گیاه آپارتمانی شفلرا؛ از روش‌های نگه‌داری تا پرورش و تکثیر

فراروـ امروز افراد برای ایجاد طراوت و زیبایی در فضای بسته و کسل کننده آپارتمان‌ها از گیاهان آپارتمانی استفاده می‌کنند. استفاده از گیاهان طبیعی سازگار با محیط آپارتمان تاثیر مثبتی روی دکوراسیون داخلی و روحیه اعضای خانواده خواهد داشت. ایده‌های بسیاری برای استفاده از انواع گل و گیاه در دکوراسیون منزل مد نظر است. ما در اینجا قصد داریم گیاهی مقاوم، زیبا و مجلل را به شما معرفی کنیم که ظاهر بی‌روح هر خانه‌ای را به فضایی مدرن و پرنشاط تبدیل می‌کند.

به گزارش فرارو، گیاه شفلرا یکی از محبوب‌ترین گیاهان داخلی است که علاوه‌بر تصفیه هوای داخل خانه، تولید اکسیژن و رطوبت محیط را نیز معطر می‌کند. این گیاه زیبا جزء مقاوم‌ترین گیاهان آپارتمانی است؛ اما برای نگه‌داری از آن باید نکاتی را رعایت کنید. در ادامه با ما همراه باشید تا با اصول نگه‌داری، پرورش و تکثیر گیاه آپارتمانی شفلرا آشنا شوید.

گیاه شفلرا با نام‌های دیگری مانند گیاه چتری، گیاه اختاپوس، پنجه کلاغی و درخت چتر کوتوله و با نام علمی Schefflera درخت یا درختچه‌ای زینتی و گیاهی آپارتمانی است. این گیاه از خانواده Araliaceae و بومی جنوب شرق آسیا از جمله کشور تایوان و جنوب چین است. برخی از گونه‌های شفلرا در زیستگاه اصلی خود ممکن است تا بیش از ۱۰ متر قد بکشند؛ اما در محیط آپارتمان و گلخانه بیش‌تر از ۲ متر رشد نخواهند کرد.

شفلرا گیاهی دائمی، همیشه سبز، کُند رشد و اغلب تک شاخه است. برگ‌های پنجه‌ای و چرمی از بارزترین ویژگی ظاهری گیاه شفلراست که هر برگ آن از ۵ تا ۹ برگچه اشکی شکل یا تخم مرغی تشکیل می‌شود. این برگچه‌ها با یک ساقه ظریف به یک نقطه مرکزی وصل شده‌اند.

با اینکه گلدهی گیاه شفلرا در محیط آپارتمان دور از ذهن به نظر می‌رسد؛ اما شدنی است. اگر گیاه شفلرا را در محیط پرنور و مرطوب آپارتمان قرار بدهید و به نوع خاک و زمان آبیاری گیاه توجه کنید، گیاه ممکن است پس از بالغ شدن گل بدهد. گل‌های گیاه شفلرا در ارقام مختلف دارای اشکال متفاوتی است. گل‌های شفلرا معمولا به صورت دسته‌ای از غلاف‌های سبز رنگ به شکل کپسول تا رشته‌هایی قرمز رنگ به شکل پای اختاپوس دیده می‌شوند. این گل‌ها معطر و سرشار از شهد هستند که پرندگان و زنبور‌ها را به سمت خود می‌کشانند.

این گیاهان دارای حدودا ۹۰۰ گونه متعدد هستند. از این تعداد تنها دو یا سه گونه از شفلرا را به عنوان گیاه تزئینی یا آپارتمانی پرورش می‌دهند. گونه Schefflera amate، Schefflera actiniphylla و Schefflera arboricola سه گونه محبوب از گیاهان شفلرا هستند. Schefflera arboricola برگ‌های کوچک‌تری نسبت به دیگر گونه‌ها دارد و بومی استرالیاست. فراوان‌ترین نوع شفلرا در ایران گونه شفلرا آربوریکولاست که برگ ابلق و سبز ساده آن در بیش‌تر گلخانه‌ها موجود است.

گیاه شفلرا هوای خانه را تصفیه می‌کند. این گیاه آلاینده‌هایی مانند بنزن، فرمالدئید و تولوئن را از هوا می‌گیرد. گیاه شفلرا در از بین بردن سموم آزاد شده از دود سیگار در هوا نیز موثر است. این گیاه آلودگی‌های هوا را از طریق برگ و ریشه جذب می‌کند و اکسیژن پاک را به هوا برمی‌گرداند. اکسیژن پاک در بهبود خواب و تقویت حافظه تاثیر زیادی دارد. جالب است بدانید که در طب سنتی چین گیاه شفلرا جایگاه مهمی دارد. چینی‌ها معتقدند که ساقه، ریشه و برگ‌های گیاه شفلرا خاصیت درمانی دارد و می‌تواند موجب تقویت قلب، تسکین درد و گردش خون بهتر در بدن شود. این گیاه با شاخ و برگ زیبای خود به بهبود خلق و خو و افزایش آرامش ذهن کمک می‌کند.

