ناگفته‌هایی درباره زندگی و درآمد "تتوکاران" ایرانی

شهروند نوشت: روی دست راستش اژد‌هایی چنبره زده با رنگ‌های سبز و قرمز و مشکی تا خشمش را به خوبی به نمایش بگذارد، اما روی دست چپش درختی مشکی خودنمایی می‌کند که ریشه‌هایش تا آرنج می‌رسد؛ درختی برعکس. طرح‌ها را بی‌هدف انتخاب کرده و تنها ملاکش شلوغی طرح بوده و بس. تی‌شرت مشکی گله‌گشادی به تن کرده و به شیوه خاصی راه می‌رود.

«کامبیز صدایم می‌زنند، اما اسمم مجتبی است! تتو مد شده و خیلی شیک است، برای همین پول‌توجیبی‌هایم را جمع کردم و مدتی هم کار کردم تا پول تتو را جمع کنم.»

تازه ٢١سالگی را تمام کرده، اما مانند هنرپیشه‌های رنگین‌پوست هالیوود رفتار می‌کند. «طرح تتو که اهمیتی ندارد، مهم خفن بودن طرح است.» برای نقش اژد‌ها ٢میلیون داده و برای درخت وارونه یک‌میلیون و دویست! اما «ساسان» طرحش را با تفکر انتخاب کرده است؛ تصویر شیری غران روی بازو. آخر مرداد ٢٧سالگی را تمام کرده و هنوز هزینه‌هایش را پدرش تامین می‌کند.

«شیر نماد قدرت است.» این را می‌گوید و فیگور بازو می‌گیرد. «به اندازه همین شیر، غرنده‌ام و از قلمرو خودم محافظت می‌کنم.» این شیر برای «ساسان» یک‌میلیون‌و‌نیم آب خورده است. البته ساسان و کامبیز نمونه‌هایی از پیروان این مد هستند و بعضی دیگر دنیای تجارت این مد را هدف گرفته‌اند.

بعضی‌ها دستگاه تتو به دست گرفته‌اند و نقش‌های رنگی و سه‌بعدی و دوبعدی روی پوست مشتری‌هایشان می‌کشند و عده‌ای هم تنها به فروش برگه‌های طرح‌ها و قطره‌ای برای ثابت کردن طرح‌ها روی پوست اکتفا کرده‌اند. البته زنان هم از مردان عقب نمانده‌اند و هم به دنیای مد آن ورود کرده‌اند، هم تجارتش.

«پروانه» مرز ٣٠‌سالگی را گذرانده و در شرکت بازرگانی‌ای کار‌های مالی انجام می‌دهد. او هم نامش را به یونانی روی مچ دستش تتو کرده است. «تتوکردن هیچ منافاتی با جایگاه اجتماعی ندارد.» تتوی نام پروانه به یونانی برایش ٥٠٠هزارتومان هزینه داشته، اما از این کارش راضی است تا جایی که اطمینان دارد هیچ‌وقت از آن پشیمان نمی‌شود. «سارا» هم برای تتو طرح سنجاقک را انتخاب کرده و برای آن ٤٠٠هزارتومان پول داده است؛ سنجاقکی کوچک میان انگشت اشاره و سبابه. او زنی ٤٧ساله و مادر دو کودک است و در جامعه هم او را به عنوان پزشک زنان می‌شناسند.

کاسبان دنیای مُد تتو
«شهبازی» چندسالی است در کنار کار تهیه بیلبورد، نقاشی، تابلوسازی و کار‌های هنری وارد کار تتو شده و به‌عنوان شغل دوم به آن نگاه می‌کند؛ شغلی که سرمایه‌گذاری اولیه آنچنانی نیاز ندارد و در قسمتی از منزل شخصی‌اش پذیرای مشتری‌هایش است.

«تتو در ایران تخصصی نیست و به نسبت کشور‌های دیگر بسیار مبتدی است، اگرچه تعداد انگشت‌شماری حرفه‌ای در این کار وجود دارند. تنها سه، چهار تا آقا هستند که این کار را به شکل حرفه‌ای انجام می‌دهند، البته باید دو، سه‌ماه قبل از آن‌ها وقت بگیرید. بیشتر حرفه‌ای‌ها در دوبی آموزش می‌بینند. واقعیت امر این است که به لحاظ قانونی تتو در ایران پذیرفته نیست و برای همین صنف یا اتحادیه‌ای ندارد و افراد زیادی بدون آموزش وارد این کار می‌شوند و اکثر اوقات کار‌های بدی ارایه می‌دهند، به‌طوری که مشتری مجبور می‌شود با لیزر طرح را از روی پوستش پاک کند، چون تتو را نمی‌شود ترمیم کرد.»

