چرا بی‌تفاوتیم؟

فرارو - این روزها موضوع محیط زیست در کانون توجه افکار عمومی و دولت‌ها قرار گرفته است. این توجه‌ها بیش از همه پس از هجوم ریزگردها به خوزستان در ذهن‌ها شکل گرفتند. بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند که ما هربار که فاجعه‌ای محیط زیستی رخ می‌دهد، یادمان می‌افتد که باید به طبیعت توجه کنیم، اما زندگی روزمره‌امان آن را به حاشیه رانده‌ایم.

این بی‌توجهی‌ها هم در میان مسئولان و هم در میان مردم جامعه وجود دارد. عدم آگاهی و شناخت نسبت به محیط زیست و تبعات آینده آن به زعم بسیاری از کارشناسان دلیل بی‌تفاوتی‌ها و ضربه‌زدن‌ها به طبیعت است.

حسین ورجاوند و محمد فتحی، دوتن از کارشناسان و فعالان حوزه محیط زیست و از اعضای انجمن محیط زیستی دامون (جوانان حافظ زمین) در مبحثی درباره دلایل بی‌تفاوتی نسبت به محیط زیست و در گفتگو با فرارو، گفتند: توجه به محیط زیست و طبیعت، نیازمند وجود داشتن زیرساخت‌های فرهنگی و اخلاقی در یک جامعه است، اخلاق محیط زیست می بایست به صورت اصولی از سنین پایین مورد آموزش قرار گیرد.

در جلسه بحثی که میان اعضاء انجمن دامون شکل گرفت عنوان شد: بی‌تفاوتی جامعه ایرانی نسبت به محیط زیست و تخریب‌هایی که در این محیط صورت می‌گیرد دلایل متفاوتی دارد که می توان آن‌ها را در چند دلیل عمده و مهم دسته‌بندی کرد.

عدم وجود هم‌حسی با طبیعت
این فعالان محیط زیست همچنین گفتند: اولین و مهمترین این علت‌ها، عدم وجود هم‌حسی با طبیعت است. همراهی با طبیعت و محیط زیست به دلیل تغییرات زندگی انسان‌ها کم شده است. زندگی ماشینی، تخریب محیط زیست و زندگی مدرن از این عوامل هستند. دوگانگی انسان و طبیعت که به‌واسطه زندگی ماشینی امروز و عدم آمیختگی زندگی انسان شهرنشین با طبیعت ایجاد شده است یکی از دلایل از بین رفتن این هم حسی است. همچنین باید به تخریب تدریجی محیط زیست و در نتیجه کاهش امکان دسترسی نسل‌های جدید به مواهب طبیعت در این رابطه اشاره نمود.

زندگی مدرن و کم‌توجهی به محیط زیست
فتحی و ورجاوند ضمن اشاره به تغییرات زندگی مدرن معتقد هستند: جایگزین شدن جاذبه های جدید و لوکس و هیجانات از طریق ابزارهای تکنولوژیکی نظیر بازی‌های کامپیوتری و رسانه‌های تصویری و شنیداری در دنیای مدرن نیز نیاز و شاید فرصت همراهی بشر با هیجانات موجود در طبیعت را کاسته است.

برطرف نشدن نیازهای اولیه
این کارشناسان ضمن بحث درباره رفع نیازهای اولیه انسان و توجه به محیط زیست پیرامون تشریح کردند: علت دوم در بی‌تفاوتی انسان نسبت به تغییرات مخرب در محیط زیست را می‌توان وجود مشکلات در برآوردن نیازهای اولیه انسانی دانست. می‌شود به این شکل گفت که شهروندی که نسبت به رفع مشکلات و نیازها و گذران معیشت روزمره خود دارای نگرانی است، کمتر به نیازهای ثانویه می‌پردازد. این نیازهای ثانویه می‌توانند طیفی از توجه به نیاز به رشد و شکوفایی تا توجه به پیرامون خود و دیگران را شامل شود. عدم توجه به محیط زیست و طبیعت اطراف نیز در این مقوله می‌گنجد. بهره‌ بردن از زیباییی‌های طبیعت نیز پس از برطرف شدن نیازهای اولیه انسان است که رخ می‌دهد.

در این بحث همچنین گفته شد: همچنین در دنیای امروز، زودبازده بودن اقتصادی فعالیت‌های انسانی و شهروندان شهرها، دارای درجه اهمیت بالاتری نسبت به هر عامل دیگری است که می تواند بر شیوه زندگی آن‌ها تاثیر گذار باشد. این امر سبب می‌شود تا توجه انسان به حقوق سایر زیست‌مندان (گیاهان و جانوران)، که امری وابسته به اخلاق نیز هست تضعیف شود.

این فعالان محیط زیست درباره اهمیت آموزش در توجه به محیط زیست تصریح کردند: توجه به محیط زیست و طبیعت، نیازمند زیرساخت‌های فرهنگی و اخلاقی در یک جامعه است، اخلاق محیط زیست می بایست به صورت اصولی از سنین پایین مورد آموزش قرار گیرد.

لزوم آموزش از سنین پایین
آن‌ها گفتند: موارد بالا در رابطه با جامعه ایران به شکلی بیشتر صدق می‌کند. عدم وجود آموزش از سنین پایین، رفع‌ نشدن برخی نیازهای اولیه افراد جامعه و توجه به تکنولوژی، بسیار بیشتر از توجه به محیط زیست، نبودن سیاست‌های تشویقی در این زمینه و... موجب شده‌است که محیط زیست در ایران امری مغفول باقی بماند. البته این بی‌توجهی در سال‌های اخیر کاهش پیدا کرده است، اما همچنان ما کسانی را می‌بینیم که در بارزترین شکل (رها کردن زباله در طبیعت) عمدتا بدون اطلاع نسبت به آینده رفتارشان، به طبیعت ضربه می‌زنند.

حسین ورجاوند و محمد فتحی در انتها به اقدامات تاثیرگذار بر روی اهمیت گذاردن به محیط زیست اشاره کردند و گفتند: وجود سازمانها و نهادهای مردمی در سال‌های اخیر توانسته است توجه به این حوزه را بیشتر از قبل جلب کند. نمونه این تاثیرگذاری‌ها را می‌توان در تلاش مردم برای احیای دریاچه ارومیه و به‌راه انداختن جمع‌هایی برای جمع‌آوری زباله‌ها از سطح محیط زیست دانست.