منظور حسن عباسی از «چیکن استراتژی» چه بود؟

حسن عباسی، سخنران اصولگرای پرحاشیه در توییتی منتسب به حساب کاربری خود نوشت: «یک تشکر ویژه از نظام جمهوری اسلامی و آغاز چیکن استراتژی با اعزام مقتدرانه نفتکش‌ها به ونزوئلا. راه مقابله با تحریم‌ها از ابتدا نیز همین رویکرد عزتمندانه مقاومت بود نه رویکرد سازش‌گرانه و مذاکرات خسارت بار». اما چیکن استراتژی چیست؟

چیکن استراتژی، در بیو دکترین، از جرأت و جربزه مرغ نشأت گرفته است. در ادبیات انگلیسی، جربزه مرغ، معادل با «بزدل» در ادبیات فارسی است.

در قرن، ۱۹ نزاع حیثیتی متداول در غرب، «دوئل» بود: دو طرف دعوا، در حالی که اسلحه در دست داشتند، به یکدیگر پشت نموده و با شمارش داور گام برداشته و در نهایت به سوی یکدیگر برگشته و شلیک می‌نمودند. طبیعتاً و عموماً، کسی که سریعتر ماشه را چکانده بود، و تیرش به خطا نرفته بود، پیروز دوئل محسوب می‌گشت.

در نیم قرن گذشته، با توسعه و ارتقاء فنی اتومبیل، رانندگی با خودرو، جای دوئل با اسلحه را گرفت. این رسم، بویژه در میان جوانان آمریکایی، جایگزین نزاع حیثیتی دوئل گردید. شیوه «بازی چیکن» از این قرار است:

دو جوان که مسأله‌ای حیثیتی میان آن‌ها وجود دارد، برای حفظ یا اعاده حیثیت خود، به بازی چیکن متوسل می‌شوند.

در انتهای شب، در زیر نور چراغ‌های یک خیابان باریک، در درون اتومبیل خود، در دو سر خیابان به فاصله یک کیلومتر، رو در روی یکدیگر قرار می‌گیرند. هر یک از دو اتومبیل، بایستی چرخ‌های سمت راست خود را، در بخش راست خط سفید وسط خیابان و چرخ‌های سمت چپ را، در بخش چپ خط سفید قرار دهند، به گونه‌ای که خط وسط کاپوت اتومبیل، با خط سفید وسط خیابان، منطبق باشد.

در مقابل دیدگان تماشاچیان، داور، شروع بازی چیکن را اعلام، و هر دو اتومبیل، با سرعت به سمت یکدیگر حرکت نموده و با نیّت ترساندن حریف و وادار ساختن او به خالی کردن صحنه و انحراف از مسیر، از ترس تبعات و پیامد‌های برخورد شاخ به شاخ با یکدیگر، هر لحظه به شتاب خود می‌افزایند.

اگر راننده‌ای بترسد و از روبروی حریف خود کنار برود، میدان را واگذار نموده و در واقع بازی را باخته است.

ترفند‌های گوناگون روانی و فیزیکی، برای وادار نمودن حریف به کنار رفتن از رویارویی و برخورد، شامل موارد زیر می‌شود:

یک راننده، در اولین اقدام، هنگام نشستن پشت فرمان، به چشمان خود عینک آفتابی می‌زند. پیام این حرکت برای راننده حریف این است که در این تاریکی شب، من حتی نیاز به دیدن ندارم؛ مستقیم می‌رانم، پس بهتر است که از مقابل اتومبیل من کنار بروی.

در اقدام دوم، راننده مزبور، بطری ویسکی خود را به بیرون از اتومبیل پرتاب می‌کند، تا راننده حریف بداند که او غیر از اینکه عینک آفتابی زده است تا جایی را نبیند، ضمناً مست و لایعقل نیز هست؛ لذا امکان تعقل و ترس ندارد و کنار نخواهد رفت.

