۳۴۳ همت وام بانکی در جیب خودی‌ها
براساس آمار بانک مرکزی بخش عمده تسهیلات بانک‌ها به شرکت‌ها، نهادها و اشخصاص مرتبط بوده است
بانک مرکزی در تازه‌ترین آمار خود از تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط بانک‌ها تا پایان شهریور ۱۴۰۴، تصویری شفاف و در عین حال نگران‌کننده از تمرکز منابع درون‌گروهی نظام بانکی منتشر کرده است.
به گزارش اعتماد، بر اساس داده‌های اعلام شده، بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور تا پایان شهریور امسال مجموعا بیش از ۳۴۳.۸ هزار میلیارد تومان تسهیلات به شرکت‌ها و اشخاص وابسته به خود پرداخت کرده‌اند؛ رقمی که نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از منابع نظام بانکی نه به سمت تولید و اشتغال، بلکه به جیب زیرمجموعه‌های خود بانک‌ها سرازیر شده است.
با این حال، باید توجه داشت که آمار اعلامی بانک مرکزی تصویر کاملی از واقعیت را نشان نمی‌دهد، چرا که برخی بانک‌ها از جمله بانک پاسارگاد در ارایه اطلاعات مربوط به تسهیلات اشخاص مرتبط، شفاف عمل نکرده‌اند. بانک پاسارگاد از غایبان اصلی فهرست تسهیلات شهریور ۱۴۰۴ است و حتی آمار مربوط به پایان خرداد سال جاری را نیز منتشر نکرده است.
آخرین داده رسمی این بانک به پایان اسفند ۱۴۰۳ بازمی‌گردد که در آن حدود ۳۱ همت تسهیلات به اشخاص مرتبط اعلام شده است؛ رقمی که با توجه به ابعاد فعالیت‌های درون‌گروهی این بانک، از جمله شرکت‌های زیرمجموعه بزرگ آن، به‌روشنی کمتر از واقعیت به نظر می‌رسد.
در صدر فهرست بانک‌هایی که بیشترین تسهیلات را به اشخاص مرتبط داده‌اند، بانک شهر قرار دارد. این بانک با ۸۶.۹ همت پرداختی به شرکت‌های وابسته، رکورددار شبکه بانکی کشور است. بر اساس آمار بانک مرکزی، ۳۴.۶ همت از این مبلغ به شهرداری تهران و حدود ۱۰.۵ همت به شرکت مسکن و ساختمان جهان اختصاص یافته است.
در جایگاه دوم، بانک آینده با ۸۶.۳ همت دیده می‌شود؛ رقمی نزدیک به بانک شهر. بیش از ۵۷ همت از این تسهیلات به پروژه ایران‌مال اختصاص یافته است. در رتبه سوم، موسسه ملل با ۳۶.۳ همت قرار دارد که بیش از ۲۷.۷ همت از آن به گروه توسعه اقتصاد ملل تعلق گرفته است. پس از این سه، بانک‌های گردشگری، ملت، ایران زمین، صادرات، رفاه و دی در رده‌های بعدی قرار دارند.
آمارها نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از تسهیلات شبکه بانکی نه به مردم عادی و بخش تولید، بلکه به شرکت‌ها، نهادها و اشخاصی پرداخت شده که به لحاظ سهامداری، مدیریتی یا نظارتی به خود بانک‌ها وابسته‌اند. چنین الگویی به معنای واقعی تسهیل برای خودی‌ها است و زنگ خطر را برای شفافیت مالی، سلامت نظام بانکی و کنترل ریسک اعتباری به صدا درآورده است.
این رفتار بانک‌ها مصداق تمرکز اعتبارات در شبکه‌های درون‌سازمانی است؛ جایی که منابع سپرده‌گذاران عملا در خدمت بنگاه‌هایی قرار می‌گیرد که خودشان ذی‌نفع اصلی در ساختار مالکیتی بانک هستند.
نکته مهم در گزارش جدید، عدم ارایه آمار برخی بانک‌ها از جمله بانک پاسارگاد است. این بانک نه‌تنها آمار مربوط به تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط در پایان شهریور ۱۴۰۴ را منتشر نکرده، بلکه گزارش سه‌ماهه نخست سال جاری را نیز از چشم نهادهای نظارتی و افکار عمومی پنهان نگه داشته است.
آخرین داده رسمی منتشر شده به پایان سال ۱۴۰۳ بازمی‌گردد که در آن بانک پاسارگاد مدعی شده تنها ۳۱ همت تسهیلات به اشخاص مرتبط خود پرداخت کرده است؛ عددی که با واقعیت‌های میدانی و داده‌های رسمی بانک مرکزی هم‌خوانی ندارد. اخیرا یکی از نمایندگان مجلس از آمار ۵۸۷ همتی بانک پاسارگاد به شرکت‌های زیرمجموعه خبر داده است.
غیر از بانک پاسارگاد، مجموع وام‌دهی بانک‌ها به اشخاص مرتبط به بیش از ۹۰۰ همت می‌رسد و احتمال دارد بانک‌های دیگر نیز آمار واقعی تسهیلات درون‌گروهی خود را پنهان کرده باشند. تا زمانی که بانک‌ها خود را در مقام بنگاه‌دار و مالک شرکت‌های متعدد ببینند، منابع سپرده‌گذاران به جای توسعه اقتصاد مولد، صرف حفظ و رشد دارایی‌های درون‌گروهی خواهد شد، به بیان ساده‌تر، بانک‌ها به جای بانکداری، خودتأمین‌گری می‌کنند.
