آموزش ترکیبی، نظام مطلوب دانشگاه پیام‌نور
فرارو- دانشگاه پیام نور، به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه دولتی، تاکنون نقش مهمی در بحث آموزش عالی در کشور داشته و با رشد و گسترش خود، به انتقال آموزش از مناطق متمرکز به غیرمتمرکز کمک کرده است.
این دانشگاه، که در آغاز مهمترین رسالتش تمرکز بر آموزش نیمه حضوری و غیرحضوری است، توانست نقش مؤثری را در بحث آموزش عالی و فراهم کردن امکان تحصیل اقشاری که امکان حضور تمام وقت را در سر کلاس‌ها نداشتند را در سراسر کشور فراهم کند.
این روز‌ها در برخی از محافل، سخن از بازگرداندن این دانشگاه به مأموریت اصلیش به گوش می‌رسد. این موضوع بهانه‌ای شد تا در گفت و گویی اختصاصی با دکتر بهمن زندی ؛ رئیس پژوهشکده آموزش باز و از راه دور دانشگاه پیام نور به بررسی بحث آموزش در این دانشگاه بپردازیم.
- شما به عنوان متخصص آموزش از راه دور و یادگیری الکترونیکی مناسب‌ترین نظام آموزشی برای دانشگاه پیام نور چیست؟
-حتما اطلاع دارید که دانشگاه پیام نور در سال ۱۳۶۷ به عنوان یکی از زیر نظامهای آموزش عالی با هدف توسعه عدالت آموزشی در اقصی نقاط کشور تاسیس شده است. از آن زمان تاکنون این دانشگاه همگام با تغییر وتحولات علم آموزش از دور به روشهای مختلف خدمات آموزشی خود را ارائه کرده است. درسالهای نخست با انتشار کتابهای خودآموز در کنار نرم افزارهای آموزشی و وسایل کمک آموزشی فرایند یاددهی - یادگیری در این دانشگاه سامان یافت. اما در مراحل بعد با رشد فناوری بویژه فناوری مبتنی بر وب، دانشگاه سعی کرده است همزمان با استفاده از کلاسهای حضوری و آموزش الکترونیکی دانشجویان را در امر یادگیری هدایت کند.
طبیعی است در این دو مرحله دانشگاه همزمان هم امکانات آموزش حضوری و هم امکانات آموزش الکترونیکی خود را گسترش داده است و اکنون در شرایطی هستیم که با توجه به رویکرد آموزشی برتر جهانی، یعنی آموزش ترکیبی (Blended Learning) دانشگاه این پتانسیل را دارد که با انتخاب این رویکرد بر کیفیت آموزشی خود بیفزاید.
- گاهی شنیده می‌شود که مأموریت دانشگاه پیام نور آموزش غیرحضوری است، نظر جنابعالی در این خصوص چیست؟
- همانطور که عرض شد اکنون رویکرد برتر آموزشی قرن بیست و یک آموزش ترکیبی می‌باشد و طبعا اگر هر دانشگاهی از جمله دانشگاه پیام نور بخواهد خدمات آموزشی خود را فقط به صورت غیرحضوری یا تمام حضوری ارائه کند، این انتخاب با یافته‌های علمی حوزه علوم تربیتی و آموزش از دور کاملا منافات دارد. علاوه بر این دانشگاه پیام نور با داشتن ظرفیتهای آموزش حضوری خواهد توانست خدمات آموزشی مناسبی به دانشجویان ارائه دهد، بنابراین دلیلی ندارد که دانشجویان این دانشگاه نتوانند از این خدمات استفاده کنند.
- به نظر شما اگر نظام آموزشی دانشگاه به صورت "غیرحضوری" تعریف شود چه تبعاتی در پی خواهد داشت؟
- نکته اول اینکه در حال حاضر دانشگاه دارای بیش از ۲۵۰ استاد تمام و دانشیار و ۱۳۰۰ استادیار می‌باشد در صورت غیرحضوری شدن دانشگاه طبق آیین نامه‌های وزارتی این دانشگاه نخواهد توانست دوره دکتری داشته باشد. بنابراین اساتید یاد شده فرصت تربیت دانشجوی دکترا را از دست داده و لاجرم جنبه پژوهشی دانشگاه تضعیف شده، شمار مقالات منتشر شده کاهش یافته و در نهایت رتبه دانشگاه از لحاظ پژوهشی به میزان قابل توجهی سقوط خواهد کرد. ضمنا از آن جا که بر طبق اصول حاکم بر هیأت ممیزه دانشگاه، دانشیارانی که دانشجوی دکترا تربیت نکرده باشند، از ارتقاء به مرتبه استادی محروم خواهند شد.