تبلیغات این کسب‌وکار چهره‌به‌چهره است و این مشتری‌ها هستند که کار تتو‌کارشان را تبلیغ می‌کنند، اگرچه تبلیغات دروغ هم در این کسب‌وکار وجود دارد. «بعضی تتوکار‌ها نمونه‌های خارجی را در پیج‌شان به عنوان کار خودشان تبلیغ می‌کنند و بعضی‌ها هم دنبال‌کننده تقلبی می‌خرند تا نشان بدهند کارشان طرفدار زیادی دارد که اغلب اوقات هم مشتری ناراضی است.»

«شهبازی» تتو در ایران را در همه ابعاد متفاوت با جا‌های دیگر دنیا می‌داند و از بی‌توجهی بعضی از تتوکاران گلایه دارد. «تتو با پوست در ارتباط است و برای همین از حساسیت بالایی برخوردار است، لباس نیست که بتوان تعویض کرد.» او کار تتو را نوعی هنر می‌داند و معتقد است همانند سایر کار‌های هنری باید علاقه، استعداد و پشتکار را چاشنی آن کرد. «بعضی‌ها علاقه دارند، اما استعداد ندارند و شکست می‌خورند و سرخورده می‌شوند، اما کسانی که استعداد دارند، پیشرفت می‌کنند.»

بازی با ارقام
«علی» ٥سالی می‌شود که در بروجرد و اصفهان کار تتو انجام می‌دهد و برای ورود به این کسب‌وکار در کنار استاد حرفه‌ای آموزش‌های لازم را دیده است. او هم مثل «شهبازی» بر این باور است که تتو رواج پیدا کرده و روزبه‌روز به تعداد مشتری‌ها افزوده می‌شود.

«این تمایل هم در میان زن‌ها و هم مرد‌ها دیده می‌شود، اگرچه بیشتر مردان به طرح‌های سنگین علاقه‌مند‌ند؛ طرح‌های چهره، شیر و در بیشتر مواقع کل بدنشان را تتو می‌کنند، در حالی که زن‌ها به طرح‌های ظریف و فانتزی رغبت بیشتری نشان می‌دهند.» یکی از کاربرد‌های تتو برای محوکردن جای زخم و بخیه است، اگرچه این مسأله تاثیری روی نرخ تتو ندارد.

«هر کسی پول دارد، تتو خوب می‌زند. تتوزدن رواج پیدا کرده و حتی برای محوکردن جای بخیه تتو می‌زنند، اما علاقه به تتو زیاد شده است.» یکی از مواردی که میان تهران و شهر‌های دیگر مشترک است، تعیین نرخ تتو برحسب کیفیت و اندازه طرح است، اگرچه بعضی از تتوکاران تهرانی پول برندشدنشان را می‌گیرند و بس. «یکی از رویه‌ها در تتو این است که اندازه طرح در تعیین قیمت تاثیرگذار است، اگرچه رنگی‌بودن طرح هم یکی از فاکتور‌های تاثیرگذار در قیمت است.» «شهبازی» قیمت‌گذاری در این کسب‌وکار را هم مطابق عرف خاصی نمی‌داند.

«فردی طرحی را ٢ میلیون و فرد دیگری همان طرح را ٥٠٠ هزارتومان می‌زند.» شهبازی که سال‌هاست در تهران کار تتو را انجام می‌دهد، تتو را کاری هنری می‌داند. «قیمت‌ها از ١٠٠ هزار تومان شروع می‌شود بعضی‌ها طرح‌های کوچک را قبول نمی‌کنند، طرح‌های کوچک از ٢٠٠ هزار تومان شروع می‌شود. برند‌ها قیمت‌های بالاتری دارند.» او در مورد قیمت‌های خود می‌گوید که «بعضی‌ها چهره روی بازو را ٥٠٠هزارتومان می‌گیرد، اما از آنجا که من کارم را با ظرافت و دقت بالایی انجام می‌دهم، ٢میلیون و ٥٠٠هزار تومان می‌گیرم؛ البته بعضی از تتوکار‌ها همین طرح را ٣ میلیون هم می‌زنند.»

