آیا ورود سپاه و بسیج به خیابان‌ها اشتباه است؟

فرارو- ایجاد گشت های محله از سوی سپاه پاسداران و بسیج مناقشه ای تازه ای در ایران رقم زده است. مخالفان معتقدند که حضور بسیج و سپاه در محلات باعث امنیتی تر شدن فضای جامعه می شود و از سوی دیگر فرماندهان سپاه و بسیج می گویند این طرح در راستای کمک به نیروی انتظامی است.

به گزارش فرارو، چندی پیش محمدرضا یزدی، فرمانده سپاه تهران بزرگ در جلسه شورای شهر پایتخت ایران گفت: "سپاه تهران بزرگ با همکاری پلیس گشت جلوگیری از سرقت و مبارزه با اراذل و اوباش تشکیل داده است."

سردار یزدی افزود: «چرا باید جمع‌آوری اراذل و اوباش فقط به عهده نیروی انتظامی باشد؟ باید نیروی انتظامی را در مواردی همچون جمع‌آوری اراذل و اوباش، سرقت و امثال آن کمک کنیم. ما در سپاه و بسیج این امر را کلید زده‌ایم.»

در واکنش به این خبر وزارت کشور به صورت تلویحی با آن مخالفت کرد. سلمان سامانی، سخنگوی وزارت کشور گفت: «در بررسی که من داشتم، تاکنون نیروی انتظامی تهران بزرگ از هیچ دستگاهی درخواست کمک و یا مشارکت برای مبارزه با این موضوع را نداشته است.»

وزارت کشور اعلام کرده که مطابق قوانین و مصوبات شورای اجتماعی کشور، متولی این کار نیروی انتظامی است. سخنگوی وزارت کشور درباره روندِ اقداماتِ انجام شده برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی، گفت: «میزانِ حساسیت موضوع تا حدی بوده که جلسات شورای اجتماعی در محضر مقام معظم رهبری تشکیل شده و ایشان تاکید ویژه بر رفع آن داشته و دارند. بر این مبنا و با توجه به تاکید قانون برنامه ششم بر این موضوع، مبارزه با آسیب‌های اجتماعی از اولویت‌های اصلی وزارت کشور در این دوره بوده که در همین راستا در قالب سازمان امور اجتماعی، تقسیم کار ملی انجام شده است.»

او تاکید کرد: «مسائل اجتماعی مسائلی نیست که انتظار داشته باشیم آثار و نتایج اقداماتی که صورت می‌گیرد، به سرعت و بصورت ملموس در جامعه قابل مشاهده باشد. با این وجود اقدامات، برنامه ریزی‌ها، هماهنگی‌ها و سیاستگذاری‌هایی که اکنون در حال انجام است، موجب می‌شود دستگاه‌ها اقدامات پراکنده نداشته و بعضاً اقدامات یکدیگر را خنثی نکنند.»

اما در روزها اخیر در تکمیل اخبار در این مورد، گفته شد سازمان بسیج مستضعفین طرح "حماسه خدمت و امنیت" را در سراسر کشور به اجرا می‌گذارد.

براساس گزارش ها طرح حماسه خدمت و امنیت با هدف پیشگیری از سرقت و ایجاد امنیت برای مردم، در قالب گشت‌های محله محور در سطح کشور اجرا می‌شود.

بنا بر همین گزارش قرار است تورهای ایست و بازرسی بسیج بطور قابل توجهی کاهش یابد و در مقابل، گروه‌هایی ۳ الی ۵ نفره متشکل از بسیجیانی که دوره‌های آموزشی خاص را گذرانده‌اند، به صورت پیاده و سواره و بدون در اختیار داشتن اسلحه، از غروب تا طلوع آفتاب در سطح شهرها به گشت زنی بپردازند.

غلامحسین غیب‌پرور، رئیس سازمان بسیج در نشست خبری هفته بسیج در ۲۴ آبان ماه اعلام کرد: «در زمینه تامین امنیت کشور برادران نیروی انتظامی در این زمینه اقدامات خوبی انجام داده‌اند و ما هم به کمک آنها آمده‌ایم و بنا داریم ایست‌های بازرسی بسیج را تقلیل داده و آن را به گشت‌های محله‌ای تبدیل کنیم، چارچوب این گشت‌های محله‌ای این است که افراد اول با احراز شرایط انتخاب می‌شوند، سپس در دوره‌های آموزشی قرار می‌گیرند و با هماهنگی قوه قضاییه و نیروی انتظامی فعالیت خواهند کرد... آنها مسلح نخواهند بود و به حریم خصوصی افراد وارد نخواهند شد و فقط تامین امنیت را بر عهده می‌گیرند.»

پس از مطرح شدن این طرح عده ای انتقادات جدی در رابطه با آن مطرح کردند، مردم در فضای مجازی به ابراز نظر در این باره پرداختند. بسیاری این طرح را با گشت های کمیته و سپاه در دهه 60 مقایسه کرده اند.

انتقادات تندی در این باره مطرح شده از جمله آنکه برخی کاربران فضای مجازی این وضعیت را حرکت ایران به سمت کره شمالی شدن دانسته اند.