نکته دوم این که دانشگاه نخواهد توانست در بسیاری از رشته‌های فعلی خود که دارای مجوز ازمراجع ذی ربط هستند، دانشجو جذب کندچرا که هیچ داوطلبی حاضر نیست رشته‌های مهندسی، هنر یا رشته هایی که نیاز به آزمایشگاه و تعامل حضوری با استاد دارد را در این دانشگاه انتخاب کند. نکته سوم اینکه با کاهش شدید جذب دانشجو بسیاری از اعضای هیأت علمی و کارمندان دانشگاه امنیت شغلی خود را از دست داده و قطعا این امر منجر به بحران اجتماعی خواهد شد. در این حالت دولت برای رفع مشکل می‌بایست دانشگاه را از یک نهاد شهریه بگیر تغییر داده و کلیه هزینه‌های دانشگاه را تقبل کند. اذعان می‌کنید که این هم بار سنگینی را بر دوش دولت خواهد افکند.
- در مصاحبه‌های مسئولین وزارتی شنیده شده است که دانشگاه پیام نور باید به "مأموریت" خود باز گردد، نظر جنابعالی در این خصوص چیست؟
- بله! دانشگاه پیام نور در آغاز با مأموریت‌های زیر تأسیس شده است: مأموریت اول، ارائه فرصتهای ادامه تحصیل در نظام آموزش عالی برای شاغلین بوده است. اما وزارت علوم در این خصوص با تأسیس دانشگاه علمی کاربردی، ارتقاء دانشگاه فنی حرفه‌ای، تأسیس دانشگاه فرهنگیان، دانشگاه عدالت و … عملا اکثر شاغلان را از دانشگاه پیام نور دور کرده است چنانچه بخواهیم به این مأموریت بازگردیم می‌بایست شعب دانشگاه علمی کاربردی البته شعب وابسته به سازمانهای دولتی، دانشگاه فرهنگیان و … را تعطیل کند و به هیچ شاغلی اجازه ندهد غیر از دانشگاه پیام نور دانشگاهی دیگر را برای ادامه تحصیل انتخاب کند.
مأموریت دوم دانشگاه، برپایی نظام آموزش از دور بوده است که در این خصوص نیز اکنون به یمن تأسیس مرکز آموزش مجازی در همه دانشگاه‌های دولتی و دادن مجوز به مرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه آزاد و تأسیس دانشگاه هایی، چون المصطفی، مجازی علوم قرآنی، دانشگاه امام رضا (ع) و … اینک قطعا نمی‌توان دانشگاه پیام نور را به عنوان تن‌ها دانشگاه مجازی کشور معرفی کرد مگر اینکه وزارت علوم یک کار ناشدنی انجام دهد و آن هم لغو مجوز همه مراکز آموزش مجازی دانشگاه‌های دیگر است.
مأموریت سوم دانشگاه، کمک به دولت با جذب دانشجویان شهریه پرداز در کنار دانشگاه‌های دولتی که به صورت رایگان دانشجو می‌پذیرفتند، بوده است. اکنون با اعطای مجوز به اکثر دانشگاه‌ها جهت جذب دانشجویان پولی شبانه، نوبت دوم و تأسیس پردیس‌ها این مأموریت نیز از دانشگاه پیام نور گرفته شده است.
غیر از موارد بالا چنانچه همکاران وزارت علوم قصد دارند دانشگاه‌ها را به مأموریت اصلی خود باز گردانند، ثواب این است که در یک برنامه جامع در خصوص همه دانشگاه‌ها این عمل انجام شود. خاطرتان هست که زنده یاد آیت الله هاشمی دلیل اصلی تأسیس دانشگاه آزاد را جلوگیری از خروج ارز از طرف فرزندان قشر مرفه به خارج از کشور ذکر فرمودند. درحالی که اکنون این دانشگاه درهمه نقاط کشور گسترده شده است.
همچنین دانشگاه تربیت مدرس که مأموریت آن تربیت استاد برای دانشگاه‌ها بوده است به عنوان یک دانشگاه معمولی فعالیت می‌کند. از سوی دیگر جهاد دانشگاهی که مأموریت خاصی داشته است دست به تأسیس دانشگاه علم و فرهنگ زده است. سئوال این است آیا وزارت می‌تواند دانشگاه آزاد، دانشگاه تربیت مدرس و جهاد دانشگاهی را به مأموریت اصلی خود بازگرداند؟
