محمد ایرانی سفیر سابق ایران در اردن طی یادداشتی نوشت:
تا چندی پیش ائتلاف ملی حامی جنگ مسلحانه هرگونه مذاکره سیاسی با دولت بشار اسد را منوط به کناره گیری بشار می کرد اما با تغییراتی که در صحنه بین الملل ومعادلات پیچیده آن به ویژه مذاکرات روسیه وآمریکا پیش آمد به تدریج شاهد تغییر موضع ائتلاف هستیم. بزرگترین تشکل مخالفان سوریه در خارج که تاچندی پیش سرسختانه با هر رویکرد مذاکراتی با نظام موجود در سوریه مخالفت می کرد اخیراً در مواضع خود تجدید نظر کرده و پذیرفته است با دولت بشار اسد گفتگو کند.
در راستای تغییرات رخ داده در مواضع مخالفان سوریه که اولین بار توسط شیخ احمد معاذ الخطیب رهبر ائتلاف ملی معارضه دو هفته قبل اعلام شد عواملی ذی مدخل بوده اما قبل از آن لازم است به صورت اجمالی به طیف های مختلف معارضه در سوریه اشاره داشته باشیم. مخالفان سوری به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
1- مخالفان داخلی (مستقر در داخل کشور) که شامل گروهها و احزابی سیاسی هستند که مشی دمکراتیک را برای تغییر برگزیده و با هرگونه دخالت خارجی یا بکارگیری سلاح مخالف اند. این مجموعه که برخی گروهها و احزاب آنها دارای سوابق زیاد حتی بیش از عمر نظام بعثی در سوریه هستند و سابقه مبارزاتی قدیمی دارند بر رویکرد مذاکره و گفت‌وگو با نظام برای تغییر سیاسی در کشور تاکید دارند.
2- مخالفان مسلح که بخشی از آنها از بدنه ارتش سوریه جدا شده و تحت عنوان ارتش آزاد عملیات‌هایی را علیه نظام و ارتش رسمی آن تدارک می بینند و مرکز فعالیت‌های آنها بیشتر در استان های ادلب، حلب، حمص و حماه است اما بخشی دیگر از مسلحین ضد نظام بشار اسد در خارج از سوریه آموزش دیده سازمان دهی می شوند و به داخل کشور رخنه کرده با نیروهای وفادار به نظام می جنگند. این گروه به طور عمده شامل افراد جنگجوی خارجی (غیر سوری) بوده تندرو و به لحاظ اعتقادی نزدیک به دیدگاه القاعده هستند. حامیان سیاسی گروههای موافق با مشی مسلحانه اخیراً دردوحه قطر تشکل وسیعی را سامان داده و نام آن را شورای ائتلاف معارضه سوریه نهاده‌اند. مقر این گروههای سیاسی در استانبول و قاهره است به عبارت روشن ترمخالفان خارج دارای دو دسته تشکیلات سیاسی و نظامی هستند.
تشکیلات سیاسی‌آنها، تحت عنوان شورای ائتلاف ملی مخالفان است که در قطر شکل گرفت و شیخ احمد معاذ الخطیب به ریاست این تشکیلات انتخاب شد. اما تشکیلات نظامی آنها تحت عنوان ارتش آزاد سوریه در داخل این کشور فعالیت دارد. جریان های خارجی نزدیک به القاعده اصولا ائتلاف ملی را قبول نداشته و با ارتش آزاد هم اختلاف داشته وگاهی به نزاع مسلحانه نیز کشیده شده است.
تا چندی پیش ائتلاف ملی حامی جنگ مسلحانه هرگونه مذاکره سیاسی با دولت بشار اسد را منوط به کناره گیری بشار می کرد اما با تغییراتی که در صحنه بین الملل و معادلات پیچیده آن بویژه مذاکرات روسیه وآمریکا پیش آمد به تدریج ما شاهد تغییر موضع ائتلاف می‌باشیم. درخواست آنها مبنی بر کناره گیری بشار به عنوان پیش شرط مذاکراتی تعدیل شده و با ارائه پیش شرط‌های دیگری چون آزادی زندانیان سیاسی حاضر به مذاکره با نظام بشار اسد شده‌اند.
این به معنای عقب نشینی صریح معارضه خارج است. آنها نگران توافقات بین المللی در مورد آینده سوریه و سوختن برگه شان هستند. از طرفی تحت فشار کشورهای حامی آن ها از جمله آمریکاو عربستان و قطر و احتمالاً قطع کمکها هستند لذا باید راه کار جدیدی برای آینده خود دست وپا کنند.
در یک جمع‌بندی کلی باید گفت که تحولات سوریه مدتهاست که فراتر از مرزهای این کشور رفته و ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی به خود گرفته است. این بدان معناست که تلاش‌های رخ داده در عرصه بین‌الملل مانند مذاکرات روسیه و ایالات متحده آمریکا به این نتیجه سوق پیدا کرده که بحران سوریه راه حل نظامی ندارد و با راه حل نظامی بشار اسد کنار زده نمی‌شود.
ورود عامل تندروهای چندملیتی خشونت طلب عامل مهمی در تغییر مشی جبهه غرب در سوریه محسوب می شود کما این که بارها مقامات آن ها به این امر اعتراف کرده ولذا عملاً فضای بسیار مناسبی برای نظام موجود در سوریه برای کاهش فشارهای بین المللی فراهم شده است. امروز مسکو نقطه تمرکز فعالیت ها برای آینده سوریه شده است. معاذ الخطیب نیز که مدتی قبل شرط و شروط زیادی برای وساطت روس ها و سفرش به مسکو تعیین کرده بود این روزها آماده سفر و احتمالاً گفتگو با نمایندگان بشار در مسکو می شود.
پیش‌بینی در باب نتیجه این مذاکرات احتمالی سخت است. باید منتظر وقوع تحولات آتی و ارائه مستندات بیشتری از روند مذاکرات بود تا بتوان به‌صورت دقیق در باب آن اظهارنظر کرد، اما در وضعیت فعلی می‌توان گفت که با آغاز مذاکرات دو طرف ما شاهد خروج نسبی این کشور از بن بستی خواهیم بود که حدود دو سال است گریبانگیر این کشور شده است و حتما یک گام مثبت برای یافتن راه حلی سیاسی و نه نظامی تلقی می گردد.
