تاکتیک سکوت

حجت‌اله عباسی*؛ «سکوت» یکی از رفتار‌هایی است که در مواردی خوب و در مواردی ناپسند و البته همیشه علامت رضایت نیست. در قاموس رسانه‌ای «سکوت» یکی از تاکتیک‌های جنگ روانی است. در کوران حوادث اجتماعی، رسانه‌های جمعی در مواردی با کاربست تاکتیک سکوت، روند بازنمایی اخبار حوادث را متوقف کرده و سکوت را بر کنش‌گری ترجیح می‌دهند.

«زمان» یکی از مقوله‌های اساسی در پوشش خبری است و در بازنمایی رویداد‌ها و رخداد‌ها خود را به صورت سه گزینه توقف، تداوم و بی زمانی نشان می‌دهد. اخبار تداوم‌دار یا پویا، بر خلاف اخبار لحظه‌ای که آغاز و پایان مشخصی دارند، پرکشش و پهنادامنه بوده و به مانند صحنه‌های یک نمایش، ظهور و بروز می‌یابند. با هر بازی و صحنه جدید داستان تازه‌ای نقل می‌شود و با هر اطلاع جدیدی جنبه‌های تازه‌ای از رخداد ارزش خبری پیدا می‌کند. تا نمایش بخواهد به پرده آخر برسد چه بسا هفته‌ها و ماه‌ها طول بکشد.

مصداق «اخبار تداوم دار» سقوط یک فروند هواپیمای ای‌تی‌آر ۷۲ شرکت هواپیمایی آسمان در روز یک‌شنبه ۲۹ بهمن ۱۳۹۶ در مسیر تهران به یاسوج در حوالی سمیرم است. از هنگامه سقوط تا تاریخ ۴ تیر ۱۳۹۷ یعنی زمان پایان انتقال اجساد سرنشینان، رسانه‌های جمعی درباره علل سقوط، مدل هواپیما، وضعیت مسافران و خدمه، پیدا شدن لاشه هواپیما، پیدا شدن جعبه سیاه، اقدامات برای خوانش اطلاعات جعبه سیاه، پیدا شدن اجساد و انتقال آن‌ها و مجالس بزرگداشت و دیگر موارد به مدت ۱۲۷ روز اطلاع‌رسانی کردند.

سکوت رسانه‌ای بویژه در رسانه‌های جریان اصلی در بازنمایی رویداد‌های حساس تاریخی، موجب فراموشی در افکار عمومی نخواهد شد، بلکه در مواردی حساسیت زایی کرده و با هر بهانه خبری مرتبط با چنین برهه‌هایی، ارزش‌های خبری «تازگی» و «شگفتی» برای مخاطبان برجسته می‌شوند.

در فرایند اطلاع رسانی ابررخدادها، اطلاع‌رسانی گزینشی رویداد‌ها و مشمول مرور زمان قرار دادن پاره‌ای از حقایق، موجب بی‌اهمیتی ناگفته‌های رخداد نخواهد شد و چه بسا که اطلاعات بازنمایی شده هر چند با تاخیر زیاد، در حد و قواره رویداد‌های تازه و با اهمیت بیشتر برای مخاطبان جلوه‌گر شوند.

*دکتری مدیریت رسانه و مدرس دانشگاه