پژوهشگران با انجام مطالعه‌ای دریافتند که رواناب یخبندان احتمالا باعث رخ دادن "سرریز ویروسی" در دریاچه‌های مرتفع قطب شمال می‌شود. با این وجود، خوشبختانه احتمال آن که این رویداد باعث بروز یک پاندمی شود بسیار اندک به نظر می‌رسد.
فرارو- برخی از بدترین اپیدمی‌ها در دو دهه گذشته نتیجه "سرریز ویروس" یا عفونت و انتقال پایدار یک ویروس به میزبان جدید، بوده‌اند. پاندمی کووید -۱۹، شیوع سارس و مرس و آنفولانزای H۱N۱ همگی بحران‌هایی هستند که به دلیل سرریز عموما از حیوانات به انسان، ایجاد شده‌اند. با ادامه گرمایش جهانی، دانشمندان به دنبال درک نقشی هستند که آب و هوای در حال تغییر ما، در گسترش ویروس‌های جدید و پاندمی‌های آینده خواهند داشت.
به گزارش فرارو به نقل از دویچه وله، در مقاله‌ای که در تاریخ ۱۹ اکتبر در نشریه Proceedings of the Royal Society B منتشر شد اشاره شده بود که دانشمندان دریافته‌اند رویداد‌های سرریز، در مناطق مرتفع قطب شمال رخ می‌دهد؛ جایی که یخچال‌های طبیعی با سریع‌ترین سرعت تاریخ در حال ذوب شدن هستند.
دانشمندان چه چیزی را دریافتند؟
نتیجه مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ میلادی در نشریه Nature Communications منتشر شد نشان داد، گرم شدن در نزدیکی دریاچه هازن که بزرگترین دریاچه در قطب شمال از نظر حجم است، منجر به از دست رفتن توده‌ای بزرگ از یخچال‌های مجاور شده و این باعث افزایش ۱۰ برابری انتقال آب‌های ناشی از ذوب یخبندان، رسوبات، کربن آلی و آلاینده‌ها به دریاچه هازن شده است.
برای مطالعه جدید در مورد رویداد‌های سرریز، پژوهشگران دانشگاه اتاوا در کانادا نمونه‌هایی از رسوبات شناور آزاد و خاک بستر دریاچه را از دریاچه واقع در شمال قطب شمال در جزیره اِلزمیر کانادا جمع آوری کردند. پژوهشگران دانشگاه اتاوا از نمونه‌های رسوب و خاک، DNA و RNA را استخراج کردند. آنان توالی یابی DNA و RNA را انجام دادند تا بفهمند چه نوعی از ویروس‌ها و میزبان‌ها در دریاچه وجود دارند. آنان سپس برای هر ویروس و میزبان، "درختان زندگی" را ایجاد کردند که به روشن شدن ویژگی‌های ژنتیکی خاص کمک می‌کرد. ساخت این "درختان حیات" به پژوهشگران این امکان را داد تا ویژگی‌های ژنتیکی نمونه‌های بخش‌های مختلف دریاچه را با یکدیگر مقایسه کنند تا دریابند که آیا نمونه‌ها از نظر ژنتیکی مشابه هستند (که به این معنی نیست که یک رویداد سرریز رخ داده یا ممکن است رخ دهد) یا آن که از نظر ژنتیکی متفاوت بودند (که به معنای خطر یک رویداد سرریز است).
پژوهشگران، در مکان‌هایی که بیش‌تر تحت تاثیر رواناب یخبندان بودند، تفاوت‌های قابل توجهی بین میزبان‌ها و ویروس‌های موجود در رسوبات دریاچه پیدا کردند.
نویسندگان مقاله نوشتند: «این نتایج نشان می‌دهند که افزایش حجم رواناب در رسوبات دریاچه، به طور قابل توجهی خطر سرریز را افزایش می‌دهد».
احتمال کم رخ دادن پاندمی
پژوهشگرانی که مطالعه مذکور را انجام دادند خاطر نشان ساختند که پیش بینی خطر سرریز با پیش‌بینی پاندمی ناشی از رویداد‌های سرریز متفاوت است. تا زمانی که ویروس‌ها و ناقل‌های پل (موجوداتی که ویروس‌های جدید را به انسان منتقل می‌کنند؛ م.) به طور همزمان در محیط وجود نداشته باشند، احتمال وقوع رویداد‌های پاندمیک برای مثال، در نواحی قطب شمال اندک خواهد بود.
