ایران و انگلیس؛ بازگشت به نقطه صفر

فرارو- "بازگشت به نقطه صفر" بهترین تعریف از روابط و مناسبات جمهوری اسلامی ایران و انگلستان پس از مجمع عمومی سازمان ملل متحد است.

به گزارش فرارو، دیوار بی اعتمادی بین ایران و انگلیس که با آغاز به کار دولت حسن روحانی آجر به آجر از ارتفاع آن کم شده بود با موضع گیری منفی نخست وزیر انگلیس نسبت به جمهوری اسلامی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل متحد دوباره ارتفاع گرفت.

تمام آنچه ظرف یکسال گذشته دیپلمات های دو کشور برای از سرگیری روابط دو کشور و بازگشایی سفارت های بسته شده رشته کرده بودند به نظر می رسد که پنبه شده است.

این در حالی است که دو کشور تنها چندگام تا بازگشایی سفارت ها و از سرگیری رسمی روابط فاصله داشتند. رابطه ای که در اواخر عمر دولت محمود احمدی نژاد با حمله به سفارت انگلیس در تهران توسط افرادی که خود را دانشجو می نامیدند به حالت تعلیق درآمد و سفارت خانه ها دو کشور در تهران و لندن را به تعطیل کشاند.

البته فراهم شدن مقدمات تعطیلی سفارت خانه ها و به حال تعلیق درآمدن روابط یکسال طول کشید. روابط تهران - لندن همزمان با معرفی سفیر جدید این کشور و حوادث بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال 88 به سراشیبی افتاد.

هنوز چند وقتي از ورود سایمون گس - که اکنون معاون وزارت خارجه انگلیس و نماینده این کشور در مذاکرات هسته ای است - به تهران نگذشته بود كه در بحبوحه حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال 88 در ایران، چند تن از كارمندان سفارت انگليس به اتهام دخالت در ناآرامي هاي تهران دستگير شدند، البته پس از مدتی تمامي آنها آزاد شدند.

چندی پس از آن گس به وزارت امور خارجه ايران احضار شد تا تهران با احضار سفیر انگلیس مراتب اعتراض خود در خصوص دخالت هاي اين كشور در امور داخلي ایران را به وي ابلاغ کند. مقاله سایمون گس به مناسبت روز جهانی حقوق بشر از جمله دلایل احضار سفیر انگلیس در تهران بود.

سایمون گس در آن مقاله مدعی شد که «وکلا، روزنامه‌نگاران و کارکنان سازمان‌های غیردولتی در هیچ جای دنیا به اندازه ایران در خطر نیستند.»

این مقاله نه تنها واکنش وزارت خارجه ایران را به دنبال داشت بلکه موجی از اعتراض را به خصوص در مجلس علیه انگلیس به راه انداخت.

در همین حال همان زمان کاظم جلالی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، نیز در واکنش به مقاله سایمون گس گفته بود که «در اولین جلسه این کمیسیون، طرح کاهش روابط با انگلیس بررسی می‌شود.»

پس از این بود که سفارت انگلیس به پایگاه ثابت تجمعات اعتراضی علیه غرب با شعار ثابت «حامی فتنه گران اخراج باید گردد» تبدیل شد.

در نهایت با عدم مدیریت روابط از سوی دو کشور سبب شد که در هشتم آذر ماه 1390 همزمان با یکمین سالگرد شهادت مجید شهریاری دانشمند هسته‌ای کشورمان و 2 روز پس از تصویب طرح دوفوریتی مجلس شورای اسلامی در ششم آذر ماه مبنی بر کاهش روابط تهران و لندن، تجمع کنندگان معترض وارد سفارت انگلستان در تهران و همچنین باغ قلهک شوند و در حدود 6 ساعت این دو مکان را به اشغال خود در آورند.

پس از آن انگلستان در اقدامی تلافی جویانه به تعیین مهلت 48 ساعته برای خروج کارکنان سفارت ایران از انگلستان و اعلام تعطیلی سفارت خود در تهران، روابط دو کشور را به حالت تعلیق کشاند.

