«جلال الدین»؛ یک تیر و دو نشان
سریال «جلال الدین» که این روز‌ها از شبکه یک سیما پخش می‌شود توانسته مخاطبان زیادی را به خود جلب کند. این سریال که حال به نیمه خود رسیده زندگی «مولانا جلال الدین محمد بلخی» را به تصویر کشیده است.
فرارو- سریال «جلال الدین» که این روز‌ها از شبکه یک سیما پخش می‌شود توانسته مخاطبان زیادی را به خود جلب کند. این سریال که حال به نیمه خود رسیده زندگی «مولانا جلال الدین محمد بلخی» را به تصویر کشیده است.
سریال‌های تاریخی - زندگینامه‌ای در ایران تا به امروز با استقبال زیادی مواجه شده‌اند. مردم «روزگار غریب» را پسندید، بعد از سریال «شهریار» فروش دیوان این شاعر افزایش چشمگیری یافت، سریال‌های «امام علی (ع)»، «ولایت عشق» و «مختارنامه» همه با اقبال زیادی مواجه شدند. حال قرعه به نام یکی از شناخته شده‌ترین شاعران قرن هفتمی افتاده است؛ «جلال الدین محمد بلخی» معروف به «مولانا».
کمتر کسی در ایران است که تا به امروز نام «مولانا» را نشنیده باشد. این شاعر قرن هفتمی که به «مولوی» و «رومی» نیز معروف است «مثنوی معنوی»، «فیه ما فیه» و «دیوان شمس» را به رشته تحریر درآورده است.
به دلیل آنکه آرامگاه او در قونیه ترکیه قرار دارد از دیرباز جنگی میان ایرانیان و ترک‌ها بر سر تصاحب این شاعر گرانقدر وجود داشته است. کشور ترکیه ادعا دارد که او ترک بوده است؛ شاعری که زبان مادری‌اش پارسی است و اشعارش بوی عرفان می‌دهد.
مهدی همایون فر تهیه کننده سریال گفته است که «ما باید پیش‌تر از این‌ها به شخصیت مولانا می‌پرداختیم، چون او از اهمیت بالایی در سطح بین‌الملل برخوردار است.»
به گفته وی اگر ما در این حوزه دیر بجنبیم، امکان دارد ترک‌ها از مولانا به نفع خود استفاده کنند و درباره او سریالی نظیر همین سریال‌های ضعیفی که می‌بینیم و پر از تحریف تاریخ است، بسازند.
پخش «جلال الدین» از نوزدهم دی ماه از شبکه یک سیما آغاز شد. کارگردان و تهیه کننده این سریال می‌گویند که کار آن از تیرماه ۹۰ آغاز شده اما جالب اینجاست که آن محصول شبکه «آی فیلم» است یعنی همان شبکه‌ای که مدیر جدید سازمان صدا و سیما عهده دار او بوده و شاید این اولین تولید رسمی او بعد از رسیدن به ریاست سازمان صدا و سیما باشد.
تیرماه سال ۱۳۹۰ تولید سریال به تهیه کنندگی اردشیر ایران‌نژاد و کارگردانی شهرام اسدی آغاز شد. اما در نیمه راه تهیه کننده آن درگذشت و مهدی همایون نفر جانشین او شد. پس از آن کارگردانی سریال هم به آرش معیریان سپرده شد.
سریال جلال الدین سه فاز دارد. سه فازی که کودکی، جوانی و میانسالی و پیری مولانا می‌پردازد. حال فاز اول یعنی همان کودکی این شاعر به کارگردانی شهرام اسدی و آرش معیریان در ۱۱ قسمت ساخته شده و هم اکنون در حال پخش است. شهرام اسدی از تیر ماه سال ۹۰ تا پایان سال ۹۰ و آرش معیریان از ابتدای سال ۹۱ تا تابستان ۹۱ کارگردانی این مجموعه را بر عهده داشتند. این دوران به واسطه شخصیت درون گرای مولانا بیشتر به جای پرداختن به این شاعر به احوالات و اتفاقات سیاسی- اجتماعی آن دوران همچون حمله مغول به ایران پرداخته است.
فیلنامه سریال هم سه بار نوشته شده است. رضا مقصودی ۱۰ سال پیش طرح ابتدایی آن را نوشته پس از آن شهرام اسدی آن را بازنویسی کرده و زندگی مولانا را در ۳ بخش به تصویر درآورده است که از دوران نوجوانی که به موضوع شروع حمله مغولان به ایران، ماجرای رفتن به سفر حج با خانواده و بخش جوانی مولانا در قونیه که با مرگ پدرش آغاز می‌شود. همچنین این ماجرا تا جانشینی مولانا به عنوان مفتی قونیه و آشنایی او با شمس تبریزی ادامه دارد و بخش سوم داستان مربوط به دوران پیری مولانا تا زمان مرگ اوست که در همین دوران است که مثنوی معنوی نگاشته می‌شود و از طرفی بخشی از ایران هم به تصرف مغولان درآمده است.