با این وجود، نویسندگان مقاله یادآور شدند که تغییرات آب و هوایی به تغییر دامنه و پراکنش گونه‌ها در قطب شمال دامن می‌زند که در نهایت می‌تواند باعث ظهور ناقل‌های جدیدی شود و این ناقل‌های جدید می‌توانند واسطه سرریز‌های ویروسی باشند. البته هنوز هیج مدرک و شواهدی وجود ندارد که نشان دهد این وضعیت در حال وقوع است.
خطر پاندمی به شدت اندک
"دیوید پیرس" میکروبیولوژیست محیطی در دانشگاه نورث آمبریا در نیوکاسل میگوید که این مقاله اطلاعات جالبی را درباره جوامع میکروبی در مناطق دورافتاده مانند قطب شمال می‌دهد، اما احتمال رخداد‌های سرریز که باعث بروز پاندمی می‌شوند بسیار اندک است.
او به "دویچه وله" میگوید: «من کاری را که آنان انجام داده‌اند دوست دارم و به عنوان یک میکروبیولوژیست این مطالعه را بسیار جالب می‌دانم. با این وجود، شرایط بیولوژیکی لازم برای آلوده شدن انسان با ویروس در یخ‌های قطب شمال بعید به نظر می‌رسد و به همین خاطر احتمال بروز پاندمی را ناچیز می‌سازد".
پیرس که اکوسیستم قطبی را مطالعه می‌کند، میگوید: «بدون آن که فکر کنم، آب به دست آمده از دریاچه‌های عمیق زیر یخبندان را می‌نوشم، زیرا بسیار بعید است که در آنجا، پیش‌تر چیزی با بدن انسان مواجه شده و یا احتمالا برای زندگی در بدن انسان سازگار باشد.»
پیرس خاطرنشان کرد که این امکان وجود دارد که قطعات DNA ادغام شده در ژنوم وجود داشته باشند که با ذوب شدن آب آزاد می‌شوند.
او میگوید: «زمانی که قطعات DNA خود را جدا سازند، بیماری‌زا شوند، پرش از شکاف گونه‌ها را انجام دهند و از قطب شمال سفر کنند با احتمال زیاد به پاندمی دیگری مبتلا خواهیم شد که جمعیت انسانی با تراکم بسیار بالا را درگیر خواهد کرد. جمعیتی که به شدت درگیر و مرتبط با حیواناتی است که ویروس‌های مشابه دارند. این ویروس‌های فعال در حال رشد هستند و می‌توانند پرش از روی شکاف گونه‌ها را انجام دهند».
"ادوارد هلمز" زیست شناس تکاملی و ویروس شناس در دانشگاه سیدنی با این موضوع موافق است. او به "دویچه وله" میگوید: «من کاملا با این ایده موافق هستم که تغییرات آب و هوایی احتمال ابتلا به پاندمی‌ها را افزایش می‌دهند، اما این بدان معناست که ذوب شدن یخچال‌های طبیعی خطر پاندمی را ایجاد می‌کند، فرضی بی معنی است. هیچ یک از ویروس‌های یافت شده در این مطالعه به احتمال زیاد انسان‌ها یا احتمالا حتی پستانداران را آلوده نمی‌سازند. اکثریت قریب به اتفاق ویروس‌ها یا گیاهی یا قارچی هستند».
او اشاره می‌کند که مطالعه صورت گرفته تنها تکه‌هایی از توالی ژن ویروس را نشان داد و هیچ شاهدی مبنی بر آن که ویروس‌ها کاملا عفونی هستند، وجود ندارد.
هولمز نیز همانند پیرس معتقد است که پاندمی در مناطق پرجمعیت به مراتب بیش‌تر از نقاط دیگر رخ می‌دهد. او افزود: «ویروس‌های همه گیر یا پاندمیک معمولا از مکان‌هایی می‌آیند که تنوع زیستی و تراکم بالایی از حیوانات در تعامل نزدیک با انسان‌ها هستند. حتی با وجود تغییرات آب و هوایی بعید به نظر می‌رسد که منطقه مرتفع قطب شمال را شامل شود. من بیش‌تر نگران مناطق استوایی و نیمه گرمسیری هستم».
