سعید هاشمی
آداب کریسمس در لهستان
سعید هاشمی*؛ روز ۲۵ دسامبر مصادف با تولد حضرت مسیح، عیدی بزرگ در بسیاری از کشور‌های جهان است. در این روز مسیحیان جهان با خرید هدایا، تزئین درخت کاج و حضور در کلیساها، تولد حضرت مسیح را جشن می‌گیرند. با وجود این، جشن عید کریسمس در همه کشور‌ها مصادف با روز ۲۵ دسامبر نیست. برخی از کشور‌ها که از تقویم ژولینی به جای میلادی پیروی می‌کنند، در تاریخ ۷ ژانویه، کریسمس را جشن می‌گیرند. سنت‌های آن‌ها در این روز متفاوت است. نمونه اختلاف تقویم ژولینی و میلادی، بابانوئل و سورتمه پر از هدایاست.
لهستان که پایتخت آن "ورشو" (Warsaw) و نُهمین کشور بزرگ اروپا به شمار می‌آید، با کشور‌هایی همچون آلمان، جمهوری چک، اسلواکی، لیتوانی، روسیه، بلاروس و اوکراین همسایه است. این کشور با داشتن معماری دلپذیر و بنا‌های تاریخی مانند کلیسای ویرجین ماری، از بستر‌های مناسبی برای انجام فعالیت‌های فرهنگی و هنری و به ویژه در حوزه گردشگری برخوردار است. لهستان علاوه بر جاذبه‌های گردشگری، سنت‌ها و آداب و رسوم متنوعی دارد که بسیار شنیدنی و دیدنی است. از جمله این رسوم، سُنت‌های قدیمی این کشور اروپایی در مراسم‌های آغاز سال نو میلادی و تولد مسیح است که در ادامه برخی از این آداب و رسوم جالب و جذاب را معرفی می‌نمائیم.
در برخی از کشور‌ها از جمله لهستان، جشن نوئل دارای جنبه مذهبی واقعی است. اکثر مردم لهستان کاتولیک بوده و هرگز حکومت‌های کمونیستی این کشور موفق به از بین بردن علائق دینی لهستانی‌ها نشدند. جشن‌های عید کریسمس در لهستان، همانند هلند از ۶ دسامبر آغاز می‌شود. در کشور‌های ارتدکس مذهب اروپا مانند یونان، اوکراین یا روسیه جشن میلاد حضرت مسیح در ششم ژانویه برگزار می‌شود.
طبخ غذا‌های بومی هر کشور، از آداب و رسوم موجود در جهان برای برگزاری جشن‌های سال نو، می‌باشد. خانواده‌های لهستانی ۱۲ نوع غذای بومی را برای جشن کریسمس آماده می‌کنند که یکی از آن‌ها «اوپتاتک» یا شیرینی کریسمس است. مهمترین وعده غذایی در ۲۴ دسامبر برای شام صرف می‌شود که شامل: ماهی کپور، سوپ برش (قرمز رنگ حاوی چغندر) و کلم و قارچ.
در زمان شام کریسمس، لهستانی‌ها همیشه یک بشقاب اضافی روی میز می‌گذارند برای هر کسی که به طور غیر منتظره از راه برسد به این منظور که در این لحظه از سال هیچ کس تنها نباشد. براساس داستان‌های قدیمی در مناطق مرکزی لهستان در نیمه شب کریسمس حیوانات می‌توانند حرف بزنند.
در لهستان به حیوانات باغ وحش ها، هدیه‌های کریسمس داده می‌شود. این کار برای حفظ رفتار طبیعی حیوانات در حیات وحش صورت می‌گیرد.
یکی از آداب و سنن مرسوم در لهستان، ریختن یونجه در زیر رومیزی یا قرار دادن یونجه در کنار میز شام در شب کریسمس است. بعد از صرف شام ساقه یونجه‌ها بین اعضای خانواده قرعه‌کشی می‌شود. اگر ساقه سبز باشد، نماد ثروت و شانس در سال جدید است، اگر زرد باشد به معنی این است که تغییری در سال جدید ایجاد نمی‌شود و اگر ساقه شکسته باشد نماد بدشانسی است. این سنت به دلیل تولد مسیح انجام می‌شود و همچنین برخی از نقاط لهستان تمام کف خانه را از یونجه پر می‌کنند.
یکی دیگر از رسوم قدیمی و باستانی مردم لهستان در شب کریسمس سهیم کردن یکدیگر در خوردن"ویفر" (wafer) است. این ویفر‌ها ترکیبی از آرد گندم به همراه آب است که به شکل مستطیل قالب زده می‌شوند. در شب کریسمس قبل از آنکه اعضای خانواده و مهمانان بر سر میز شام بنشینند این ویفر‌ها را به یکدیگر می‌دهند و برای یکدیگر آرزوی خوشبختی می‌کنند. این نان سنتی نازک نمادی از بخشش، دوستی و اتحاد است. امروزه بر روی این ویفر‌ها تصویری از مسیح و یا تولد آن ترسیم می‌شود.
و، اما یک سوال مهم مطرح است: چه کسی هدیه‌ها را می‌آورد؟
با توجه به تفاوت در زمان و نوع برگزاری جشن کریسمس در نقاط مختلف جهان، در خصوص دریافت هدایای عید، به ویژه در مورد کودکان، باور‌های متفاوتی وجود دارد. در بریتانیا: پدر کریسمس، فرانسه: بابا نوئل (سنت نیکولاس در شمال شرق فرانسه) و آلمان: مسیح نوزاد، هدایا را می‌آورند و در یونان: آگیوس واسیلیس، ترکیه: بابا نوئل، روسیه: «دد موروز» یا پدر بزرگ فراست، اسپانیا: سه پادشاه شامل ملچیور، کاسپار و بالتازار، این نقش را بر عهده داشته و در اوکراین: سنت نیکولاس یا بابا بزرگ فروست و در نهایت لهستان، که توسط سنت نیکولاس آورده می‌شود.
*کارشناس فرهنگی لهستان و کشور‌های بالتیک
