ناخوشی دوباره نفت

 ١٢ ساعت نشست نفتی پشت درهای بسته، نتایج ناخوشایندی داشت. نفت دوباره به سراشیبی افتاد و بیشترین کاهش قیمت در ٦ هفته اخیر را به ثبت رساند. نفت اوپک دیروز تحت‌تأثیر بن‌بست دوباره کشورهای نفتی به ٤٨ دلار ریزش کرد. اعضای اوپک که در ماه گذشته درباره کاهش تولید نفت به توافق رسیده بودند و حالا برای تعیین جزییات سهمیه‌بندی تولید هر کشور، دوباره گرد هم آمده بودند به اختلاف خوردند و نتوانستند سهمیه مشخصی برای اعضا تعیین کنند.

حاضران در نشست که گویا تمایلی به مصاحبه با رسانه‌ها نشان نداده‌اند تنها به این توضیح اکتفا کرده‌اند که ایران و عراق مانع از دستیابی به توافق شده‌اند؛ ایران از آن جهت که حاضر نبوده پس از تحریم، سقف تولید مشخصی برای خود اعلام کند و عراق به‌عنوان دومین تولید‌کننده بزرگ اوپک نیز اعلام کرده است درگیر شرایط «ناجوری» به نام داعش است و برای مبارزه با این بحران به پول نفت خود نیاز دارد. این درحالی است که لیبی و نیجریه نیز بحران‌های داخلی خود را به‌عنوان بهانه عدم مشارکت در فریز نفتی مطرح کرده‌اند.

در این میان عربستان نیز که گفت‌وگوهای جداگانه‌ای با روسیه به‌عنوان متحد سیاسی و نفتی ایران داشته است، دوباره در قبال ایران تغییر موضع داده است و روسیه نیز برخلاف گذشته تحکم و قدرت قبلی در مواضع حمایتی‌اش از ایران را به خرج نمی‌دهد. اخبار روزنامه‌های محلی عربستان حاکی از برخی بده و بستان‌های عربستان و روسیه است و شرق‌الاوسط از نهایی شدن قرارداد ساخت ١٦ نیروگاه هسته‌ای میان عربستان و روسیه خبر داده است؛ خبری که گویا حاکی از یارکشی دوباره عربستان علیه ایران است. با این حال برخی از تحلیل‌ها نیز از جوسازی رسانه‌ای می‌گویند و معتقدند امکان توافق دوباره درباره فریز نفتی در نشست نهایی یعنی ٢٥ نوامبر (١٠ آذرماه) وجود دارد. این درحالی است که محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک در گفت‌وگو با «شهروند» احتمال زد و بند عربستان و روسیه را دور از انتظار نمی‌داند و می‌گوید گرچه سقوط قیمت نفت به زیان خود عربستان هم هست، اما دور از انتظار نیست که عربستان و روسیه با بده و بستان اقتصادی و سیاسی مانع از توافق نفتی میان اوپکی‌ها شوند.

ایران و عراق، گره توافق نفتی
وال استریت ژورنال درباره نتیجه نشست نفتی شب جمعه نوشت ایران و عراق آمارهای تخصیص سهمیه کاهش تولید را به چالش کشیدند و نشست بدون نتیجه به پایان رسید. بر این اساس، ایران درباره سقف تولید خود رقم مشخصی را اعلام نکرده است و عراق به‌عنوان دومین تولید‌کننده بزرگ اوپک اعلام کرده است کشورش درگیر شرایط «ناجوری» است و به درآمدهای نفتی خود برای کنترل بحران داعش نیازمند است.

این موضوع درحالی رخ می‌دهد که قرار بود در نشست کارشناسان اوپک در وین جزییات پیشنهاد کاهش تولید که اوپک ماه گذشته روی آن توافق کرد، آماده شود. مازاد عرضه جهانی نفت که بخشی از آن به افزایش بی‌رویه تولید اوپک برمی‌گردد، موجب شده تا قیمت‌ها در ‌سال‌جاری به پایین‌ترین رقم بیش از یک دهه گذشته برسد، اما به گفته مقامات اوپک، در این نشست بیش از ١٢ ساعته، ایران و عراق حاضر نشدند روی هیچ‌گونه کاهش تولید توافق کنند.