شاخه‌های شفلرا خاصیت شکل پذیری بالایی دارند، به همین خاطر علاقمندان به پرورش گیاهان آپارتمانی، برای زیبایی بیشتر گیاه شفلرا، با حالت دادن و هرس کردن مداوم شاخه‌ها، این گیاه را به بنسای تبدیل می‌کنند. نگهداری از بنسای شفلرا نیز همانند شکل ساده گیاه، آسان است، اما باید مراقب رشد گیاه بود تا از شکل خاص خود فاصله نگیرد.

نگهداری از گیاه شفلرا ممکن است برای کودکان و حیوانات خانگی خطرناک باشد، چرا که شفلرا کمی سمی است. اسهال و استفراغ از مهمترین علائم، پس از جویدن برگ‌های گیاه شفلرا است. این واکنش‌ها در کودکان و حیوانات خانگی می‌تواند شدیدتر باشد. در نتیجه گیاه را از دسترس کودک و حیوان خانگی دور نگه دارید.

اگر در نگهداری و پرورش گیاهان آپارتمانی مبتدی هستید، نگران نباشید. گیاه شفلرا یک انتخاب عالی برای شروع تجربه در نگهداری از گیاهان آپارتمانی است. شفلرا گیاهی مقاوم است که به مراقبت‌های کمی نیاز دارد؛ اما برای سرسبز ماندن این گیاه لازم است نکاتی را رعایت کنید.

میزان نور

گیاه شفلرا آفتاب مستقیم را نمی‌پسندد؛ اما برای رشد به محیط پر نور احتیاج دارد. نور مستقیمِ خورشیدِ تابستان موجب رنگ‌پریدگی و سوختن برگ‌ها خواهد شد. بهترین مکان برای نگهداری از گیاه شفلرا محیطی با نور فیلتر شده فراوان مثلا پشت پنجره‌های شرقی یا غربی است. هرچه میزان نور فیلتر شده محیط بیش‌تر باشد، رشد گیاه سریع‌تر خواهد بود؛ اما شفلرا در محیط کم نور از بین نمی‌رود. فقط ممکن است رشد گیاه در محیط کم نور کم یا متوقف شود. واریته‌های برگ ابلق نسبت به انواع برگ سبز گیاه شفلرا به نور بیش‌تری نیاز دارند. اگر گیاه به سمت نور متمایل شد، بهتر است هر ماه جهتی از گیاه را به طرف نور بچرخانید تا قسمت پشتی آن خالی از برگ نماند.

آبیاری

گیاه شفلرا بومی مناطق پرباران و گرم و مرطوب است؛ در نتیجه این گیاه در محیط بسته آپارتمان به آبیاری متوسط و منظم احتیاج دارد. آبیاری زیاد و باتلاقی شدن خاک گلدان موجب پوسیدگی ریشه و ساقه و در نهایت مرگ گیاه خواهد شد. برای آبیاری صحیح گیاه شفلرا منتظر بمانید تا یک بند انگشت از خاک سطحی گلدان کاملا خشک شود. خاک گیاه باید سبک و دارای زهکشی بالایی باشد. پس از آبیاری از خروج آب اضافی در کف گلدان مطمئن شوید.

