مساله اصلی این است که اگرچه تکلیف ما با غرب روشن نیست، با این حال روابط ما با شرق نیز برخلاف آنچه در ظاهر به نظر می‌رسد، در وضعیتی مبهم قرار دارد. معادله‌ای که می‌تواند حامل آسیب‌ها و چالش‌های جدی علیه منافع ملی ایران در آینده باشد.
در مورد
در فرارو بیشتر بخوانید
۳۸ مطلب
مساله اصلی این است که اگرچه تکلیف ما با غرب روشن نیست، با این حال روابط ما با شرق نیز برخلاف آنچه در ظاهر به نظر می‌رسد، در وضعیتی مبهم قرار دارد. معادله‌ای که می‌تواند حامل آسیب‌ها و چالش‌های جدی علیه منافع ملی ایران در آینده باشد.
مشکل اعضای بریکس این است که روند توسعه آن‌ها با هم سازگار نیست و وجوه اشتراک بین آن‌ها اندک است. هریک از این کشورها رشد اقتصادی خود را به طریقی متفاوت تامین می‌کنند. به‌عنوان مثال درحالی‌که چین، برزیل، هند و آفریقای جنوبی واردکننده انرژی هستند، روسیه صادرکننده انرژی است. لذا اعضای بریکس مشکل می‌توانند همراه با هم رشد کنند.
دولت‌ها در ایران فارغ از اینکه به کدام جناح و گروه سیاسی تعلق داشته باشند، هنگامی که قدرت را به دست می‌گیرند و با مشکلات عدیده اقتصادی نظیر کسری بودجه و تورم و ... مواجه می‌شوند، تازه به نقش مخرب تحریم‌ها واقف می‌شوند. در همین نقطه است که قوه عاقله دولت‌ها تا حد زیادی تقویت می‌شود
شاید عربستان سعودی و امارات متحده عربی راه تنش زدایی با ایران را در پیش گرفته باشند، با این حال، اینطور به نظر می‌رسد که آن‌ها راهِ رقابت با ایران را برای خود تغییر داده اند. این دسته از کشورها سعی دارند از حیث اقتصادی و رفاهی قدرتمند شوند و بر دیگران اثرگذار باشند و این مساله خود به خود برای ایران ایجاد چالش کند.
برقراری نخستین پرواز تجاری از مبدا یمن به عربستان از زمان آغاز جنگ یمن (در سال ۲۰۱۶) و البته تشدید گمانه‌زنی‌ها در مورد پیام‌های فیصل بن فرحان برای طرف ایرانی با محوریت پایان دادن به بن بست سیاسی در لبنان، دو سیگنال و پالس مهم سفر اخیر وزیر خارجه عربستان به ایران به شمار می‌روند که در نوع خود می‌توانند سنگ محک‌های جدی برای تداوم روند تنش زدایی از روابط تهران-ریاض نیز باشند.
آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران اخیراً در مورد سیاست خارجی انعطاف‌پذیر سخن گفته‌اند. ایران در حال ترمیم روابطش با کشور‌های عرب خلیج‌فارس است و سفر هیثم بن طارق السعید، سلطان عمان به تهران، نشانه دیگری از این انعطاف است، زیرا عمان همیشه به‌عنوان یک میانجی بین تهران و غرب عمل کرده است. در عین حال، بسیاری از افسران ارشد سپاه پاسداران همیشه درباره برجام، یا همان توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بین ایران و گروه ۱+۵ انتقاد کرده‌اند.
حجت الاسلام سعیدی، اشاره‌ای به حضور پررنگ ایران اسلامی در حل بحران‌ها و مشکلات کشور‌های مسلمان داشت و توضیح داد: برخی‌ها از فلسفه حضور ما در سوریه و یمن و آمریکای لاتین و دیگر نقاط بی اطلاع بوده و بر این حضور خرده می‌گیرند، در حالیکه برای گسترش اسلام و جهانی شدن این دین آسمانی نیاز به حضور مسلمانان در سراسر دنیا است.
علی واعظ و ولی نصر در نشریه "فارین افرز" مقاله‌ای منتشر کردند و ایده توافق منطقه‌ای به جای برجام را مطرح کردند که بر اساس آن ایران برنامه هسته‌ایش را بسیار محدود کند. اما تحریم‌های اروپا و آمریکا ادامه یابد و در عوض به توافق با کنشگران مختلف منطقه‌ای دست یابد. کارشناسان حوزه سیاست خارجی، به نقد این ایده و اینکه تا چه اندازه برای طرفِ ایرانی حامل منفعت بوده و اساسا واقع بینانه است، پرداخته‌اند.
ترافیک دیپلماتیک در تهران، دمشق، بیروت، صنعا، امان، مسقط، دوحه، بغداد و ریاض نشان می‌دهد که بازیگران منطقه‌ای پس از سال‌ها آزمون و خطا راهبرد تامین امنیت خود به بهای ناامن کردن دیگری اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که نه تنها منافع هیچ کدام از بازیگران این منطقه در محیط ناامن تامین نمی‌شود، بلکه برون‌سپاری امنیت هم چاره‌ساز نیست.
تردیدی نیست که رئیس جمهور احتمالی جمهوری‌خواه آمریکا، فشار‌های فراوانی را بر طرفِ سعودی وارد خواهد کرد تا در اجرای سیاست‌های ضدایرانی با آن‌ها همکاری کند. موضوعی که می‌تواند بار دیگر آتش تنش و درگیری‌ها در منطقه خاورمیانه را شعله‌ور کند و روابط تهران و ریاض را به سمت بی ثباتی سوق دهد.