با این وجود وزرای نفت ١٤ کشور عضو اوپک قرار است روز ٣٠ نوامبر در وین تشکیل جلسه دهند، اما توافق در آن نشست مستلزم توافق بر سر جزییات است که در نشست شب ‌جمعه وین حاصل نشده است.

رویترز هم به گفت‌وگو با یک منبع آگاه بدون ذکر اسامی پرداخته است. این منبع به رویترز گفته است با توجه به مخالفت ایران با تثبیت سطح تولید، به توافق کامل در این‌باره دست نیافته‌ایم اما امیدواریم سهمیه هر یک از کشورهای تولید‌کننده نفت در نشست روز ٢٥ نوامبر مشخص شود.

پوتین نشست نفتی جداگانه برگزار می‌کند
یورو نیوز هم نوشت اعضای حاضر در نشست وین به سختی اظهارنظر می‌کنند و حاضر نیستند جزییات دقیق گفت‌وگوهای شب‌ جمعه خود را با رسانه‌ها در میان بگذارند. این خبرگزاری نوشت منابع آگاه از حوزه صنعت نفت روسیه اعلام کردند ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، قصد دارد یک هفته قبل از برگزاری اجلاس اوپک در روز ٣٠ نوامبر، شرکت‌های نفتی این کشور را دور هم جمع کند. آنها اعلام می‌کنند هنوز دستورکار این نشست به‌طور دقیق مشخص نیست و سخنگوی کرملین و وزارت انرژی این کشور از ابراز نظر در این‌باره خودداری می‌کنند.

البته فارس به نقل از خبرگزاری اینترفکس هم دیروز نوشت این خبرگزاری پیش از این به یکی از گزارش‌های وزارت انرژی روسیه استناد و اعلام کرده بود مقامات روس معتقدند هرگونه کاهش تولید نفت از سوی روسیه به سرعت با افزایش تولید نفت شیل شرکت‌های آمریکایی جبران خواهد شد. فارس همچنین افزوده است پنج شرکت نفتی بزرگ روسیه که ٧٥‌درصد از کل تولید نفت این کشور را در دست دارند، اعلام کرده‌اند که ‌سال آینده میلادی با وجود افزایش چشمگیر تولید نفت خود در ماه‌های گذشته، به بالا بردن تولید ادامه خواهند داد. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که روسیه تولید نفت خود را طی ماه‌های گذشته به حدود ١١,١‌میلیون بشکه در روز رسانده است که طی چند دهه گذشته بی‌سابقه بود.

احتمال شیطنت دوباره عربستان
در این میان برخی از احتمال بده و بستان سیاسی روسیه و عربستان سخن می‌گویند و بر این باورند که عربستان دوباره شیطنت در بازار نفت را از سر گرفته است و با یارکشی، متحدان نفتی ایران را به سمت خود متمایل کرده است. بر این اساس، ایلنا با اشاره به نشست محرمانه دوشنبه‌شب وزرای نفت شورای همکاری خلیج‌فارس و وزیر انرژی روسیه می‌نویسد، نخستین نشانه‌های بداخلاقی عربستان پس از آن نشست آشکار شده است و خالد الفالح، وزیر نفت و گاز عربستان به خبرنگاران اعلام کرده است با وجود کاهش قیمت نفت و مطرح شدن سوخت‌های جایگزین، اما همچنان نفت فسیلی جایگاه خود را در بازار حفظ کرده است و مطمئن هستم این برتری در سال‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت و با استفاده از ذخایر مالی و سرمایه‌گذاری‌هایی که در دیگر حوزه‌های اقتصادی انجام داده بودیم، می‌توانیم این کاهش قیمت را مدیریت کنیم و اکنون نیز به دور از عجله و استرس به دنبال ثبات بازار هستیم.

البته او به صورت تلویحی از دیگر توافق‌های اقتصادی با روسیه نیز خبر داده و گفته بود در این جلسه مشترک متوجه شدیم که دیدگاه کشورهای عضو شورا با روسیه تقریبا یکسان است و همه ما به دنبال یک هدف مشترک هستیم و آینده خوبی در انتظار ما و روسیه است.