خاک مناسب

خاک گیاه شفلرا باید نیمه سبک و دارای زهکشی خوبی باشد. استفاده از خاک‌های ماسه‌ای به همراه کود برگ پوسیده جنگلی برای گیاه مناسب است. این گیاه آپارتمانی خاکی را که کمی اسیدی باشد، ترجیح می‌دهد. شما می‌توانید از ترکیب پیت ماس، خاک برگ، کوکوپیت و کمی ماسه نیز برای کاشت گیاه شفلرا استفاده کنید. قبل از ریختن خاک در گلدان و کاشت گیاه از وجود حفره تخلیه آب در کف گلدان مطمئن شوید. برای تقویت زهکشی خاک می‌توان در کف گلدان کمی سنگ‌ریزه ریخت.
کوددهی
گیاه شفلرا در طول فصل رشد به تغذیه یا کود نیاز دارد. بهتر است از کود‌های مرسوم تغذیه گیاهان آپارتمانی استفاده کنید. کود‌های کامل و محلول در آب از بهترین نوع کود برای گیاه شفلراست. طبق دستور روی پاکت کود هر دو یا سه هفته یک مرتبه به گیاه شفلرا کود بدهید. بهتر است زمانی که گیاه شفلرا را تازه خریداری کردید، به آن کود ندهید. اجازه بدهید دو تا سه ماه از خرید گیاه شفلرا بگذرد و گیاه به محیط جدید عادت کند. رشد گیاه در زمستان به دلیل سردی هوا و ضعیف شدن نور کُند یا متوقف می‌شود. به همین خاطر کوددهی در این فصل بیش‌تر از آن‌که مفید باشد، بسیار مضر است.
دمای مناسب
این گیاه بومی مناطق گرم و مرطوب است؛ درنتیجه گرما را به همراه رطوبت بالا دوست دارد. حداکثر درجه هوا برای رشد بهتر گیاه تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد و حداقل آن ۱۸ درجه سانتی‌گراد است. هرچه دمای هوا بالا باشد، رطوبت محیط نیز باید افزایش پیدا کند. سرمای هوا موجب ریزش برگ‌ها و پژمردگی گیاه خواهد شد. در زمستان به دلیل بسته بودن در و پنجره‌ها و استفاده از وسایل گرمایشی هوای داخل خانه گرم می‌شود و رطوبت هوا کاهش می‌یابد. در این زمان رطوبت‌رسانی برای گیاه شفلرا بسیار حیاتی است.
رطوبت
این گیاه به رطوبت بالای هوا احتیاج دارد. ازجمله روش‌های تامین رطوبت هوا برای گیاه شفلرا غبارپاشی روزانه، استفاده از دستگاه بخار، قرار دادن گلدان گیاه در کنار حوضچه‌های تزئینی یا اکواریوم ماهی، قرار دادن گلدان شفلرا در کنار دیگر گیاهان آپارتمانی و تامین رطوبت به روش جزیره در زیر گلدانی است. غبارپاشی روزانه تنها رطوبت را برای چند دقیقه حفظ می‌کند؛ اما روش‌های دیگر دائمی است. روش تامین رطوبت با زیر گلدانی که به جزیره معروف است، راه‌کاری آسان و موثر خواهد بود.

در این روش زیر گلدانی را مملو از سنگ‌ریزه می‌کنند و درون آن آب می‌ریزند؛ سپس گلدان را روی سنگ‌ریزه‌ها قرار می‌دهند، به طوری که کف گلدان با آب درون زیر گلدانی برخوردی نداشته باشد. این آب به مرور تبخیر می‌شود و رطوبت را برای ریشه‌های گیاه و گیاه شفلرا تامین می‌کند.
تعویض گلدان
اگر گیاه شفلرا شما رشد سریعی دارد، باید هر ۳ یا ۴ سال تعویض گلدان گیاه را انجام بدهید. بیرون زدن ریشه‌ها از کف گلدان، توقف رشد گیاه، ریز شدن برگ‌های جدید پس از رشد کامل آن‌ها و زردی برگ‌ها از نشانه‌های فضای تنگ ریشه‌ها و زمان تعویض گلدان است. تعویض گلدان علاوه‌بر ایجاد فضایی بیش‌تر برای رشد و تنفس ریشه‌ها، خاک مغذی و جدید را برای تغذیه گیاه فراهم می‌کند.
هرس گیاه
اگر گیاه شفلرا تک شاخه‌ای و بسیار بلند شده باشد، می‌توان با حذف انتهای شاخه آن گیاه را کوتاه کرد. با این روش جوانه‌زنی و تولید شاخه‌های فرعی در گیاه را تحریک می‌کنید و گیاه پر شاخ و برگ می‌شود. از ساقه‌های هرس شده نیز می‌توان گیاهان شفلرا جدیدی تولید کرد. نکته جالبی که هنگام هرس گیاه شفلرا اتفاق می‌افتد، استشمام بویی مطبوع و آرامش بخش است که به سرعت تمامی فضا را خوشبو می‌کند.

