای که در آستانه ازدواج است، می‌گوید: همیشه می‌خواستم فرش دستباف برای جهیزیه‌ام داشته باشم و خانواده‌ام هم قول داده بودند، اما توان مالی نداشتند. در نهایت فرش ماشینی خریدیم.
وی افزود: این یک سنت دیرینه ازدواج است که عروس فرش‌های خانه را فراهم کند، اما امروز بسیاری از خانواده‌ها به دلیل گرانی به فرش ماشینی روی می‌آورند یا در صورت نیاز مالی اصلاً فرشی نمی‌خرند.
اکنون، در حالی که ایران مشتریان داخلی خود را از دست می‌دهد و بازار جهانی هم با فرش‌های ارزان‌تر پر شده است، فرش ایرانی بیش از هر زمان دیگری در خطر تبدیل شدن به یادگاری از عصری طلاییِ از دست‌رفته قرار گرفته و میراثش تنها به نخی بند است.