با این حال پيروزي حسن روحاني در انتخابات 24 خرداد سال گذشته موجب شد تا هم تهران و لندن به درستي به اين نتيجه برسند که براي پايان دادن به يک دوره طولاني تخاصم و تقابل بايد رويکرد و راهبرد جديدي را پیش بگیرند.

از یک سو تهران نيازمند تجديد نظر در مناسبات جهاني خود و رسيدن به يک بازي برد-برد در چالش ‎ هاي جهاني خود بود و از سوی دیگر لندن نيز خود را موظف مي‌دانست که هم از سياست‌ تلاش براي تضعيف يا تغيير نظام ايران و همچنين ناديده گرفتن ايران در مناقشات منطقه اي دست کشيده و به اهميت و نفوذ تهران اعتراف کند و هم در جريان رقابت با ديگر قدرتهاي بزرگ در حضور در بازارهاي اقتصادي ايران، حرکت جدي مثبتي از خود نشان دهد.

از این رو دو کشور تلاش های خود برای بهبود روابط و از سرگیری آن و بازگشایی سفارت خانه های خود را از حدود دوماه پس از انتخاب دولت جدید ایران به صورت گام به گام آغاز کردند.

در همین راستا محمدجواد ظریف و ویلیام هیگ همتای انگلیسی او سال گذشته در حاشیه شصت و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک دیدار و در خصوص مناسبات تهران و لندن گفت‌وگو کردند. در آن دیدار وزرای خارجه دو کشور توافق کردند که مذاکرات میان دو معاون خود یعنی مجید تخت روانچی و سایمون گس برای بازگشت روابط به حالت عادی را آغاز کنند.

بر همین اساس از سال گذشته همزمان با مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 یک مذاکره جدی دیگر هم بین معاونان وزرای خارجه ایران و انگلیس به منظور احیای روابط تعلیق شده لندن - تهران نیز برگزار می شد.

حاصل این گفتگوها نیز در گام نخست تعیین و معرفی کاردارهای غیرمقیم در دو کشور بود. در حال حاضر آجی شارما کاردار غیرمقیم انگلستان در ایران و محمدحسن حبیب الله زاده کاردار غیرمقیم ایران در انگلستان است.

تمام تلاش های دو کشور در همین حد خلاصه شد و این گفتگوها قرار بود در نهایت منجر به باز شدن درهای سفارتخانه ها در تهران و لندن از زمان تعلیق روابط شود. اما سخنان دیوید کامرون نخست وزیر انگلیس در مجمع عمومی سازمان ملل متحد همه چیز را تا حدود زیادی به نقطه صفر بازگرداند. حداقل در ایران که اینگونه به نظر می رسد.

«دیوید کامرون» نخست وزیر انگلیس تنها ساعتی بعد از دیدار با حسن روحانی سخنان غیر منتظره ای را بیان کرد که کمتر کسی انتظار داشت.

این سخنان در ایران با واکنش های تندی همراه شد به طوری که در روزهای نخست هفته عمده وقت مجلس به اعتراض نسبت به سخنان نخست وزیر انگلیس گذشت.

همچنین منتقدان دولت حسن روحانی که تا پیش از این دلواپس به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای بودند بعد از این سخنان نخست وزیر انگلیس دلواپسی دیگری هم پیدا کردند و آن احیای روابط و مذاکرات پیشین بود.

برخی از نمایندگانی که در حمله به سفارت انگلیس در تهران نقش تحریک کننده را ایفا می کردند و در ماههای گذشته همزمان با افزایش احتمال بازگشایی سفارتخانه ها البته در صورت پرداخت خسارت و غرامت به انگلیس مهر سکوت بر لب زده بودند و در کوچه "علی چپ" می گفتند کی بود کی بود من نبودم بار دیگر وارد گود شده اند دولت را تهدید می کنند که نباید روابط دو کشور ارتقا پیدا کند.

در چنین شرایطی به نظر می رسد که مواضع نخست وزیر انگلیس سبب شد است که حداقل از این پس گام های دولت حسن روحانی برای بهبود روابط لرزان تر از گذشته شودو با تردید بیشتری به این رابطه نگاه کند. بر این اساس در چنین شرایطی بهترین تعریف از روابط و مناسبات جمهوری اسلامی ایران و انگلستان "بازگشت به نقطه صفر" است.