• در صورتی که ارتفاع گیاه شفلرا زیاد است، گیاه حتما به قیم یا تکیه‌گاه نیاز دارد.
• در زمستان گیاه شفلرا را از وسایل گرمایشی و یا پنجره‌ها و در‌های باز دور نگه دارید.
• قرار دادن گیاه در مقابل باد کولر یا پنکه در تابستان موجب سوختن نوک برگ‌ها و پژمردگی گیاه می‌شود.
• همیشه برگ‌های گیاه را با پارچه نرم و مرطوب از خاک و آلودگی پاک کنید.
• تا زمانی که روی گیاه آفتاب تابیده است، از پاک کردن برگ‌ها با پارچه مرطوب و غبارپاشی بپرهیزید.
• در صورتی که محل زندگی شما زمستان‌های معتدل و تابستان‌های گرم و مرطوب دارد، گیاه شفلرا را می‌توانید در محیط سایه آفتاب مثلا زیر سایه درختان کم برگ نگه‌داری کنید.

گیاه شفلرا به راحتی از چهار طریق قلمه ساقه، قلمه برگ، کاشت بذر و ریشه‌زنی هوایی ساقه تکثیر می‌شود.
تکثیر از طریق قلمه ساقه
ساده‌ترین روش تکثیر گیاه شفلرا برداشت قلمه از ساقه گیاه است. بهترین زمان قلمه زدن شفلرا فصل بهار و تابستان است. برای برداشت قلمه باید شاخه‌های سالم و بدون آفت را انتخاب کنید. ابتدا با چاقو تیز و تمیز قلمه‌ای به طول ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر تهیه کنید؛ سپس برگ‌های انتهای قلمه را جدا کنید. بهتر است انتهای قلمه؛ یعنی محل برش را با پودر هورمون ریشه‌زایی آغشته کنید. قلمه‌ها را در بستر خاکی با ترکیب پرلیت، پیت ماس یا کوکوپیت بکارید. خاک گلدان را همیشه کمی مرطوب نگه دارید. گلدان را در محیطی با دمای ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد و دور از نور مستقیم خورشید قرار بدهید. حدودا ۱ ماه زمان می‌برد تا قلمه ریشه‌دار شود. با جوانه‌زنی قلمه می‌توان گیاه جدید را به گلدان مجزا منتقل کرد.

تکثیر با ریشه‌دار کردن برگ (قلمه برگ)
روش ریشه‌دار کردن برگ شلفرا راحت است؛ اما جوانه‌زنی آن صبر و حوصله زیادی می‌خواهد. برگ با جدا کردن یکی از برگ‌های شفلرا و قرار دادن آن در آب پس از مدت طولانی ریشه می‌زند. با کاشت برگ ریشه‌دار در خاکی با ترکیب پیت ماس و پرلیت پس از ماه‌ها جوانه خواهد زد. این روش تکثیر گیاه شفلرا مرسوم نیست.

کاشت بذر شفلرا

بذر‌های شفلرا به سختی قابل تهیه هستند. اگر بذر این گیاه را تهیه کردید، آن‌ها را قبل از کاشت در خاک پیت‌ماس یا کوکوپیت برای ۲۴ ساعت در آب ولرم تا کمی گرم قرار بدهید؛ سپس بذر‌ها را در عمق ۱ سانتی‌متری از سطح خاک بکارید. آبیاری بستر کشت را به کمک آبپاش انجام بدهید. می‌توان برای حفظ رطوبت خاک روی بستر کشت را با نایلونی شفاف بپوشانید. برای رسیدن اکسیژن و تعدیل دمای بستر کشت چند سوراخ روی نایلون ایجاد کنید. محیط بستر کشت باید روشن؛ اما به دور از نور مستقیم خورشید باشد.

بهترین دما برای جوانه‌زنی بذر‌های شفلرا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است. جوانه‌ها پس از دو ماه جوانه خواهند زد. با سبز شدن بذر‌ها نایلون را بردارید و بستر کشت را به محیط پرنورتری منتقل کنید. تا رشد کامل جوانه‌ها هوای محیط را مرطوب نگه دارید. می‌توان پس از یک ماه از سبز شدن بذر‌ها کود کامل سه بیست را به صورت رقیق به نشا شفلرا داد. پس از این‌که نشا شفلرا دارای ۳ تا ۶ برگ شد، آن‌ها را به گلدان مجزا منتقل کنید.

ریشه‌دار کردن هوایی ساقه

ابتدا باید قسمتی از پوست ساقه گیاه شفلرا را با چاقویی تیز و تمیز جدا کنید. برش باید به صورت دورانی و به طول ۲ سانتی‌متری مابین دو برگ یا گره انجام شود. در صورتی که هورمون ریشه‌زایی در اختیار دارید، محل زخمی را به آن آغشته کنید. سپس دور تا دور ساقه‌ای را که پوست آن را جدا کردید، خزه مرطوب قرار بدهید. اطراف خزه را با نایلون شفاف بپوشانید. قسمت بالا و پایین خزه را با نخ ببندید. بهتر است هر هفته خزه را مرطوب کنید. بعد از دو ماه محل زخمی ساقه شفلرا ریشه‌دار می‌شود. با قطع شاخه از زیر ریشه‌ها و کاشت ساقه ریشه‌دار در خاک گیاه شفلرا جدیدی خواهید داشت.