خبری که روس‌ها آن را به صورت دقیق‌تر اعلام کردند. الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه به شرق‌الاوسط، رسانه نزدیک به حکومت عربستان خبر داده بود قرارداد ساخت ١٦ نیروگاه هسته‌ای میان عربستان و روسیه نهایی شده است. او اعلام کرده بود در مدت ۲۵‌سال ۱۶ نیروگاه هسته‌ای پاک مطابق با آخرین تکنولوژی روز دنیا در نقاط مختلف عربستان خواهیم ساخت. ویژگی اصلی این نیروگاه‌ها این است که زباله تولید نخواهند کرد و می‌توانند ۲۰‌درصد برق عربستان را تأمین کنند.
 محمد خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک هم در گفت‌وگو با «شهروند» با تأکید بر این‌که احتمال توافق پشت پرده عربستان و روسیه دور از انتظار نیست، اعلام می‌کند نفت از سیاست جدا نیست و نباید فراموش کرد که این دو کشور در حوزه‌های سیاسی نیز به نوعی در رقابت با یکدیگر هستند و می‌توان احتمال داد که تغییر رویکردهای ایجاد‌شده ناشی از یک بده و بستان سیاسی بوده باشد.

بهانه‌های غیرمنطقی عراق برای مستثنا شدن
به گفته این تحلیلگر بازار، بر اساس آنچه که در نشست الجزایر تصمیم‌گیری شده ایران، لیبی و نیجریه مادامی که تولیداتشان به سطح قبل از تحریم (‌سال ٢٠١١) برسد از طرح فریز نفتی مستثنا هستند، اما بعد از آن باید در مدیریت بازار و تعادل قیمت‌ها مشارکت داشته باشند.

خطیبی با تأکید بر این‌که افزایش صادرات نفت خام در دوران پسابرجام حق ایران بوده و باید بازار خود را دست کم مطابق با دوران پیش از اعمال تحریم‌ها باز پس بگیریم، تصریح کرد: هم‌اکنون اکثر کشورهای عضو اوپک با حداکثر ظرفیت تولید و صادرات نفت می‌کنند و این نشان می‌دهد که ایران سهم و بازار کشور دیگری را تصاحب نکرده است.

او با بیان این‌که در نشست الجزایر هیچ صحبتی از مستثنا‌شدن کشورهایی همچون عراق نبود، گفت: این کشور در حالی به بهانه مقابله با حملات داعش خواستار حفظ سطح تولیدات خود شده که شرایط سیاسی حاکم بر این کشور هیچ تأثیری بر تولید و صادرات نفت آن نداشته است.
نماینده سابق ایران در اوپک که منطق عراق برای مستثنا‌شدن از طرحی فریز نفتی را غیرمنطقی می‌داند، با اشاره به تولید ٤‌میلیون و ٧٠٠‌هزار بشکه‌ای این کشور گفت: میزان تولیدات این همسایه غربی ایران در‌ سال ٢٠١١ در حدود ٣‌میلیون و ٦٠٠‌هزار بشکه بود.

عربستان بازنده ملغی‌شدن طرح فریز نفتی
او کسری بودجه ناشی از افت درآمدهای نفتی و اجرای طرح‌های ریاضتی عربستان برای مقابله با بحران اقتصادی را مورد اشاره قرار داد و گفت: این کشور بیش از دیگر کشورها نیازمند افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی بوده و بیشترین زیان را از عدم اجرای طرح فریز نفتی خواهد دید؛ البته طبیعی است که هر کشوری تلاش کند که امتیازات بیشتری را از دیگر کشورهای عضو اوپک گرفته و منافع اقتصادی خود را افزایش دهد اما این مسأله لزوما به معنای مخالفت با طرح فریز نفتی نیست.
او نشست دو روز پیش اعضای اوپک و نشست دیروز اعضای اوپک با غیراوپک را مورد اشاره قرار داد و گفت: این نشست‌ها در سطح کارشناسان عالیرتبه بوده و تا پیش از اجلاس نوامبر ادامه خواهد داشت.

