رمزگشایی از سخنان رییس کل بانک مرکزی

فرارو- عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی یکشنبه شب با حضور در یک برنامه تلویزیونی از سیاست‌های جدید ارزی بانک مرکزی رونمایی کرد. او ۱۰ روز است که جانشین ولی الله سیف شده است. سخنان شب گذشته او حاوی سیاست‌های تازه و مهمی برای کنترل بحران ارزی کشور بود.

سخنان همتی چند محور اصلی داشت که می‌تواند امید‌ها برای برگرداندن اوضاع اقتصادی حداقل به وضعیت چند ماه پیش را زنده نگه دارد.

درباره سیاست‌های جدید ارزی بانک مرکزی و سخنان همتی می‌توان به چند نکته اشاره کرد.

۱- رییس کل جدید بانک مرکزی با صلابت و اطمینان خاطر از سیاست هایش سخن می‌گفت. او چند بار تاکید کرد که وظیفه بانک مرکزی حفظ ارزش پول ملی است. او قول داد که اعتماد ملی به بانک مرکزی را برگرداند. ادبیات، لحن سخنان و همچنین تسلط همتی از نکات مثبت اظهارات او بود. البته او گفت که رییس بانک مرکزی به جای حرف زدن باید عمل کند و بیانیه دهد، اما در شرایط کنونی وظیفه حرف زدن با مردم را هم خودش بر عهده گرفته است. شب گذشته همتی تلاش کرد "سیف" نباشد و چهره‌ای علمی، مدیر و باتدبیر از خود برای مخاطبان به نمایش بگذارد.

۲- درباره تحلیل محتوای بسته ارزی پیشنهادی همتی نمی‌توان به زودی قضاوت کرد، باید دید در درجه اول این بسته چگونه اجرایی می‌شود، در مرحله اجرا تا چه حد دقیق اجرا می‌شود و بازار به آن چه واکنشی نشان خواهد داد. با این حال می‌توان گفت بسته پیشنهادی بانک مرکزی حاصل تجربیات چند ماه اخیر است.

ابتدا یک عقب نشینی از سیاست شکست خورده تک نرخی کردن ارز در آن دیده می‌شود. رییس کل بانک مرکزی با قاطعیت اعلام کرد که "دولت نرخ ارز را اعلان نمی‌کند و نخواهد کرد"، این به مفهوم پایان "دلار جهانگیری" برای همه است. در ادامه به مفهوم پایان "قاچاق بودن خرید و فروش دلار" است. اما به مفهوم سه نرخی شدن ارز هم هست.

خرید و فروش ارز آزاد می‌شود، اما به شکل کنترل شده. همتی گفت: «بازار صرافی ها، خرید و فروش خرد انجام می‌دهند، خرید و فروش تا ده هزار دلار نیز مجاز است.» به این ترتیب دولت نرخ ارز آزاد را در صرافی‌ها و کوچه و بازار به رسمیت خواهد شناخت. نرخ دوم ارز در بازار ثانویه تعیین می‌شود جای که وارد کنندگان برای تامین ارز خود به آنجا مراجعه خواهند کرد، ارز حاصل از صادرات غیر نفتی (پتروشیمی، فولاد، گاز و فرآورده های نفتی) نیز در بازار ثانویه عرضه می‌شود. همتی درباره مکانیزم تعیین نرخ ارز در بازار ثانویه گفت: «قیمت بر اساس عرضه و تقاضا است، البته عرضه و تقاضا این طور نیست که رها باشد، اگرچه معتقدیم که بازار بهترین کار را خواهد کرد، اما ما در نرخ دخالت نمی‌کنیم، اما ارز پرقدرت بانک مرکزی نیز حضور خواهد شد و در مواقع ضروری، بازار را هدایت خواهد کرد، پس نرخ شناور مدیریت شده خواهد بود.»

نرخ سوم ارز همان دلار جهانگیری (۴۲۰۰) است که برای واردات کالا‌های اساسی در نظر گرفته شده است. همتی در این باره گفت: «نرخ کالا‌های اساسی تا پایان فروردین ۹۸ بدون تغییر باقی خواهد ماند و البته ارز هم تا همان زمان به نرخ ۴۲۰۰ تومانی در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد؛ البته نظارت کافی نیز صورت می‌گیرد که انحراف در این زمینه وجود نداشته باشد. بر این اساس وزرا قول داده اند که این موضوع را به عنوان یک وظیفه اولیه و اصلی خود در دستور کار قرار دهند که نظارت کافی داشته باشند و رئیس جمهور نیز روزانه این موضوع را پیگیری خواهد کرد.»

۳- سومین نکته مهم در سخنان رییس کل بانک مرکزی حذف ارز مسافرتی است. شاید عده‌ای از این سیاست بانک مرکزی انتقاد کنند، اما به نظر می‌رسد سیاست درستی است. در شرایطی که کشور درگیر بحران اقتصادی عمیق است، اولویت‌های مهمتری نسبت به سفر‌های عموما تفریحی شهروندان به خارج از کشور وجود دارد. از طرف دیگر ارز مسافرتی فضای رانتخواری و سواستفاده بیشتری را ایجاد کرده بود. البته این سیاست زمانی نتیجه بخش و قانع کننده است که دولت و بانک مرکزی از رانتخواری‌ها و مفاسد جدید ارزی در ابعاد مختلف آن جلوگیری کند. رانتخواری‌های و مفاسدی که در چند ماه اخیر برای دولت رسوایی‌های بزرگ و جبران ناپذیری به بار آورده اند و لطمه سنگینی به اعتماد مردم به دولت زده اند.

۴- یکی دیگر از سیاست‌های تازه بانک مرکزی که قابل توجه است، تلاش برای جذب سپرده‌های ارزی شهروندان است. ظاهرا قرار است به این سپرده‌ها سود مناسب تعلق گیرد، البته فعلا سود سپرده‌های ارزی اعلام نشده است. همتی در این باره گفت: «برخی از بانک‌ها در مورد سپرده‌های ارزی به مردم جفا کردند. ما این اطمینان را به مردم می‌دهیم که از سپرده‌های ارزی سود بگیرند و ارزش روز دارایی خود را حفظ کنند.» اگر این سیاست به درستی و با موفقیت اجرا شود می تواند ارزهای دپو شده در منازل را به چرخه اقتصاد کشور بازگرداند.

۵- شب گذشته رییس کل بانک مرکزی اعلام کرد که هنوز تصمیمی درباره نرخ سود بانکی اتخاذ نکرده است و پس از ساماندهی بازار ارز در این باره سخن خواهد گفت. اما در روز‌های اخیر شایعاتی و بحث‌هایی پیرامون احتمال افزایش نرخ سود بانکی مطرح شده است. پیشتر پس از بحران ارزی زمستان سال گذشته برخی تحلیلگران معتقد بودند که باید نرخ سود بانکی افزایش یابد، تا بازار سکه و دلار کنترل شود. همتی فعلا در گام اول از این ابزار برای کنترل قیمت دلار و سکه استفاده نکرده است، اما سخنان دیشب او نشان می‌دهد که باید درباره نرخ سود بانکی نیز منتظر تغییرات جدیدی باشیم.