چرا «معمای شاه» گل نکرد؟!
محمد ماکویی؛ وقتی شما از کسی یا چیزی عصبانی هستید معمولا به دو گونه واکنش نشان می‌دهید! یکی از این واکنش‌ها این است که عصبانیت خود را ابراز می‌کنید و واکنش دوم این است که آن را ابراز نمی‌نمایید!
چنانچه از گروه اول باشید با ابراز خشم، عصبانیت خود را کاهش یافته خواهید دید اما چنین نیست که با عدم ابراز خشم، عصبانیتتان کم نشود زیرا گذر زمان باعث می‌شود که دیگر به اندازه سابق عصبانی نباشید!
نکته مطروحه در خیلی جا‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان نمونه وکلای متهمینی که می‌خواهند از شاکی رضایت بگیرند با استفاده از آنچه بیان گردید به یکباره سراغ گرفتن رضایت قطعی نمی‌روند بلکه در وهله اول سعی می‌کنند رضایت تاخیر در اجرای حکم را بدست آورده و آنگاه به گذر زمان اجازه دهند که کارش را بخوبی به انجام برساند!
با این حساب شاید مهم‌ترین اشتباه تولیدکنندگان سریال «معمای شاه» به این برگردد که آن‌ها در هنگام سریال سازی فراموش کردند که در سال‌های حول و حوش ۹۰ و با گذر سال‌های زیاد از سال پیروزی انقلاب، دیگر مردم به اندازه سال‌های ۵۶ و قبل از آن از «پهلوی‌ها» عصبانی نبودند!
به عبارتی اگر «معمای شاه» در سال ۱۳۵۸ تولید و پخش می‌گشت ممکن بود مردم باور کنند که خانواده پهلوی به همان بدی که در سریال نشان داده شده هستند اما مردمی که در سال ۱۳۹۴ به تماشای سریال نشستند این انتظار به جا را داشتند که علاوه بر مشاهده کارهای بد نامبردگان که از آن‌ها اطلاع کامل دارند، با دیدن کارهای مثبتی که در زمان رضا و محمد رضا پهلوی به انجام رسیده، «انصاف» سازندگان سریال را هم نظاره گر باشند!
نکته دوم این است که بر خلاف انتظار، «معمای شاه» یک سریال تاریخی نیست که سازندگان آن مجبور بوده باشند تنها با دسترسی به کتب گوناگون، معمای آن را رمز گشایی کنند! لذا اگر سازندگان سریال‌ها و فیلم هایی در رابطه با «کریمخان زند» یا «کوروش کبیر» مجبورند فقط با مطالعه کتب گوناگون تاریخی به اینکه کریمخان چگونه آدمی بوده است و یا کوروش کبیر چه کارهایی کرده است پی ببرند، بهره گیری از کتب تاریخی تنها برای شناخت شخصیت رضا و محمد رضا پهلوی و غفلت از فیلم‌ها و نوارهایی که به فراوانی در آرشیو صدا و سیما از نامبردگان موجود است و عدم ارتباط با افرادی که رابطه نزدیک دوستی یا دشمنی و خصومت با محمد رضا پهلوی و خانواده شاه و خیلی‌های دیگر حاضر در سریال داشته‌اند و اینک نیز در قید حیات هستند را نمی‌توان کاری درست و در راستای ایفای رسالت حرفه‌ای سازنده یک فیلم مستند و تاریخی دانست!
یاد آوری این نکته بد نیست که اگر سریال را تاریخی تصور کنیم باید بپذیریم که سریال و فیلم درباره هر شخصیتی که ساخته می‌شود، برای مورخ بسیار بد است که با کینه و نفرت قلبی و پیش داوری منفی سراغ تحقیقات برود و بخواهد نتایج تحقیقات را آنگونه که فکر می‌کرده و یا چنان که انتظار داشته در آورد!
متاسفانه باید اذعان کرد که دست اندرکاران سریال حتی نخواسته‌اند در زمان ساخت سریال و آماده کردن مقدمات آن، نفرت از خانواده پهلوی را موقتا کنار گذاشته و دست کم به یکی از سخنرانی‌های «پهلوی دوم» توجه کامل نموده و سر در بیاورند که محمد رضای واقعی بر خلاف آنچه در فیلم یا سریال بود، قادر یا مایل به ادای درست کلمه «را» نبوده و با جا انداختن الف، آن را «ر» تلفظ می‌کرده است!
بگذریم از اینکه گریم و چهره‌پردازی سریال جز در باره برخی افراد آنچنان ناشیانه صورت گرفته که در زمان پخش سریال، بسیاری از آن‌هایی که دست کم با تصاویر و عکس‌های شخصیت‌های واقعی کاملا آشنایند با متوجه شدن اینکه «همین که الان رد شد!» دارد نقش یکی از آن‌ها را ایفا می‌کند جز «واقعا؟!» و «ما که رفتیم!» نمی‌گفتند!
واقعا هم باید اذعان کرد که در مورد پاره‌ای از شخصیت‌ها، آش عدم تناسب آنچنان شور شده که گویا بیش از اینکه کارگردان «کدام هنرپیشه به نقش فلانی می‌خورد» را در نظر بگیرد، «دوست داری جای کی بازی کنی!؟» را جدی گرفته است؟!
همه این‌ها در حالی رقم خورده که بهترین راه شناخت افراد در هر جامعه‌ای بهره گیری از خودشان است و اگر کسی بخواهد سر از اینکه فلانی چطور آدمی است در بیاورد، بهتر است پیش و بیش از شنیدن اینکه دیگران در باره او چه می‌گویند، پای سخنان خودش بنشیند و رفتار و کردارش را در مناسبت‌های مختلف و پشت صحنه آن‌ها نظاره نماید و در نهایت با کنار هم گذاشتن دیده‌ها و شنیده‌ها و خواندنی‌ها از شناخت درست کس یا کسانی که زندگی «معما گونه‌ای» داشته‌اند سر در بیاورد!
بگذریم از اینکه اگر کسی بخواهد تحقیق را تنها برای خودش انجام ندهد و کاری کند که دیگران هم از این «سر در آوردن» بی‌نصیب و بهره نمانند، هم لازم است که محقق بهتری باشد و هم ضروری است برای تحقیق کار بیشتری انجام دهد، به ویژه وقتی قرار باشد کار با هزینه بیت المال به خورد بینندگان و شنوندگان عزیزی داده شود که قبلا خیلی‌هایشان بهتر از کارگردان و تهیه کننده، «معمای شاه» را رمز گشایی کرده‌اند!