البته متغیربودن قیمت‌ها باعث شده قیمت ١٠میلیون هم به چشم بخورد؛ برای کاورکردن یک دست با طرح. طرح‌های بزرگ هم قیمت‌های متفاوتی دارند؛ البته به اندازه طرح و تعداد رنگ‌های به کار رفته و حتی دوبعدی یا سه‌بعدی بودنش بستگی دارد. طرح دست بین ١,٥ تا ٢.٥ میلیون تومان هزینه دارد. کل هر دو پا بسته به نقش و تعداد رنگ بین ٣ تا ٤ میلیون و طرح کامل کمر بین ٣.٥ تا ٤.٥ میلیون تومان هزینه در بر دارد. البته طرح‌های سه‌بعدی در لیست قیمت بعضی تتوکار‌ها از ٣٠٠هزار تومان شروع می‌شود و تا ٢-٣ میلیون هم می‌رسد اگر چه این نرخ‌ها در شهری همچون کرمانشاه متفاوت است. به طوری که نرخ‌ها از صد هزار تومان شروع می‌شود و درنهایت به یک‌میلیون تومان می‌رسد؛ با توجه به طرح و سه‌بعدی بودنش. این نرخ‌ها را «مریم» که ٤ سالی می‌شود به طور تخصصی در کرمانشاه کار تتو انجام می‌دهد، می‌گوید.

«بیشتر زن‌ها طرح‌های ظریف را و تنها یک‌درصد زنان طرح‌های سنگین را انتخاب می‌کنند. علاقه به تتو نسبت به سال‌های پیش بیشتر شده است و خانواده‌ها هم دیگر مشکلی با تتوکردن جوانان و نوجوانانشان ندارند.»

بیشتر مشتری‌های تتو را نوجوانان و جوانان تشکیل می‌دهند؛ در حالی که در میان افراد بالای ٤٠ سال هم می‌شود مشتری‌هایی دید، اما بیشتر مشتری‌ها به دهه چهارم زندگی‌شان نرسیده‌اند و در سال‌های مختلف دهه سوم زندگی‌شان قرار دارند.

«شهبازی» منطقه را هم در قیمت‌ها تاثیرگذار می‌داند. «جنوب شهر از بالای شهر گران‌تر است. رقابت قیمت تتو در پایین شهر بیشتر است، اما از میدان آزادی به بالا تقریبا قیمت تتوکار‌ها ثابت است.»

چرا بعضی‌ها نباید تتو کنند؟
پشیمانی: بزرگترین مشکل تتو حس پشیمانی است. گاهی فرد بعد از گذشت مدتی تصور می‌کند که این تتو دیگر زیبا نیست و می‌خواهد از شر آن خلاص شود، اما همین خلاصی مساوی است با بروز مشکلات فراوان. به‌طورکلی عارضه‌های تتو عبارتند از: پشیمانی، ایجاد آلرژی، ابتلا به انواع عفونت‌ها، عوارض پوستی و واکنش تحریکی.

ایجاد آلرژی: قرمزی و خارش از علایم آن است که درصورت مشاهده این عوارض بلافاصله باید به پزشک متخصص پوست مراجعه کرد، گاهی نیز سال‌ها بعد از انجام تتو، پوست دچار التهاب و قرمزی در ناحیه تتو می‌شود که به این واکنش اصطلاحا واکنش جسم خارجی گفته می‌شود. علاوه بر این، احتمال ایجاد واکنش سارکوئیک وجود دارد که می‌تواند سیستم ایمنی بدن را به‌طور عمومی درگیر کند و حتی باعث تورم غده‌های لنفاوی ریه شده و ایجاد یک بیماری به نام سارکوئیدوز که بسیار وخیم است، شود. به هرحال افراد باید توجه داشته باشند که عوارض تتو حتی ممکن است چند‌سال بعد از انجام تتو به سراغ فرد بیاید.

استتار به معنای پاک‌کردن نیست: در بیشتر موارد این افراد از رنگ همرنگ پوست به‌عنوان پوشاندن تتو استفاده و وانمود می‌کنند که تتو را پاک کرده‌اند، درصورتی که آن‌ها تنها رنگ زیرین را استتار کرده‌اند، وقتی فردی از رنگ قهوه‌ای کمر‌نگ یا کرم‌رنگ (رنگ پوست) برای پاک‌کردن تتو استفاده کرده باشد، دیگر برای پاک‌کردن آن نمی‌توان از لیزر‌های معمولی استفاده کرد، زیرا این رنگ‌ها در برخورد با لیزر اکسیده شده و تغییر رنگ می‌دهند و حتی گاهی سیاه می‌شوند و این تغییر رنگ در چند روز بارزتر می‌شود و درنهایت پاک‌کردن آن‌ها بسیار مشکل می‌شود.

ابتلا به عفونت‌ها: گاهی به دلیل عدم رعایت مسائل استریل و بهداشتی و استفاده از سوزن‌های آلوده خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های عفونی مثل ایدز، انواع هپاتیت‌ها و حتی بیماری سل و جزام افزایش پیدا می‌کند. گاهی هم بعضی عفونت‌ها مثل عفونت تبخال در اثر انجام تتو فعال می‌شود که همین امر می‌تواند باعث ایجاد جوشگاه و اسکار و عارضه در ناحیه تتو شود.

