وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه گفت: وقتی ما داریم در مورد مردم صحبت می‌کنیم باید عموم مردم را محور قرار دهیم. شغل پایدار نیازمند منابع مالی و دانش و تخصص و مهارت است. یادگیری مهارت و دانش هم زمان‌بر و منابع مالی می‌خواهد. فرض کنید فردی اگر بخواهد مهارتی را یاد بگیرد باید هزینه کند، یعنی شما باید بروید در کنار یک استاد کاری حداقل دو سال شاگردی کنید و آن مهارت را یاد بگیرید.
فرارو- لیست ۳۹۲ فرصت سرمایه گذاری وزارت صمت در حوزه صنعت که هفته گذشته منتشر شد، نشان می‌دهد که برای ایجاد شغل برای ۴۸۰ هزار نفر به سرمایه‌ای بالغ بر ۲۴۱۴ هزار میلیارد نیاز است. با این وجود با یک حساب سرانگشتی می‌توان دریافت که برای ایجاد اشتغال برای هر نفر در حوزه صنعت به سرمایه گذاری ۵ میلیارد تومانی نیاز است.
به گزارش فرارو، در حوزه خدمات و کشاورزی نیز اقتصاددانان می‌گویند که با کمتر از ۳۰ میلیون تومان در این بخش‌ها نمی‌توان شغلی ایجاد کرد. به اعتقاد آنها ایجاد شغل در حوزه کشاورزی، سرمایه گذاری بسیار بیشتری از حوزه خدمات می‌طلبد.
اما در مقابل وزیر کار همچنان معتقد است که با یک میلیون تومان می‌توان کار تولیدی راه اندازی کرد.
در آن سو، وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه اعتقاد دارد که چنین ایده‌ای قابلیت اجرایی ندارد.
وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه در این رابطه و در گفتگو با فرارو گفت: بازتاب چنین حرف‌هایی در جامعه بسیار آزاردهنده است و روح و روان مردم را آزار می‌دهد. ما در فضایی زندگی می‌کنیم که اخبار به سرعت منتشر می‌شوند وتبادل اطلاعات به شکل آنی صورت می‌گیرد. مردم هم در این چهار سال اخیر به شدت تحت فشار بوده اند. البته از سال ۱۳۸۷ به بعد تورم‌های ما به بالای ۳۰ درصد رسید و همین امسال هم تورم ما بالای ۴۲ درصد خواهد بود. در شرایطی که در طول چهار سال گذشته میانگین تورم اقتصاد ایران حدود ۳۵ درصد بوده است، یک فشار سنگینی هم دارد در اقتصاد بر مردم وارد می‌شود. حالا هزینه‌های دم دستی مردم یعنی خورد و خوراک حداقلی یک خانواده سه تا چهار نفره به شکل روزانه بیش از ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان خواهد شد.
وی ادامه داد: وقتی چنین شرایطی وجود دارد و چنین گزاره‌هایی مطرح می‌شود که با یک میلیون تومان می‌توان شغل ایجاد کرد، این‌ها مردم را آزار می‌دهد. به نظر من مدیران دولتی باید در بیان مطالب شان خیلی دقت کنند، واقعیت‌ها را ببینند و شرایط را لمس کنند. البته ممکن است که یک تعداد محدودی آدم در ایران پیدا کنید که آنها دانش و تخصص و مهارت بسیار بالایی دارند. این افراد می‌توانند حتی با یک میلیون تومان هم برای خودشان شغل ایجاد کنند. اما در بین ۸۰ میلیون ایرانی، چند نفر شامل این بحث می‌شوند که فرد مهارت بسیار زیادی دارد حتی بدون هیچ سرمایه گذاری هم بتواند شغل پایدار ایجاد کند.
این اقتصاددان با اشاره به طرح ایده ایجاد شغل با یک میلیون تومان از سوی وزیر کار، اظهار داشت: وقتی ما داریم در مورد مردم صحبت می‌کنیم باید عموم مردم را محور قرار دهیم. شغل پایدار نیازمند منابع مالی و دانش و تخصص و مهارت است. یادگیری مهارت و دانش هم زمان‌بر و منابع مالی می‌خواهد. فرض کنید فردی اگر بخواهد مهارتی را یاد بگیرد باید هزینه کند، یعنی شما باید بروید در کنار یک استاد کاری حداقل دو سال شاگردی کنید و آن مهارت را یاد بگیرید. مثلا در حوزه تعمیر خودرو، عینک و تعمیرات مختلف؛ این‌ها هم نیاز به مهارت و دانش کافی دارد که هم زمان نیاز دارد و منابع نیاز دارد. هر شخصی در ایران اگر بخواهد مهارتی یاد بگیرد باید هزینه کند. چنانچه فردی اگر بخواهد دانش و علم در دانشگاه یاد بگیرد باید هزینه کند حتی اگر در دانشگاه دولتی باشد. این هزینه‌ها شامل هزینه کتاب، رفت و آمد و هزینه‌های مختلف می‌شود. در بخش‌های خصوصی هم شما اگر بخواهید مهارت یاد بگیرید باید هزینه و زمان صرف کنید.
