اجرای تئاتر توسط ارامنه تهران و ماجرای دعوت از ناصرالدین شاه یکی از اتفاقات تاریخی است که با کلیسای سورپ گئورگ و ارامنه‌ای که در جوار این کلیسا زندگی می‌کرده‌اند مربوط می‌شود.
اجرای تئاتر توسط ارامنه و در مجاورت کلیسا به دوره ناصری مربوط می‌شود و زمانی که یک فرد ارمنی منزل خود در جوار کلیسای سورپ گئورگ را به محل برگزاری تئاتر اختصاص داد.
به گزارش همشهری آنلاین، دکتر عباس عربی، تاریخ نگار و پژوهشگر، در این باره می‌گوید: «در واقع می‌توان گفت که این اولین تئاتری بود که توسط ارامنه تهران اجرا شد. ابتدا میان ارامنه در برابر اجرای تئاتر مقاومت و مخالفتی شکل می‌گیرد و این موضوع برایشان قابل قبول نبوده، اما در نهایت یک قطعه زمین در گذر باغ معیر و در جوار کلیسای سورپ گئورگ برای اجرای تئاتر اختصاص داده می‌شود و سالن تئاتر ارامنه به صورت رسمی فعالیت خود را ادامه دهد. «آندرانیک هوویان» در کتاب «ارمنیان ایران» معتقد است که احتمالا بتوان این سالن را اولین سالن تئاتر تهران دانست.»
عباس عربی، تاریخ‌نگار
عباس عربی در ادامه با استناد به کتاب «ارمنیان ایران» می‌افزاید: «در این سالن تئاتر آثاری از نمایشنامه‌های مولیر ترجمه می‌شد و به روی صحنه می‌رفت. شاهزاده قهرمان میرزا عین‌السلطنه سالور، در روزنامه خاطرات خود شرح مبسوطی از این سالن تئاتر و اجرا‌های مختلف ارائه کرده و بیان می‌کند که او از ناصرالدین شاه دعوت کرده تا برای تماشای تئاتر ارامنه به محله سنگلج و حوالی کلیسای گئورگ بیاید. همچنین درباره موضوع نمایشنامه هم نوشته که نمایشنامه، چند قسمت داشته که به زبان ارامنه و به زبان فارسی اجرا می‌شده.»
عین‌السلطنه سالور، در ادامه خاطراتش درباره تئاتر اجرا شده آورده: «از آن قسمتی که به زبان ارمنی اجرا شد، هیچ نفهمیدم، اما قسمتی که به فارسی اجرا شد خوب بود.» نمایشنامه‌ای که ارامنه در حضور شاه قاجار اجرا کردند موضوعی طنز داشت و همراه با خنده تماشاچیان بود و احتمالا به این دلیل هم شاه قاجار اوقات خوشی را با تماشای این نمایش گذرانده است.»
عباس عربی یکی از نکات قابل توجه در این نمایش را نرخ بلیت و نحوه هزینه درآمد حاصل از فروش بلیت عنوان می‌کند: «در خاطرات شاهزاده، شرح مفصلی از قیمت بلیت نمایشنامه گفته شده که مضمون آن گران بودن قیمت بلیت تماشای تئاتر است. اما موضوع جالب‌تر این بوده که همه درآمد حاصل از فروش بلیت، صرف امور خیریه می‌شده است. ضمن اینکه ناصرالدین شاه بنا به درخواست ارامنه برای امور خیریه و ساخت و اداره مدرسه هایگازیان هم کمک مالی می‌کرده است.»
عباس عربی در ادامه درباره قدمت این دو کلیسا می‌گوید: «یکی از دلایل توجه شاه قاجار و قبول دعوت ارامنه، به قدمت تاریخی کلیسای گئورگ مربوط بوده‌است.»
عباس عربی در ادامه می‌گوید: «کلیسای گئورگ قبل از کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس، به صورت «مادور» یا نمازخانه ساخته شده بود، اما بعدا این نمازخانه یا مادور تبدیل به کلیسا شد، به همین دلیل بنای کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس قدیمی‌تر از کلیسای گئورگ محسوب می‌شود.»
او در باره خانه سالمندان ارامنه که در کلیسای سورپ گئورگ سنگلج سال ۱۳۲۹ راه اندازی شد می‌گوید: «دلیل راه اندازی خانه سالمندان در محل کلیسا این بود که به تدریج سنگلج از حضور ارامنه خالی می‌شد و ارامنه هم به محله‌های دیگر کوچ می‌کردند، ضمن اینکه در دهه بیست شمسی و پس از پایان جنگ جهانی دوم، با توجه به نیاز مسیحیان و ارامنه به خانه سالمندان، نیاز بود تا کاری در این خصوص انجام شود که کلیسای سورپ گئورگ را برای این کار در نظر گرفتند.»
این اثر در تاریخ ۱۹ تیر ۱۳۵۷ با شماره ثبت ۱۶۲۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
نشانی کلیسای سورپ گئورگ: تهران، خیابان وحدت اسلامی، بازارچه قوام الدوله، کوچه شهید مغفوری