در این مدت با بوق‌های ممتد و چراغ زدن مستمر، با صوت و نور، وضعیت روانی حریف را به هم می‌ریزد. پیام بازی مستمر نور چراغ و بوق‌های ممتد این است که هر چه سریعتر از سر راه من کنار برو، «تردد در این مسیر فقط حق من است.»

در اقدام چهارم، این راننده، «فرمان» اتومبیل را از جای آن درآورده و بگونه‌ای که حریف ببیند، از اتومبیل به بیرون پرتاب می‌کند. حالا راننده حریف باید تکلیف خود را روشن کند: راننده اتومبیل مقابل، فقط خود را بر حق می‌داند، در تاریکی عینک آفتابی زده و مست است، ضمناً اتومبیل او حتی «فرمان» برای کنار کشیدن ندارد. لحظه به لحظه کار برای راننده اتومبیل روبرو دشوارتر می‌شود.

سناریو چیکن

در این سناریو، دو جوان راننده فرضی، تنها از روی «لج» به تقابل و رویارویی با یکدیگر می‌پردازند. برای این دو، بازی چیکن، محمل لجبازی است. با توجه به اینکه هر دو طرف «آگاهانه» به بازی چیکن اقدام می‌کنند، چنانچه «عقلانیت» بر صحنه حاکم شود، این بازی می‌تواند «اجتناب پذیر» گردد.

احتمالات در چیکن استراتژی

۱- برخورد: زمانی که هیچ یک از طرفین حاضر به برگشت از موضع خود نباشد، احتمال تصادف و «برخورد» مطرح خواهد بود.

۲- عبور: زمانی که یکی از طرفین، موضع خود را تعدیل کند، در آخرین لحظه، از مقابل حریف کنار رفته و در نتیجه طرفین از کنار هم «عبور» می‌کنند.

۳- توقف: زمانی که هر دو طرف، در آخرین لحظه، موضع خود را تعدیل کنند و ترمز نمایند، هر دو اتومبیل سپر به سپر، رودروی یکدیگر «توقف» می‌کنند.

۴- عقب نشینی: زمانی که یکی از طرفین، از موضع خود برگشته، اما به دلیل باریکی گذرگاه امکان کنار رفتن از مقابل حریف و عبور را نداشته باشد، ابتدا توقف نموده، و برای اجتناب از برخورد، اتومبیل خود را در وضعیت «دنده عقب» قرار داده و با سرعت «عقب روی» و «عقب نشینی» می‌کند. چیکن استراتژی، برای آمریکا یک دکترین در سطح عملیاتی و برای ایران یک دکترین در سطح استراتژیکی است.

در بازی چیکن دو اتومبیل، با سرعت به سمت یکدیگر حرکت نموده و با نیّت ترساندن حریف و وادار ساختن او به خالی کردن صحنه و انحراف از مسیر، از ترس تبعات و پیامد‌های برخورد شاخ به شاخ با یکدیگر، هر لحظه به شتاب خود می‌افزایند. اگر راننده‌ای بترسد و از روبروی حریف خود کنار برود، میدان را واگذار نموده و در واقع بازی را باخته است.

چیکن استراتژی یکی از نظریه‌های بازی محسوب می‌شود که طرفین در آن مبتنی بر سود و زیان رفتار می‌کنند. ویژگی این استراتژی ضریب ریسک بالا و ضریب موفقیت بالاست. هر دو طرف آماده پرداختن هزینه تقابل هستند. حتی اگر هزینه در حد یک جنگ تمام عیار باشد. چیکن بیشترین احتمال برخورد را در ذات خود دارد و ویژگی اصلی آن در بالا بردن مستمر هزینه برخورد و تصادف از سوی طرفین است.

دوره‌ی چین استراتژی آمریکا و شوروی در بحران موشکی ۱۹۶۲ کوبا دو ماه طول کشید تا هر دو طرف عقب نشستند. سال‌ها بعد رابرت مک نامارا گفت اگر در آن بحران جنگ شروع می‌شد، برآورد این بود که بیش از دویست میلیون نفر کشته می‌شدند.

منبع: اندیشکده یقین