بیشتر منتقدان می گویند تجربه های پیشین از گشت های اینچنینی شکست خورده اند و این گونه رفتارها نمی تواند به بهبود وضعیت اجتماعی کشور کمکی کند.
اما دکتر نعمت احمدی حقوقدان در این باره به فرارو گفت : «از نظر مقررات قانونی اگر سپاه پاسداران را ضابط دادگستری بدانیم مسئله ای نیست. آیین نامه دادرسی کیفری هم با یک وسعت نظری نگاه کرده و از نظر مقرراتی می توانیم حضور سپاه به عنوان ضابط دادگستری را در مرحله تحقیق مقدماتی، کشف جرم و جرایم مشهود با اغماض بپذیریم. قانون آیین نامه دادرسی کیفری حوزه ضابطین قضایی را گسترش داده و نیروهای سپاه، وزارت اطلاعات و دیگر نیروهای امنیتی را جزو ضابطین قضایی معرفی کرده است.»

او در ادامه افزود: «اما از نظر کلی به باور من این کار درست نیست. این در درجه اول یک نوع بی مهری و بی محبتی نسبت به نیروی انتظامی است. ذهن مردم اینگونه است که اتفاقی در کشور افتاده است که نیروی انتظامی توان انتظام امور را ندارد، اگر این توان را داشت مسئولان به این فکر نمی افتادند که سپاه گشت محلی ایجاد کند.»

این کارشناس مسائل حقوقی و اجتماعی با بیان اینکه شاید به همین اعتبار است که وزارت کشور هم این تصمیم را نقد کرده است، افزود: «از منظر دیگری هم این موضوع قابل بررسی است، نیروی انتظامی زیر نظر مقام معظم رهبری است که اداره آن به وزیر کشور تفویض شده است. یعنی الان وزیر کشور قائم مقام رهبری در امور نیروی انتظامی است. سپاه مقوله اش جداست، وقتی برای سپاه این شرح وظیفه جدیدی تعریف کنید که بر دوش نیروی انتظامی است یک تقابلی ایجاد می شود که خودش تبعاتی دارد.»

احمدی گفت: «غیر از آن مقرارات حاکم بر ضابط قضایی با گشت خیابان کاملا متفاوت است، ضابط زیر نظر مقام قضایی باید کار کند، یعنی اگر مسئله ای اتفاق افتاد و با مقام قضایی در میان گذاشته شد تحقیق مقدماتی را مقام قضایی به ضابط واگذار می کند، اما اینکه گشت درست کند مجوز قانونی ندارد. چرا که پایگاه های استقرار نیروی انتظامی، پلیس 110 و... همه هستند مگر اینکه سپاه اعلام کند نیروی انتظامی توان تامین امنیت را ندارد. از طرف دیگر زمانی هم ماموران امنیتی ورود پیدا می کنند باید دستور مقام قضایی بوده باشد، یعنی قاضی به فلان ضابط می گوید در این منطقه فعالیت انجام دهید.»

او ادامه داد: «فقط در یک مورد ماموران امنیتی اعم از انتظامی و سپاهی و اطلاعاتی می توانند ورود پیدا کنند که آن هم زمان وقوع جرم مشهود است. یعنی اینکه ضابط شاهد سرقت است و تا دستور قضایی بگیرد فوت وقت می شود، در این شرایط او می تواند بدون دستور قضایی ورود پیدا کند. از این بابت هم به نظرم شان سپاه بالاتر از این است که وارد اینگونه مسائل شود. سپاه اکنون نیروی نظامی مقتدر در منطقه خاورمیانه است، داعش را شکست داده است و... حالا بیاید وارد کاری شود که پلیس می تواند انجام دهد به نظرم این جالب نیست.»

این حقوقدان گفت: «این کار باعث می شود که مردم این سوال برایشان پیش آید که چه چیزی پشت پرده است، چه اتفاقی قرار است بیافتد که ما بی خبریم، اینکار به جای اینکه احساس امنیت به شهروندان بدهد، احساس ناامنی را تقویت می کند.»

او افزود: «این گشت ها در شرح وظایف سپاه نمی گنجد شاید با کمی اغماض در شرح وظایف بسیج قرارگیرد. سوال دیگر این است که هزینه این گشت ها چگونه می خواهد تامین شود. ابزارهای موجود سپاه برای اهداف دیگر باید صرف شود.»

به گفته او "فعالیت دو نهاد نظامی با فرماندهی متفاوت با شرح وظایف مختلف در یک حوزه، تقابل تشخیص صلاحیت و تداخل شرح وظایف ایجاد می کند. ممکن است در این ساختار عدم هماهنگی موجب ایجاد درگیری های غیرضروری شود."

نعمت احمدی با اشاره به حوزه آموزشی نهادها مختلف نظامی افزود: «تعلیم سپاه این است که با داعش بجنگد، ریگی را در آسمان دستگیر کند. پلیس هم تربیت شده است دزد بگیرد، محله ها را می شناسد، با اراذل و اوباش آشناست.»

او اظهار کرد: «همین حالا بحث حضور سپاه در شهرها ضمن احترام به این نهاد و خدماتش، یک ذهنیت ضد امنیتی را در جامعه ایجاد کرده است. یک نظرسنجی در این باره باید صورت گیرد که آیا مردم از حضور نیروهای سپاه در شهرها احساس آرامش خواهند کرد یا نه؟»