پس از آن تغییراتی در فیلمنامه توسط نویسنده‌ای به نام علی حدادی آورده شده تا بیش از گذشته نظر مسئولان تلویزیون را جلب کند.
با این تغییرات قرار شد دوران جوانی و پختگی مولانا که در دو فصل طراحی شده بود، در یک فصل به تصویر کشیده شود. زیرا به گفته همایونفر مهم‌ترین اتفاق دوران جوانی مولانا، فوت بهاالدین ولد پدر مولاناست و مهم‌ترین رویدادهای زندگی او مانند نگارش مثنوی معنوی بعد از ملاقات او با شمس است.
گفته شده که تحقیقات جامعی برای نگارش این فیلنامه انجام شده است. حتی مقصودی، اولین نویسنده فیلنامه برای نگارش آن به ترکیه و قونیه هم سفر کرده اما نام کتاب‌ها و منابع مورداستفاده فیلمنامه‌نویسان در عنوان بندی پایانی درج نشده است که یکی از اصلیترین نقاط مورد نقد منتقدان است.
به عقیده منتقدان اولین نکته منفی سریال نام آنست. مخصوصا زمانی که در طول فیلم یک شخصیت دیگر هم با این نام در سریال وجود دارد.
یا مهم‌تر از آن اگر این سریال قرار است زندگی مولانا را به تصویر بکشد چرا از دوران کودکی وی آغاز شده که با هیچ اتفاق ویژه‌ای همراه نبوده است و تاثیری در شکل گیری شخصیت مولانا ندارد. به گفته آنان رخدادهای سیاسی - اجتماعی دوران کودکی مولانا صرفا به لحاظ تاریخی قابل اعتناست و نه به لحاظ داستانی.
این منتقدان معتقدند با کوتاه کردن این دوران هم می‌شد اندکی صرفه جویی کرد و هم زود‌تر به سراغ مهم‌ترین دوران زندگی این شاعر رفت.
تهیه کننده سریال در پاسخ به این انتقاد‌ها گفته است: «ما در ساخت فاز اول اصرار داشتیم تا شرایط تاریخی حاکم بر ایران گفته شود که چه شرایطی پیش می‌آید که مغولان به ایران حمله می‌کنند و در کنار اینکه ما داستان زندگی شخصیت مولانا در قرن هفتم را به تصویر می‌کشیم گزارش شرایط تاریخی آن برهه را هم نمایش دهیم.»
به گفته وی در زمان حمله مغول به ایران فرزند بزرگ محمد خوارزمشاه که نام او هم جلال الدین است یکی از افرادی است که شجاعانه از مرزهای ایران دفاع کرده است. به همین دلیل نام این سریال جلال الدین نام گرفته تا این ابهام تا پایان قصه باقی بماند که منظور از جلال‌الدین، مولاناست یا فرزند بزرگ محمد خوارزمشاه. زیرا این دو در آینده به لحاظ داستانی هم گره‌ای با یکدیگر دارند.
فصل اول سریال زندگی مولانا که چندان ارتباطی هم با خود شخصیت این شاعر ندارد در حالی از شبکه یک سیما در حال پخش است که هنوز تصویر برداری فصل دوم آن آغاز نشده است. به گفته تهیه کننده آن مشکلات مالی مهم‌ترین مشکل وقفه به وجود آمده در ساخت این سریال است. اما گفته می‌شود که سعی شده تا فصل‌های این سریال به صورت مجزا از هم باشند تا این وقفه لطمه‌ای به بدنه داستانی آن وارد نکند.
با این حساب یعنی ساخت ۱۱ قسمت این سریال ۳ سال به طول انجامیده و تصویربرداری، انتخاب بازیگران و حتی تصمیم بر تغییر کارگردان فصل دوم آن هنوز انجام نشده است. این پروژه طولانی مدت و فاخر کی به پایان خواهد رسید؟
سریال «جلال الدین» هر جمعه شب ساعت 22:15 از شبکه یک سیما پخش می‌شود و بازیگرانی همچون علی دهکردی، آرش مجیدی، محمود بهروزیان، رضا بهبودی و شبنم مقدمی در آن نقش آفرینی کرده‌اند.