وی افزود: بعد از این مرحله که شما مهارت را یاد گرفتید، اگر می‌خواهید خود اشتغالی راه اندازی کنید منابع مالی نیاز خواهد داشت. هر شغلی هم منابع مالی مورد نیازش متفاوت است. ولی ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که باید آمار و اعداد وشرایط مردم را لمس کنیم و یک حس درستی از جامعه داشته باشیم. با این حال خود اشتغالی نیازمند هم مهارت کافی و نیازمند منابع مالی است. البته هر شغلی نیازمند منابع مالی متفاوت است چرا که یک شغل ممکن است ابزار و ماشین آلاتی نیاز داشته باشد. ما کمترین ابزار و ماشین آلات را بخواهید تهیه کنید، خودش منابع مالی بالایی را می‌طلبد. مثلا من استاد دانشگاه در این شرایط فضای مجازی، حداقل یک کامپیوتر می‌خواهم که متصل به اینترنت باشد، تا بتوانم کلاس‌ها را برگزار کنم. یک فرد دیگر می‌خواهد برود عینک سازی راه اندازی کند، حالا فارغ از مغازه خودش، نیاز به ابزار و ماشین آلات عینک سازی دارد. تعمیر خودرو هم به همین شکل و دیگر مشاغل هم بدین ترتیب به ابزار و ماشین آلاتی نیازمند هستند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: ابزار و ماشین آلات ارزان نیست و گران شده است؛ بنابراین یک خود اشتغالی نیازمند یک مهارت است. نیازمند صرف زمان کافی برای کسب مهارت است و نیازمند تامین ابزارآلات و ماشین آلات است، که همه این‌ها منابع مالی می‌خواهد.
شقاقی شهری یادآور شد: من فکر می‌کنم که ما باید در بیان مطالب مان خیلی دقت کنیم و مردم را بیش از این آزرده خاطر نکنیم. علاوه بر این یادمان باشد که شغل مهم نیست، شغل پایدار مهم است. ممکن است ما چند ماهی در یک جایی مشغول به کار شویم که خیلی هم فایده ندارد. ما زمانی می‌توانیم در مورد شغل صحبت کنیم که شغل پایدار باشد. فرد بداند که حقوق مشخص پایدار نصیب او خواهد شد و گرنه شغل‌های موقت ماهانه و روزانه که فایده چندانی ندارد.
این اقتصاددان در مورد سرمایه مورد نیاز برای ایجاد شغل هم گفت: فاکتور‌های لازم برای خود اشتغالی در هر شغلی بسیار متفاوت است، بنابراین ما نمی‌توانیم که در مورد خود اشتغالی یک عدد مشخصی را اعلام کنیم که چقدر سرمایه می‌خواهد. اما در این کشور سرمایه لازم باید حداقل به نحوی باشد که تامین کسب مهارت را ایجاد کند و فرد توان تهیه ابزار و ماشین آلات را داشته باشد. البته ما نباید عدد بدهیم، چون ما در مورد جامعه صحبت می‌کنیم و نه در مورد یک شغل خاص. ما وقتی در مورد مشاغل از جنس خود اشتغالی صحبت می‌کنیم هر کدام ابزارآلات و ماشین آلات، زمان کسب مهارت و هزینه کسب مهارت آن با یکدیگر متفاوت است؛ لذا نمی‌شود یک نسخه واحد را از لحاظ منابع مالی مورد نیاز اعلام کرد.
وی اضافه کرد: با این وجود در مجموع بیان چنین جملاتی از سوی دولت مناسب نیست. چون مردم به اندازه کافی در این دو سه ساله اخیر تحت فشار هستند و ما باید در بیان جملات مان واقع بینانه مسائل را در نظر بگیریم و در بیان بحث‌های مان عموم مردم را در نظر بگیریم. چرا که ممکن است یک فرد با یک منابع مالی جزئی بتواند شغل ایجاد کند. اما آن فرد، چون مهارت در طول سالیان سال به دست آورده، این امکان را به دست آورده ممکن است که این فرد بتواند برای خودش خوداشتغالی ایجاد کند. ولی وقتی داریم جمله‌ای مطرح می‌کنیم ما باید عموم مردم را در نظر بگیریم؛ بنابراین مسئول دولتی باید در بیان اظهارات اش عموم را در نظر بگیرد. چرا که شخص را نمی‌شود به جامعه تعمیم داد. ما مسئول شخص نیستم، ما مسئول کشور هستیم. مسئول کشور باید راهکاری بدهد که عموم مردم را شامل شود.