آفات
گیاه شفلرا نسبت به گیاهان آپارتمانی دیگر بیش‌تر مورد هجوم آفات قرار می‌گیرد. ازجمله رایج‌ترین آفات مربوط به گیاه شفلرا شپشک آردآلود، شپشک سپردار، کنه تار عنکبوتی و مگس قارچ است. برای از بین بردن شپشک‌ها و کنه تار عنکبوتی می‌توان از سموم مخصوص آفت‌کش همچون سم ایمیدوکلروپراید و انواع دیگر استفاده کرد. تنها راه از بین بردن مگس قارچ نیز استفاده از تله‌های چسبی، آبیاری کم و خشک شدن کامل خاک در چند روز است.

عسلک شفلرا
چسبناک و براق شدن سطح برگ‌ها و در مراحل حادتر پیچ‌خوردگی برگ‌های گیاه شفلرا را عسلک می‌گویند. عسلک در واقع ترشحات آفاتی مانند کنه‌ها و شپشک‌هاست که از شیره گیاه تغذیه می‌کنند. با از بین بردن آفات این مشکل نیز رفع خواهد شد.

قارچ‌ها
قارچ‌ها معمولا به شکل لکه‌های قهوه‌ای و سیاه روی برگ و ساقه گیاه شفلرا پدیدار می‌شوند. محل‌های قارچ زدگی روی گیاه نرم و آبکی هستند. نبود تهویه هوا و رطوبت و آبیاری زیاد موجب شیوع بیماری‌های قارچی در گیاه شفلرا می‌شود. اگر بیماری قارچی تعداد کمی از برگ‌ها را آلوده کرده بود، آن‌ها را از گیاه جدا کنید. در صورتی که بیماری قارچی در حال گسترش است، از انواع قارچ کش‌های مخصوص گیاهان آپارتمانی (مانکوزب، کاربندازیوم و...) استفاده کنید. در طول دوره درمان آبیاری و رطوبت (غبارپاشی، دستگاه بخار و...) را کاهش بدهید.

علت آفتادگی و رنگ پریدگی برگ‌های شفلرا
آبیاری کم و خشکی شدید خاک و آبیاری بیش از حد و پوسیدگی ریشه از علت‌های اصلی افتادگی و رنگ پریدگی برگ‌های گیاه شفلراست. آبیاری باید منظم صورت بگیرد. هر زمان که کمی از خاک سطحی گلدان خشک شد، به شفلرا آب بدهید.

سوختن و ریختن برگ‌های جوان شفلرا
این عارضه نتیجه آبیاری زیاد و نگهداری گیاه شفلرا در محیط تاریک است.

ریزش برگ‌های شفلرا
اگر برگ‌های پایینی شفلرا می‌ریزند، این حالت طببیعی است و اگر برگ‌های بالایی گیاه ریختند، می‌تواند علت آبیاری زیاد و زهکشی نکردن خاک و گلدان باشد.

برگ‌های شفلرا به داخل می‌پیچند
وجود آفات یکی از اصلی‌ترین دلایل این عارضه است. زیر و روی برگ‌ها را برای پیدا کردن آفات با دقت بررسی کنید. پیچ خوردگی برگ‌ها با عسلک یا چسبندگی برگ‌ها همراه است.

رشد نکردن گیاه شفلرا
نور کم، گلدان کوچک، تغذیه ناکافی، خاک نامناسب و سرمای هوا از علت‌های اصلی رشد نکردن گیاه شفلرا هستند.

توده‌های سفید رنگ روی ساقه و برگ‌های شفلرا
این توده‌های سفید رنگ آفاتی هستند که باید با سم مخصوص نابود شوند.

گیاه شفلرا نسبت به دیگر گیاهان آپارتمانی گیاهی ارزان محسوب می‌شود؛ اما قیمت گیاه به اندازه و نوع شفلرا بستگی دارد. شلفرای سبز ساده نسبت به انواع ابلق آن ارزان‌تر است. بنسای شفلرا نیز ممکن است بسیار گران باشد. انواع شفلرا ابلق از ۱۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان و شفلرا سبز از ۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسند. قیمت بنسای شفلرا نیز از ۵۰۰ هزار تومان تا بیش از ۵ میلیون تومان متفاوت است.