مصائب عجیب تالاب انزلی

برای پنجمین بار در سال جاری، آتش را به جان تالاب بین‌المللی انزلی انداختند. تالاب زیبای انزلی که از ساعات پایانی پنجشنبه شب ۱۰ شهریور ماه برای پنجمین بار طی سه ماه گذشته گرفتار آتش انبوه‌سازان شد همچنان شعله‌ور است و این‌طور که مسوولان استانی و محلی گفته‌اند تا عصر دیروز بیش از ۴۰ هکتار از این تالاب زیبا طعمه آتش شده است.

به گزارش اعتماد، با احتساب وسعتی که در سومین آتش‌سوزی عمدی گرفتار حریق شده، گفته می‌شود که طی سه ماه گذشته بیش از ۵۰ هکتار از تالاب در شعله‌های آتش سوخته است.

طبق گفته فرماندار بندرانزلی، پنجمین آتش‌سوزی در تالاب زیبای انزلی طی سه ماهه اخیر هم مانند دفعات قبل، عامل انسانی داشته و عامدانه بوده چنان‌که چند مظنون مرتبط با حادثه حریق در تالاب انزلی از سوی دادستانی شهرستان شناسایی شده‌اند. عصر دیروز دادستان بندرانزلی هم اعلام کرد: «از شنبه شب، چهار مظنون آتش‌سوزی در تالاب انزلی تحت نظر بودند که پس از تحقیقات مقدماتی در دادسرا، دو نفر روانه زندان شدند.»

طبق اعلام این مقام قضایی، به استناد ماده ۶۷۵ قانون مجازات اسلامی، افرادی که اراضی دولتی را آتش می‌زنند، چنانچه به قصد مقابله با حکومت جمهوری اسلامی ایران نباشد یک تا پنج سال مجازات می‌شوند.

طبق اعلام سرپرست اداره محیط‌زیست بندرانزلی، آتش‌سوزی در تالاب انزلی از بامداد روز جمعه در قسمت مرکزی تالاب آغاز شده و به گفته فرماندار بندرانزلی، آتش به سمت هسته مرکزی تالاب هم پیشروی کرده علاوه بر آنکه حجم آتش به دلیل نیزاری و باتلاقی بودن مسیر دسترسی به منطقه و غیرممکن بودن دسترسی انسانی و خودرویی به منطقه دچار حریق هم بالاست.

آیا قاتلان محیط‌زیست واقعا مجازات می‌شوند؟

به دنبال اقداماتی برای اطفای حریق تالاب از آغاز آتش‌سوزی تا روز جمعه امید می‌رفت که شعله‌های آتش خاموش شود و حتی فرماندار بندرانزلی، جمعه شب از شکسته شدن خط آتش در تالاب بین‌المللی انزلی خبر داد، اما صبح دیروز رییس آتش‌نشانی منطقه اعلام کرد که شعله‌های آتش باز هم در منطقه چراغ پشتان تالاب سر برآورده است.

در حالی که به گفته خلبان نیروی هوافضای سپاه، تا عصر روز جمعه ۳۰ فوت آب توسط سه فروند بالگرد آبپاش نیروی هوافضای سپاه از تهران و استان مازندران در این منطقه رهاسازی شده، اما فرماندار بندرانزلی می‌گوید متاسفانه آتش زیر خاکستر همچنان وجود دارد و مستعد شعله‌ور شدن است.

هنوز گزارش جامعی از میزان خسارات وارد شده به این تالاب زیبای بین‌المللی منتشر نشده و فرماندار بندرانزلی گفته کارشناسان و نیرو‌های یگان حفاظت محیط‌زیست استان در حال ارزیابی خسارات وارده به تالاب هستند، اما پیش‌بینی این مقام محلی از خسارت اولیه آتش‌سوزی عمدی در تالاب این است که بیش از ۴۰ هکتار از تالاب در آتش سوخته است.

دو روز پیش از آغاز آتش‌سوزی در تالاب بین‌المللی انزلی که در جنوب غربی این شهرستان و در ۴۰ کیلومتری غرب استان گیلان واقع شده، خبری هم درباره تشدید آتش‌سوزی تالاب بین‌المللی «امیر کلایه رودبنه» منتشر شد.

این تالاب، روز ۷ شهریور گرفتار حریق عمدی شده بود و روز ۸ شهریور، رییس کل دادگستری استان گیلان از محل وقوع حریق عمدی بازدید و تایید کرد که این حریق هم علت انسانی داشته و عمدی بوده و پای تصرفات غیرمجاز اراضی در میان است.

قصه معصومیت یک تالاب

طبق نوشته‌ها در فضای مجازی، تالاب بندرانزلی معروف به مرداب بندرانزلی با مساحتی حدود ۲۰ هزار هکتار، مستقر در جنوب غربی سواحل دریای خزر، از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین زیستگاه‌های طبیعی جانوران ایران است.

تالاب انزلی، هر ساله پذیرای تعداد زیادی از پرندگانی است که از کشور‌های همسایه شمالی به ایران می‌آیند. این تالاب به دلیل موقعیت جغرافیایی از نظر میزان بالای رطوبت و آب با هیچ یک از تالاب‌های ایران قابل مقایسه نیست.