حمید حاجی اسماعیلی، کارشناس حوزه کار، در گفتگو با فرارو گفت: وزیر کار بیش از اندازه روی مشاغل خانگی حساب باز کرده است. این درحالی است که چنین ظرفیتی در کشور ما وجود ندارد. ایجاد شغل با یک میلیون تومان بحثی است که وزیر کار پیش از رسیدن به این مقام مطرح کرده بود و حالا بار دیگر آن را تکرار کرده است. واقعیت این است که با این میزان سرمایه نمی‌توان شغل ایجاد کرد. به نظر من آقای وزیر بیش از اندازه روی مشاغل خانگی حساب باز کرده است. این درحالی است که چنین ظرفیتی در کشور ما وجود ندارد. چرا که مشاغل خانگی شرایط خاص خودش را دارد و این بحث حتی در دولت‌های قبل هم مطرح بود و پیش بینی می‌شد که بتوانند از این مسیر شغل به اندازه پیش بینی شان ایجاد شود. اما چنین اتفاقی رخ نداد. حتی حمایت‌های مالی در قالب وام هم از آنها صورت گرفت، ولی نتیجه مثبتی در بر نداشت.
وی ادامه داد: شرایط در حال حاضر برخلاف گذشته تغییر کرده است و آن موقعیت‌های مناسب برای خانواده‌ها و برای ایجاد مشاغل خانگی وجود ندارد. چرا که مردم الان برای کار‌های ضروری شان پول پرداخت می‌کنند و قدرت خریدشان به شدت کاهش یافته است، مخصوصا طی سه سال گذشته که تحریم‌ها شدت پیدا کرد، کرونا شیوع یافت و محدویت‌ها اتفاق افتاد؛ بنابراین مردم با ضرورت خرید می‌کنند.
این کارشناس حوزه کار افزود: صنایع خانگی، صنایع دستی و تولیداتی که در قالب مسائل مشاغل خانگی مطرح است جز ضروریات و مصارف اصلی مردم نیست؛ بنابراین نمی‌شود بازار خوبی را برای آنها پیش بینی کرد تا آنها به سوی این قبیل کار‌ها سوق پیدا کنند. در عین حال ما چالش‌های بسیار جدی در بحث مشاغل خانگی در آپارتمان‌ها داشته ایم که خود مانعی جدی برای چنین فعالیت‌هایی است. اینکه دولت اصرار می‌کند، باید زمینه اجتماعی، روابط اجتماعی در آپارتمان‌ها و مناطق مسکونی را مد نظر داشته باشد. به این دلیل که افراد اگر بخواهند در این حوزه کار کنند با واکنش‌های بسیار زیادی روبرو می‌شوند و باید چارچوب‌های خاصی را در نظر داشته باشند، که البته به نظر من این مسئله هنوز در کشور ما جا نیفتاده است.
حاجی اسماعیلی گفت: موضوع دیگری که در این حوزه وجود دارد این است که بخش خدمات به دلیل محدودیت‌های کرونا آسیب دیده است. گردشگری که یکی از حوزه‌های پررنگ بخش خدمات است در این محدودیت‌ها دچار مشکل شده است. درست است که الان شرایط آرام به آرام به سمت طبیعی شدن از لحاظ پروتکل‌های بهداشتی و واکسیناسیون برمی گردد، ولی هنوز بحث گردشگری نتوانسته به حالت طبیعی قبلی برگردد. یکی از مواردی که شاید زمینه خرید صنایع خانگی و صنایع دستی را در خصوص مشاغل خانگی رونق دهد، خرید‌هایی بود که افراد مختلف به دلیل مسافرت به شهر‌های مختلف کشور و یا ورود مسافران خارجی انجام می‌شد. الان شما به تهران که پایتخت این کشور است وخواهید دید خیابان‌هایی که محل عرضه چنین محصولاتی بودند در حال حاضر مشتری چندانی ندارند و به سختی روی پا مانده اند. بعد چگونه انتظار دارید که چنین افرادی در خانه تولیداتی داشته باشند و این‌ها در بیرون خریدار داشته باشد. این مغازه‌ها هم امکان ندارد چنین محصولاتی را که تحت عنوان مشاغل خانگی تولید می‌شود، خریداری کنند.