به گفته خطیبی، بی‌شک اگر اعضای اوپک در درون خود به یک اجماع درباره طرح فریز نفتی نرسند، نمی‌توان انتظار داشت که غیراوپکی‌ها از این طرح پیروی کرده و به خواست آنها تن دهند.

حاشیه‌سازی برخی رسانه‌ها برای کاهش قیمت نفت
حاشیه‌سازی برخی از رسانه‌های مصرف‌کننده نفت نیز از دیگر نکات مورد اشاره این تحلیلگر بازار بود که در این‌باره گفت: در حال حاضر برخی از کشورهای وارد‌کننده نفت سعی دارند که با حاشیه‌سازی قیمت نفت وارداتی خود را کاهش دهند که انجام این کار در درازمدت نتیجه عکس خواهد داشت و منجر به کاهش سرمایه‌گذاری در این صنعت و کمبود عرضه نسبت به تقاضا و درنهایت افزایش قیمت نفت می‌شود.

نماینده سابق ایران که معتقد است عربستان می‌تواند نقش تولید‌کننده شناور در اوپک را ایفا کند، با تأکید بر این‌که چنانچه برای اوپک یک کشور تولیدکننده شناور نفت تعیین نشود، عملا نقش تعیین سقف و حتی سهمیه‌بندی در بین کشورها را کمرنگ می‌کند، خاطرنشان کرد: پیش‌بینی می‌شود در صورتی که سقف تولید نفت اوپک حفظ شود و عملا افزایش نیابد، قیمت جهانی نفت حتی تا بشکه‌ای بیش از ۶۰ دلار در بازار افزایش یابد.

او در پاسخ به پرسشي که آیا می‌توان برای آینده‌ای نزدیک انتظار ظهور دوباره نفت ۱۰۰ دلاری را در بازار داشت؟ توضیح داد: قطعا پیش‌بینی نفت بشکه‌ای ۱۰۰ دلار در بازار برای آینده‌ای نزدیک محتمل نیست؛ مگر آن‌که اتفاقات خارج از انتظاری در بازار نفت بیفتد.

با وجود اين که عربستان علیه بازار نفت و مهم‌ترین بازوی اقتصاد ایران کارشکنی‌های گسترده‌ای انجام داده است، در ایران مهم‌ترین دعواهای نفتی سر قراردادهای نفتی درگرفته است و بهانه‌تراشی‌ها برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی ادامه دارد. این کشور عربی که توانسته است پس از برجام با استفاده از رخداد آتش‌گرفتن سفارت خود در تهران فضا را به نفع خود تغییر دهد، حالا پس از دستکاری در بازار نفت و به چالش کشیدن درآمدهای نفتی ایران، به دنبال آن است که متحدان ایران را به خود جلب کند.

نفت ایران بر مدار ٤٨ دلاری
مدیریت امور اوپک و ارتباط با مجامع انرژی ایران دیروز با انتشار گزارشی از کاهش دوباره قیمت نفت خام ایران در بازار معاملات منتهی به ۲۱ اکتبر خبر داده است. در این مدت، قیمت هر بشکه نفت خام سبک صادراتی ایران تا ۲۱ اکتبر امسال با ۲۲ سنت کاهش در محدوده ۴۸ دلار و ۴۴ سنت معامله شده است. در معاملات منتهی به ۲۱ اکتبر امسال هم قیمت سبد نفتی اوپک با هشت سنت کاهش به بشکه‌ای ۴۸ دلار و ۴۲ سنت رسید، قیمت نفت وست‌تگزاس آمریکا با پنج سنت کاهش در محدوده‌ بشکه‌ای ۵۰ دلار و ۵۷ سنت، بهای هر بشکه نفت خام برنت دریای شمال با ۲۱ سنت افزایش در محدوده ۵۰ دلار و ۵۱ سنت دادوستد شده است. علاوه بر این، قیمت هر بشکه شاخص نفت خام دوبی با ۲۹ سنت کاهش در محدوده ۴۹ دلار و ۷۶ سنت و بهای هر بشکه شاخص نفت عمان با چهار سنت کاهش در محدوده ۴۹ دلار و ۷۶ سنت در بازار جهانی معامله شده است.