حوضه آبریز تالاب دارای مساحتی حدود ۳۷۴ هزار هکتار است. تالاب انزلی در سال ۱۳۵۴ (دسامبر ۱۹۷۵) در فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسید علاوه بر آنکه سازمان‌های محیط‌زیستی بین‌المللی، این تالاب را به عنوان زیستگاه با اهمیت برای پرندگان تشخیص داده‌اند، اما با این حال، این تالاب به دلیل احتمال بالای خطر خشک شدن و نیاز ضروری به مراقبت، در فهرست مونترآل هم قرار گرفته است.

تالاب انزلی، دارای ۱۱ رود اصلی و ۳۰ رود فرعی است که پس از آبیاری مزارع و شالیزار‌ها در بالادست، به همراه جریان‌های سطحی حوضه آبریز تالاب به آن وارد می‌شوند. طبق گزارش‌های منتشر شده در فضای وب، مشکل مهم تالاب انزلی آلودگی روزافزون آب آن است چراکه تقریبا فاضلاب تمام خانه‌های مسکونی و اغلب کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی واقع در اطراف تالاب به درون آن یا به داخل رودخانه‌هایی که به تالاب می‌ریزند سرازیر می‌شوند.

از دیگر دلایلی که موجب تهدید تالاب انزلی شده، افزایش سطح رسوبات منجر به کاهش عمق تالاب و همچنین تغییر کاربری زمین‌ها و تبدیل بخشی از اراضی حاشیه تالاب به زمین‌های کشاورزی است.

فروردین ۱۳۹۴، مدیرکل وقت حفاظت محیط‌زیست گیلان، از کاهش عمق این تالاب به کمتر از یک متر خبر داد و دلیل آن را ورود سالانه ۲۵۰ هزار متر مکعب رسوبات طبیعی و خانگی و صنعتی دانست که از ۱۰ رودخانه و ۵ شهرستان، به آن وارد می‌شود و نقش مهمی در خشک شدن این تالاب ایفا می‌کند.

هور هم هنوز می‌سوزد

دو ماه از آغاز آتش‌سوزی در بخش عراقی هورالعظیم می‌گذرد و دود غلیظی که این روز‌ها آسمان شهر اهواز را تیره و تنفس شهروندان را دچار تنگنا کرده، نشانه آن است که هور هنوز می‌سوزد.

طبق اعلام روز گذشته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان دود ناشی از آتش‌سوزی در نیزار‌های بخش عراقی تالاب هورالعظیم به برخی از شهر‌های استان خوزستان هم رسیده است و به گفته محمدجواد اشرفی این دود در آسمان و هوای شهر‌های هویزه، دشت آزادگان، حمیدیه و اهواز قابل مشاهده است، علاوه بر آنکه شهرستان مرزی هویزه به ویژه شهر رفیع (از توابع شهرستان هویزه در کنار رودخانه نیسان - از انشعابات کرخه) بیشتر تحت تاثیر این دود قرار گرفته‌اند.

طبق گفته این مقام مسوول، با توجه به خشکسالی گسترده امسال، بیش از ۹۰درصد مساحت بخش عراقی تالاب هورالعظیم دچار خشکی کامل شده است و به همین علت بخش عراقی این تالاب دچار حریق شده است. تالاب هورالعظیم که آخرین بازمانده تالاب‌های بین‌النهرین است حدود ۳۶۰ هزار هکتار مساحت دارد که ۱۲۰ هزار هکتار آن داخل ایران و ۲۴۰ هزار هکتار در عراق و به عبارتی دوسوم آن در خاک عراق و یک‌سوم داخل ایران است.

آب قسمت تالاب در عراق در گذشته از دجله تامین می‌شد که در حال‌حاضر به علت طرح‌های سدسازی کشور ترکیه، آبی در تالاب وارد نمی‌شود، مگر توسط بارندگی‌های سطحی که تقریبا به حساب نمی‌آید.

در حالت ایده‌آل و‌تر سالی باید یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب در حقابه تالاب وجود داشته باشد؛ اما در شرایط خشکسالی این میزان به یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب کاهش یافته و در حال حاضر در سمت عراق در کل آب تالاب تامین نمی‌شود و تقریبا خشک است؛ اما در سمت ایران با حوضچه‌بندی تالاب پنج عدد حوضچه تعبیه شده که البته از این تعداد هم بعضی کاملا خشک شده و بعضی مقدار کمی آب دارند.

طبق اعلام معاون یگان حفاظت محیط زیست، در حال حاضر بارندگی هم در عراق و هم در ایران چه در شرایط‌تر سالی و چه در شرایط نرمال وجود ندارد و کرخه نیز به واسطه شرایطی که در بحث کشاورزی مردم محلی، کاهش بارندگی و حجم رواناب موجود در رودخانه در آن حاکم است، باز هم میزان آب کافی را به تالاب نمی‌رساند.

در نتیجه تالاب در سمت ایران نیز به علت خالی بودن آب حقابه و باتوجه به گرما و تبخیر آب، مشکلات خاص خود را دارد. با توجه به خشک شدن ۹۰درصد بخش عراقی تالاب هورالعظیم، آتش‌سوزی در بخش عراقی تالاب از نیمه تیر ماه تاکنون، بیش از ۲۰ هزار هکتار از تالاب در آتش سوخته است.