وقتی رنگ کاملا پاک نمی‌شود: سیستم دفاعی بدن به مقابله با این جسم خارجی که همان رنگ است می‌پردازد، وقتی سیستم دفاعی بدن وارد عمل می‌شود، پاک‌کردن ذرات رنگ دیگر کار راحتی نیست و بیمار مجبور می‌شود مرتبا از دارو‌های کورتونی و دارو‌های ضدالتهابی به صورت موضعی و تزریقی در داخل ضایعه یا به صورت خوراکی استفاده کند و این مسأله می‌تواند فرد را با مشکلات متعددی مواجه کند.

تتوی موقت بی‌مشکل نیست: در تتوی موقت معمولا از حنای سیاهرنگ یا رنگ‌های دیگر به صورت موضعی و سطحی استفاده می‌شود و رنگ روی سطح پوست قرار می‌گیرد، اما همین رنگ می‌تواند واکنش‌های آلرژیک شدید ایجاد کند و علایمی نظیر تورم، قرمزی و خارش شدید ایجاد کند. با وجود اینکه تتو موضعی و سطحی است، اما باید برای درمان عارضه‌های آن از داروها، کرم‌ها و پماد‌های ضدالتهابی استفاده کرد و تا زمانی که رنگ از روی پوست برداشته نشود، مشکل برطرف نخواهد شد.

دردسر‌های پاک‌کردن تتو
پاک‌کردن تتو به چند روش انجام می‌شود؛ با اسید میوه ابتدا محلی را که می‌خواهند پاک کنند، زخم می‌کنند، بعد که خون آمد، اسید میوه را با پنبه چند بار روی آن می‌کشند، عوارض آن هم که خیلی زیاد است. متورم و کبود می‌شود، البته در بعضی مواقع عفونت هم به وجود می‌آید، بعد از سه چهار روز که می‌روند حمام، حتما باید زخم را بردارند یعنی تا زخم را برندارند خوب نمی‌شود. روش دیگری هم این است که با رنگ کرم پاک می‌کنند البته در این روش جای تتو کاملا باقی می‌ماند؛ به شکل یک خط سفید یا هاله‌ای محو. لیزر را هم می‌شود امتحان کرد که درنهایت جای تتو به طور کامل پاک نمی‌شود. یکی از نکات دیگری که نباید از خاطر برد، عوارض تبعیت از این مد است که به مسائل بهداشتی و سلامت فرد ختم می‌شود، شاید بهترین کار برای در امان ماندن از عوارض تتو استفاده از طرح‌های حنا یا تتو‌های موقت باشد.

از مومیایی‌ها تا مد روز
خالکوبی که حالا در نوع پیشرفته خود تتو نام گرفته، تاریخ مشخصی ندارد؛ مشخص نیست که برای نخستین بار چه کسی خالکوبی انجام داده است و گمانه‌زنی‌ها از این مسأله می‌گوید که احتمال دارد کشف خالکوبی کاملا تصادفی باشد؛ اگر چه قدیمی‌ترین خالکوبی‌ها را می‌توان روی پوست اجساد مربوط به ٥تا١٠هزار سال پیش در ایتالیا، مصر، استرالیا و آسیا دید. یکی دیگر از گمانه‌زنی‌ها هم بر این باور است که خالکوبی از مصر شروع شده و به کشور‌هایی مانند ایران، یونان، عربستان، هند، چین و ژاپن رفته است؛ خالکوبی‌هایی روی اجساد مومیایی مصر. البته نشانه‌هایی هم وجود دارد که نشان می‌دهد در همان برهه اقوام اقیانوسیه و اروپای شمالی و مرکزی هم به روش‌های خاصی خالکوبی را انجام می‌داده‌اند و، اما داستان تتو به قرن ١٦میلادی می‌رسد؛ دورانی که کاپیتان کوک انگلیسی پس از ورود به آب‌های استرالیای جنوبی و جزایر تاهیتی شاهد خالکوبی بومیان بود که با ضربات ظریف و سریع سوزن برای انتقال جوهر به زیر پوست انجام می‌دادند و به این عمل تاتااو می‌گفتند، البته بعد‌ها و برای نخستین‌بار در سال ١٧٧٧میلادی این واژه به معنای حک تصاویر رنگی روی پوست در مدارک ثبت شد. اگر چه با گذشت زمان خالکوبی کاربرد‌های دیگری هم پیدا کرد و در دوره‌ای از تاریخ جامعه بشری به عنوان داغ ننگ برای زندانیان و خلافکاران روی پوست آن‌ها حک می‌شد، البته در جامعه امروز بشری خالکوبی در بخش‌هایی از بدن معرف دسته یا گروهی از جامعه است، مانند گنگ‌ها.