وی اضافه کرد: یکی دیگر از مشکلاتی که در بحث مشاغل خانگی وجود دارد و آقای وزیر تاکید دارد که با یک میلیون تومان می‌شود این کار را کرد، سفارش‌هایی بود که تولیدکنندگان بزرگ در بیرون به افرادی می‌دادند که این‌ها در خانه کار می‌کنند. یعنی بخشی از کار‌های تولیدی را افراد در قالب شغل خانگی در خانه انجام می‌دادند و تحویل تولید کنندگان بزرگ می‌دادند. اما الان همین‌ها هم وجود ندارند. به این خاطر که سطح و حجم تولیدات کشور به شدت کاهش پیدا کرده است و همان کارگر‌ها که در کارگاه‌ها کار می‌کنند هم با محدودیت مواجه شده اند و تعداد آنها کاهش پیدا کرده است. با این اوصاف آنقدر رونق در بخش تولیدات نیست که بخشی از کار‌ها را برون سپاری کنند.
این کارشناس حوزه کار یادآور شد: در حال حاضر یک سوال بزرگ برای من ایجاد شده که آقای وزیر در شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور، باز هم تاکید دارند که مشاغل خانگی ظرفیت خاصی است که بیش از این می‌تواند بارور شود. برخلاف گذشته من فکر می‌کنم که یک میلیون تومان، لوازم و وسایل کار‌ها را نمی‌تواند فراهم کند که فردی مبادرت به کار‌های دستی کند؛ بنابراین این بحث منتفی است که کسی بتواند با این مبالغ بتواند شغل ایجاد کند.
حاجی اسماعیلی افزود: هر چند در بخش خدمات سرمایه کمتری نسبت به بخش کشاورزی و بخش صنعت نیاز دارد، اما نه این رقم‌ها که اعلام شده است. ما در بخش صنعت شاید برای ایجاد یک شغل بیش از یک میلیارد تومان سرمایه نیاز داشته باشیم. چرا که سرمایه گذاری در بخش صنعت بسیار هزینه بر است و هزینه سنگینی می‌خواهد.
وی گفت: در حوزه کشاورزی نیز به دلیل خشکسالی‌ها و کمبود منابع آب در کشور و کاهش مصرف و تقاضا به دلیل کاهش خرید مردم در بازار دچار چالش است. علاوه بر این شما دیدید که برخی از تولید بخش کشاورزی ما مخصوصا در بخش سیفی جات و میوه به کشور‌های اطراف صادر می‌شد. اما به دلایل متعددی در طول ماه‌های اخیر با چالش‌هایی مواجه شده است. در زمینه مصرف داخلی نیز می‌توان گفت که نسبت به سه سال اخیر پنجاه درصد کاهش یافته است؛ بنابراین در این بخش سرمایه گذاری با مبالغ کم امکان پذیر نیست.
این کارشناس حوزه کار اظهار داشت: در بخش خدمات ظرفیت ما از گذشته، بسیار زیاد بوده و تقریبا بیش از ۵۰ درصد ظرفیت اشتغال کشور ما را تشکیل می‌دهد. اما باید توجه داشت که بسیاری از مشاغل این بخش ناپایدار است و در واقع فصلی و مقطعی است. این‌ها به هر حال در قالب کارگاه‌های کوچک شکل می‌گیرند، بعد از مدتی به تناسب فصل، تحولات اقتصادی وتقاضا‌هایی که در بازار شکل می‌گیرد، تغییر ماهیت می‌دهند.
حاجی اسماعیلی خاطرنشان کرد: الان هم به دلیل شرایط کرونایی، مردم ملاحظات خاصی برای بخش خدمات دارند. اما با این وجود به نظر من با کمتر از ۳۰ میلیون تومان، امکان اینکه ما بتوانیم در بخش خدمات بتوانیم شغل ایجاد کنیم وجود ندارد. چون فردی که می‌خواهد در این زمینه فعالیت کند، یک سری لوازم و وسایل احتیاج دارد و در مرحله بعد باید جایی را اجاره کند. البته اگر قرار است که ما بخواهیم این را شغل تعریف کنیم، و الا اینکه هر کسی در خیابان راه می‌رود، ما بگوییم او یک شغل دارد و فعالیتی انجام می‌دهد، معلوم است که آمار‌ها افزایش می‌یابد و این آمار‌ها سال‌های سال است که در کشور ما چالش‌هایی به وجود آورده است و محل اعتنا برای تصمیم گیری نیست.
